1907. Tο θεατρικό έργο “Ξημερώνει” βραβεύεται και παίζεται στην Aθήνα, όπου προκαλεί ζωηρές συζητήσεις. O νέος Kαζαντζάκης γίνεται διάσημος εν μια νυκτί. Ξεκινά τη δημοσιογραφική του καριέρα και μυείται στον Tεκτονισμό. Tον Oκτώβριο αρχίζει μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, όπου εξακολουθεί να δημοσιογραφεί και να γράφει λογοτεχνία. Από εκείνη την περίοδο προέρχεται και το χρονογράφημα που ακολουθεί; Έχουμε συνηθίσει έναν Καζαντζάκη με περίεργη, σχεδόν ιερατική σχέση με τις γυναίκες. Ωστόσο στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται μάλλον προοδευτικότερος και δεν γνωρίζουμε (ακόμα) αν θα μπορούσε να του αποδοθεί
Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΙΣ
Και ο αισιοδοξότερος ακόμη και των παρακολουθούντων την σύγχρονον κοινωνικήν εξέλιξιν δεν είναι δυνατόν να εύρη ενθαρρυντικάς τας απόψεις της γυναικείας λεγόμενης χειραφεσίας. Τα γεγονότα διαψεύδουν καθημερινώς μετ’ αποτόμου σκαιότητος τας χθες ακόμη χρυσαυγείς ελπίδας του ωραίου φύλου, του φιλοδοξήσαντος να εισπηδήση εις τον πλήρη ακανθών και πικριών κύκλον της ανδρικής δράσεως.
Προ ολίγων εβδομάδων και εις διάστημα δεκαπέντε ημερών τρείς δεσποινίδες υπεβλήθησαν εις τον νενομισμένον όρκον και έγειναν δεκταί
εις το δικηγορικόν σώμα των Παρισίων : η δεσποινίς Μιροπόβσκα, η δεσποινίς Δοβράν και η δεσποινίς Μαρία Βερόν. Η τελευταία σκοπεύει ν’ασχοληθή ειδικώς εις τας συζυγικάς υποθέσεις και ιδίως εις τα διαζύγια.
Εκτός όμως των τριών τούτων νεοφύτων δικηγόρων, έχουν γίνει δεκταί εις το δικαστήρια των Παρισίων ως δικηγόροι πέντε ακόμη άλλαι κυρίαι, ούτως ώστε ο ολικός αριθμός των γυναικών δικηγόρων ανήλθε μέχρι σήμερον εις την σύγχρονον Βαβυλώνα εις οκτώ. Αλλ’ οποία άραγε η τύχη, η ευδοκίμησις, τα κέρδη των πέντε προηγουμένων ιεροφαντών του δικαίου, ώστε ν’αποτολμήσουν να τας μιμηθούν και άλλαι τρεις ομόφυλοί των ; Παρισινός δημοσιογράφος επεχείρησεν επίμονον έρευναν περί των εργασιών των πέντε παλαιοτέρων γυναικών δικηγόρων και ιδού που κατέληξε : Διηυθύνθη κατά πρώτον εις τα δικαστήρια και ηρώτησε τον κλητήρα, πού ηδύνατο να συναντήσει την δικηγόρον δίδα Σωβέν. Ο κλητήρ τω απεκρίθη υψών τους ώμους ότι η εν λόγω δικηγόρος δεν εφάνη από τριών ετών εις τα δικαστήρια.
– Δείξε μου τότε την δικηγόρον κ. Μπενεζέχ.
– Ούτε αυτή έρχεται…
-Και η δικηγόρος κ. Πετύ;
-Δεν την γνωρίζω.
-Και η δικηγόρος δις Μιλλ;
-Ούτε αυτήν.
-Και η δικηγόρος κ. Πιέρ ;
-Ουδέποτε την είδα !
Από τα δικαστήρια ο δημοσιογράφος μετέβη εις το δικηγορικόν γραφείον της δίδος Σωβέν, όπου έμαθεν από τον θυρωρόν, ότι αύτη δεν εδέχετο τους πελάτες της ή άπαξ μόνον της εβδομάδος, ότι ουδέποτε ηγόρευσεν προ των δικαστηρίων και ότι περιωρίσθη εις διδασκαλίας της νομοθεσίας εις το παρθεναγωγεία.
Κατόπιν ο δημοσιογράφος μετέβη εις της κ. Μπενεζέχ, αλλ’ εκεί έμαθε παρά της ξανθής υπηρετρίας, ότι αύτη εξήλθε με το μικρό της !
Ο δημοσιογράφος επεσκέφθη την κ. Πιέρ, η οποία του ήνοιξεν η ιδία την θύραν δωματίου γυμνού με παλαιότατα καθίσματα, χωρίς φωτιά, με επίπλωσιν ελεεινήν.
Η κ. Πιέρ έφεραν εσθήτα καταμπαλωμένην και είχε το πρόσωπον κατερρικνωμένος και φέρον βαθείαν την σφραγίδα της πενίας και της και της οδύνης. Αφότου επήρε το δίπλωμα της, ουδέποτε της παρουσιάσθη ευκαιρία ν’ αγορεύση ! Είχαν όμως σπουδάσει και την Ιατρικής και διά της ενασκήσεως της δευτέρας επιστήμης επορίζετο τα μπαλώματα της εσθήτος της ! Μετά μίαν ώραν ο ακούραστος δημοσιογράφος επεσκέπτετο την δίδα Μίλλ, ξανθήν και θελκτικωτάτην, προ έτους μόλις περιβληθείσαν την δικηγορικήν τήβεννον, αλλά μη αγορεύσασαν ακόμη. Η Μιλλ δεν θεωρεί ακόμη εαυτήν αρκετά παρεσκευασμένην διά το επάνγελμα, το οποίον λατρεύει.
Τοιουτοτρόπως εκ των πέντε Παρισινών γυναικών δικηγόρων, η μία είναι καθηγητής, η δευτέρα ασχολείται με το νεογέννητον βρέφος της, η τρίτη κάμνει τον ιατρών, η τετάρτη παρασκευάζεται ακόμη και η πέμπτη δεν επάτησεν, ακόμη το πόδι της εις τα δικαστήρια.
Αυτή είνε η σκληρά και ουδόλως ενθαρρυντική πραγματικότης. Εις τας ραψωδίας του Ομήρου και εις τον Επιτάφιον του Περικλέους διετυπώθη με ανυπέρβλητον αλήθειαν ο προορισμός της γυναικός, εις δε το Ευαγγέλιον διεγράφησαν τελείως τα όρια της λεγομένης χειραφεσίας, της μετοχής δηλαδή της γυναικός εις την αχάριστον ανδρικήν
δράσιν. Ενασχόλησις εις τα οικιακά έργα και ενάσκησις της ευποιΐας.
Ιδού το πρόγραμμα της αληθινής της γυναικός σταδιοδρομίας. Πάσα παρέκκλισις δεν είνε δυνατόν παρά να συνεπιφέρη αλγηδόνας και δάκρυα.
Από το δυσεύρετο περιοδικό “Νέον Πνεύμα” που ευρίσκεται στο Αρχείο του Εργαστηρίου Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Πατρών, παρουσιάζουμε το παρακάτω βιβλιογραφημένο, πλην σπάνιο πεζό του Περικλή Γιαννόπουλου. Ένας συγγραφέας που αγαπά τον αδύναμο, τον άνθρωπο που βασανίζεται στο κρύο, γραμμένο με τον τρόπο του Octave Mirbeau, πιθανότατα βασιζόμενο στο μυθιστόρημα Sébastien Roch (1890) όπου ο Μιρμπώ αφηγείται τις τραυματικές μαθητικές του εμπειρίες σε ένα σχολείο Ιησουητών, όπου οι μαθητές κακοποιούνταν και το διήγημα La Mort du père Dugué . Αρκετά διαφορετικός εδώ ο νεώτερος Γιαννόπουλος στην αφήγησή του, ανθρώπινος και λιγότερο νιτσεϊκός από όσο τον έχουμε συνηθίσει.
Σημείωση επιμελητή: Η παρούσα εργασία αποτελεί καρπό πολυετούς και επίπονης έρευνας, μεταγραφής χειρογράφων και επίμονης αναδίφησης σε αρχεία. Επίσης, υπήρξε η ενασχόληση του γράφοντος κατά την διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης καραντίνας. Μέχρι σήμερα, οι συστηματικότερες μελέτες για το έργο του Γιαννόπουλου αποτελούν έργο της κυρίας Χριστίνας Ντουνιά. Κάθε αναδημοσίευση από την παρούσα έρευνα, καλό θα ήταν να γίνει με αναφορά στον επιμελητή, καθώς αποτελεί κομμάτι της διδακτορικής του διατριβής. Ηλίας Κ. Κολοκούρης
Το στοιχειωμένο δάσος ο ήλιος πυρώνει, η λαύρα απ’ τη γη ανεβαίνει λαχτάρα, οι ίσκιοι ζωντανεύουν, ξυπνούνε τα στοιχειά. – Ήρθε μεσημέρι.
Πανώρια η Λάμια, απ’ τον ύπνο ξεληθαργώνεται, το δάσος αλωνίζει, σ’ τα δυνατά των κοιμισμένων βοσκών νεύρα χύνεται όνειρο καφτερό. Αχόρταστη απ’ τον ένα σ’ τον άλλον πετάει, κι η διψασμένη της ψυχή των κοιμισμένων τη ζωή ρουφάει σε φίλημα θανατικό. Και πάει, αδρόσιστη, φρενιασμένη απ’ την αδάμαστη ηδονή.
Κάτου από γιγάντια σικυά που μονάχη το στραβοδίβολο κορμό της ξανοίγει, μέσα σ’ την παχειά σκιά που κρατούνε τα φύλλα της τα όμοια με φάσκελα, κολώνα μισοστέκεται μαυρισμένη, Γέρο – Σατύρου βαστώντας καιροφαγωμένη προτομή. Ψηλά, σ’ του ήλιου το άναμμα, κοράκια, στρυφογυρίζουν γυαλίζουν και κρώζουν. Χάμου, χαμηλά πρασινάδας πεθαμμός, και σ’ τον ίσκιο παχύ, το γέλοιο, που κρύβει της αιώνιας ηδονής το μυστικό.
Με χείλια αφρισμένα, η Λάμια πανώρηα, σ’ τη μαρμαρένια κρεμάστηκε προτομή, σε στήθια αναμμένα σφιχτά το μάρμαρο έκλεισε, με τους χτύπους της καρδιάς της την πύρινη δέηση έκαμε, το μυστικό ζητώντας ηδονής παντοτινής… Και καρφωμένη σ’ τα νύχια, τα δόντια σφιχτά, το στόμα εκόλλησε σ’ το γέλιο το βαθύ.
Απ’ τη λαύρα του φιλιού ζωντανεμένο, κουνήθηκε, έσκυψε, το μαρμαρένιο κεφάλι, με στόμα ως τ’ αυτιά ανοιχτό, και μ’ άφωνο γέλιο Θεού τρομερό, φίλησε το αφρισμένο στόμα.
Τρέμει και καίεται. Το κορμί της μανιώνει η δύναμη του Θεού, σ’ την ψυχή της ξανανοίγει Παράδεισος τρομερός, τα μάτια της ξαστράφτουν μαγεμμένα… Δέντρα φύλλα κλαδιά λουλούδια, ηλιασμένες κι ισκιωμένες μεριές, όλα πλουμισμένα με μάτια – μ’ όλα τα μάτια που σβυσε με φιλιά – αστρόφωτα, το τρελαμένο της κορμί σαϊτεύουν μ’ ηδονή….. και κάθε κλώνου λίγωμα, κάθε πεθαμένου φύλου χάιδεμα, κάθε χορταριού ανάδεμα, κάθε φωνή και κάθε χρώμα, το δάσος όλο κι όλος ο αέρας μαζί με τον ουρανό, γεννώντας σ’ το κορμί της ηδονή μ’ άφαντα φιλιά τις πίνουν την ψυχή.
Λιποθυμισμένη τώρα σ’ την πρασινάδα που την φιλεί με βελονιές, καταχωνιασμένη απ’ την άπειρη ηδονή που βαθειά δεν περονιάζει τώρα σ’ τα κόκκαλα, νοιώθει το αίμα της να ξεθυμαίνη με πόνο, την ψυχή της να σώνεται απ’ την άσπλαχνη γλύκα με πρόσωπο σπαραχτικά γελαστό. Τα μάτια της ξεψυχισμένα ολάνοιχτα, σ’ το αφάνταστο σπασμό – σ’ τον τελευταίο του κορμιού κορδακισμό – λάγνα σκιάχτρα στρίβουν σ’ τον ήλιο τις λάγνες του ρουφώντας φωτιές, πεθαμένα αχόρταστα.
Σ’ τον ουρανό φωτιά. Σ’ το στοιχειωμένο δάσος αποκαμωμένη λαμπράδα. Σ’ το κεραυνωμένο της Λάμιας κορμί, κοντά σ’ το γέλιο του προσώπου το τραγικό, τα δυο μάτια θεάνοιχτα μ’ αστραφτερή γιαλάδα. Κάτου απ’ τον κομπιασμένο της σικυάς κορμό, από τα φύλλα τα όμοια με φάσκελα, στο γέλιο του Γέρο – Σατύρου το Σατανικό, στα μαυρισμένα και μαρμαρένια χείλια του, λάμπει ακόμα μια στάλα από τ’ αφρισμένο φίλημα.
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ «ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ» Β. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
1894. σελ. 5 -14.
CHARLES DICKENS
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΘΥΣΟΥ
“Ένας άνθρωπος στεκότανε παρά το προσκέφαλο ψυχομαχούσης γυναικός, ενώ γονατισμένα παιδιά κοντά στο κρεββάτι ανεμίγνυον με τους πνιγμένους στεναγμούς των αθώας προσευχάς.
Το δωμάτιον ήτανε επιπλωμένο πτωχά αρκετή δε ήτανε μια μα τια επί του λυγνού και μελανού αθλίου όντος το οποίον δεν είχε πειά, παρά μια αδύνατη λάμψι ζωής, για να καταλάβη κανείς, μέχρι ποίου βαθμού τα βάσανα, αι στερήσεις, αι αγωνίαι είχαν βασανίσει την καρδιά της σε μακρά και βαρειά χρόνια.
Μια άλλη γυναίκα, ήδη γρεια, με βρεμένο το πρόσωπο από δάκρυα, υπεβάσταζε με τον βραχίονα της το κεφάλι της ετοιμοθανάτου” ήτανε η κόρη της.
Το αγωνιών όμως πρόσωπο δεν ήτανε εστραμμένο προς αυτήν, τα παγωμένα και τρέμοντα χέρια δεν έσφιγγαν τα δικά της τον άνδρα της ζητούσε η άμοιρη, επάνω του προσεκολλάντο τα μάτια της, τα έτοιμα να κλεισθούν για πάντα και ο ανήρ έχαμήλονε το κεφάλι υπό το βλέμμα αυτό. Τα ρούχα του εν αταξία βρώμικα, απεριποίητα, το πρόσωπο αναμμένο, τα μάτια βαρειά γεμάτα αίμα.
Τον έσυραν από όργιον για να παρευρεθή εις το λυπηρό τέλος εκείνης που έφερε το όνομά του.
Μια λάμπα σκεπασμένη με χαρτί κοντά στο κρεββάτι έριχνε ξεβαμμένο φώς επί των παρευρισκομένων, αφήνουσα το λοιπόν του δωματίου σε βαρύ και βαθύ σκοτάδι. Εκτός του σπιτιού βασίλευε η σιωπή της νύχτας και η ακινησία του θανάτου εκυρίευε το δωμάτιο, Εις το σκέ πασμα της γωνιάς κρεμότανε ένα ρολόγι’ το τικ-τακ ήτανε ο μόνος κρότος που διέκοπτε την απόλυτο γαλήνη, την επίσημη και όλοι όσοι ήσαν εκεί ακούοντες αυτόν τον πένθιμον ήχον εγνώριζαν ότι η ώρα δεν θα περνούσε χωρίς ο δείκτης να σημειώση τη στιγμή που η ψυχή θα φτερούγιζε..
Τέλος τα δάκτυλα της ψυχομαχούσης λύθηκαν και τα μάτια της που ανεπαύοντο απάνου στα παιδιά ανέβηκαν στον πατέρα. Προσεπάθησε ματαίως να μιλήση και ξανάπεσε πίσω στο προυσκέφαλο έπειτα έμεινε τόσο ήσυχη τόσο ήρεμος που φαινότανε βουτηγμένη στον ύπνο. “Έσκυψαν απάνου της, την φώναξαν με τ’ όνομά της, πρώτα σιγά-σιγά, έπειτα δυνατώτερα, με κραυγές, με τον τόνο της απελπισίας. Δεν έλαβαν καμμιά απάντησι.
Ήθέλησαν να μάθουν αν ανάσαινε: δεν άκουσαν καμμιά πνοή. Ήθέλησαν να βεβαιωθούν αν η καρδιά της κτυπούσε κανένας παλμός δεν ε άραξε τα επιτεθέντα δάκτυλα.
Η καρδιά ήτανε σπασμένη, και αυτή πεθαμένη.
Ο σύζυγος έσωριάστηκε σε μια καρέκλα κοντά στο κρεββάτι και εκτύπησε το φλέγον μέτωπό του με τα συσπασμένα χέρια του. Το βλέμ μα του επλανήθη κατά σειράν από του ενός εις τον άλλον έκ τών παρ ευρισκομένων, αλλ’ όταν τα δακρυσμένα μάτια του συνήντησαν τα μά τια της κόρης του, ανατρίχιασε. Κανένα λόγο παρηγορίας δεν ήκουσε, κανένα κίνημα ευσπλαγχνίας δεν τον εζήτησε. “Ολοι έφευγαν μακρυά απ’ αυτόν, τον απέφευγαν. Και όταν τέλος εγκατέλειψε το δωμάτιον, τρεκλών, κανείς δεν έσκέφθη να τον συγκρατήση, να τον ακολουθήση, να του απευθύνη λέξιν συλλυπητήριον.
Τα χρόνια παρήλθαν τα τέσσερα παιδιά που αφήκε η γυναίκα του μεγάλωσαν, και μετ’ ολίγον δεν ήσαν πειά παιδιά. Ο πατέρας, αυτός έμεινε ότι ήτανε και πριν, πάντα πειό πτωχός, πειό βρωμερός, πειο απαίσιος, και πάντα ο ίδιος μέθυσος, με ριζωμένο το πάθος, αδιόρθωτος. – Τα παιδιά, του προ πολλού τον είχαν εγκαταλείψει για να τρέχουν σ’ τους δρόμους μόνη η κόρη έμεινε μαζί του, αλλ’ ειργάζετο σκληρά, και δεν έμεινε βρυσια, ή κτύπημα που δεν μετεχειρίσθη για να την αναγκάση να του πάρη πιοτό ή για να του δώση χρήματα που ξόδευε σ’ την ταβέρνα.
Ένα βράδυ κατά τας δέκα – η κόρη ήτανε άρρωστη, και δεν υπήρχον κατά συνέπειαν χρήματα για την ταβέρνα- επήγαινε προς το σπίτι του συλλογιζόμενος ότι, αν είχε αυτή κατορθώση να κερδήση τίποτε, δεν θα είχε ανάγκη να φέρη τον γιατρό της συνοικίας, ή να σκοτισθή να ρωτήσω τι είχε γιατί ώς εκεί ποτέ δεν έφθανε η σκέψι του.
Ήτανε Δεκέμβριος καιρός υγρός. Ο άνεμος έφύσα δυνατά, διαπερών τα ρούχα, παγώνων τα μέλη: η βροχή έπεφτε με το σακκί. ‘Εζήτησε ελεημοσύνη από ένα διαβάτη όστις τού έδωκε όλίγα κερμάτια. μ’ αυτά αγοράσας ένα ψωμάκι– διότι είχε συμφέρον να μη αφήση την κόρη του να πεθάνη – ετάχυνε τα βήματά του όσο του επέτ επε ο άνεμος και η βροχή.
Πίσω από το Φλιτστρίτ και μεταξύ του δρόμου αυτού και του Τάμεσι, είνε πολλοί δρoμίσκοι στενοί και δυσώνυμοι αποτελούντες τμήμα του διαμερίσματος του Ουάϊτφρίαρ. ‘Επήγαινε προς αυτό το μέρος.
Ο μεγάλος δρόμος εις τον οποίον εισήλθε, υπό την εποψιν της ρυπαρότητος και της δυστυχίας ήδύνατο να συναγωνισθή με την σκοτεινοτέραν γωνίαν της παλαιάς αυτής συνοικίας, σ’ την πειο περίφημη εποχή της για τη ρυπαρά όψι της και τα εγκληματικά της τολμήματα. Τα σπήτια ακανονίστου ύψους, από δύο ώς τέσσαρα πατώματα, είχαν επάνω τους όλα τα χρώματα από την μακροχρόνιον επίδρασιν του ανέμου, της βροχής, της υγρασίας, επί σπιτιών ενοικιαζομένων κατά δωμάτια, σπιτιών παραδόξως οικοδομημένων με τα χονδροειδέστερα υλικά. Τα παράθυρα μπαλωμένα με χαρτιά και με βρωμερώτατα κουρέλια. Ή πόρτες ξεχαρβαλωμένες επί όλων των προσόψεων παλούκια παντός μεγέθους επί των οποίων έκρέμοντο ασπρόρουχα πρός στέγνωμα απλωμένα και οδυρμός από τους καυγάδες ή από τη μέθη έβγαινε από όλα τα δωμάτια.
Ο άνθρωπος τον οποίον ακολουθήσαμε σ’ αυτό το καταγώγιον, εξηκολούθει βαδίζων σ’ το σκοτάδι πότε τρεκλών σ’ τους οχετούς, πό τε πέφτων σ’ τους σωρούς των ακαθαρσιών τους μαζεμένους από τη βροχή, μέχρις ότου τέλος έφθασε σ’ την άκρη του δρόμου προ του τε λευταίου σπιτιού. Η πόρτα ή μάλλον το κομμάτι που έμενε ακόμη ορθό ήτανε διάπλατα ανοικτό για την ευκολία των πολυαρίθμων κα τοικούντων μέσα ήρχισε λοιπόν να προσπαθή για να εύρη πέρασμα επί της χαλασμένης και κλονιζομένης κλίμακος, ν’ ανεβή πασπατευτά μέχρι της σοφίτας.
Απείχε δύο βήματα από το δωμάτιο του, όταν η πόρτα του άνοιξε, και κορίτσι νέο, του οποίου η αχαμνια και η άθλιεστάτη όψις μόνο με το λυχνάρι που κρατούσε μπορούσε να παραβληθή, κύτταξε ανήσυχα σ’ τη σκάλα,
– Συ είσαι πατέρα και είπε.
– Ποιος θέλεις να ‘νε ; απήντησε αυτός με άγρια φωνή. Τι έχεις που τρέμεις ; Δεν είχα σχεδόν τίποτα για να πιώ σήμερα, γιατί τίποτα δεν πίνεται χωρίς λεπτά και λεπτά δεν βρίσκονται χωρίς δουλειά. Τι διάβολο έχεις κορίτσι ;
-Μπά! απήντησε ο άνθρωπος με ύφος ανθρώπου αναγκασμένου να παραδεχθή γεγονός πολύ δυσάρεστον, προ του οποίου θα ήθελε να σφαλήση τα μάτια του, αν μπορούσε. Χρέος σου ήτανε να κατορθώσης να σε καλλίτερα, γιατί έχουμε ανάγκη από χρήματα. Πήγαινε να βρής το γιατρό της συνοικίας, θα σου δώση γιατρικό. Τι διάβολο ! αυτοί οι άνθρωποι γι’ αυτό πληρώνουνται.
Γιατί στέκεσαι μπροστά στην πόρτα ; “Αφησέ με να μπώ.
– Πατέρα, λέει το κορίτσι με χαμηλή φωνή, σύρoυσα την πόρτα επάνω της και ισταμένη στο κεφαλόσκαλο για να του φράττη την δίοδον, ο Βίλλιαμ ξανάλθε.
– Ποιός; ερώτησε ο άνθρωπος ανατινασσόμενος.
– Σουτ, απήντησε αυτό, ο Βίλλιαμ, ο αδελφός μου Βίλλιαμ.
– Και τι θέλει και λέγει ο άνθρωπος προσπαθών να κρατηθη. Χρήματα ; ψωμί ; μπίρα ; *Αν είν’ έτσι κακή ώρα διάλεξε. Δός μου το λυχνάρι – δός μου το λυχνάρι, ανόητη. Δεν θα τον πειράξω.
Της απέσπασε απ’ τα χέρια το λυχνάρι και μπήκε στο δωμάτιο.
Σε παληό σεντούκι απάνου, το κεφάλι μέσα ‘ς τα χέρια, τα μάτια στηλομένα σε ‘να κάρβουνο που κάπνιζε στην πυροστιά, καθότανε ένας νέος 22 χρόνων περίπου, ντυμένος με παλιογιακέτα τσόχινη, χονδρο ειδή, και πανταλόνι ξεφτυσμένο. Πετάχτηκε μόλις μπήκε ο πατέρας του,
– Κλείδωσε την πόρτα, Μαρία, λέγει ο νέος ζωηρά. Κλείδωσε την πόρτα. Με κυττάζεις σα να μη με γνώριζες, πατέρα. Είν’ αλήθεια πώς πάει πολύς καιρός, αφ’ ότου με πέταξες όξω, για να με ξεχάσης.
– Και τι έρχεσαι να κάμης εδώ ; ερώτησε ο πατέρας καθίζων σ’ ένα σκαμνί απ’ το άλλο μέρος της γωνιάς. Τι έρχεσαι να ζητήσης εδώ;
– Κρυψώνα ! απήντησε ο υιός. Με κυνηγάνε’ αυτό σώνει. Αν με πιάσουν, θα με κρεμάσουν, χωρίς άλλο. Και θα με πιάσουν βεβαίως, αν δεν μπορώ να μείνω ‘δώ. “Όλα πέρνουν ένα τέλος.
– Θες να πης ότι έκλεψες, σκότωσες ; λέγει ο πατέρας. – Ναι, απήντησε ο υιός, Σου φαίνεται παράξενο, πατέρα;
Εστύλωσε καρφωτά τα μάτια του, σ’ τη ματιά του πατέρα, ο οποίος δια μιας κύτταξε χάμω.
– Πού είναι οι αδελφοί σου ; λέγει αυτός μετά μακράν σιωπής.
– Όπου δε θα σε στενοχωρήσουν. Ο Τζων έφυγε για την Αμερική και ο Ερίκος είναι πεθαμμένος.
– Πεθαμένος, λέγει ο πατέρας, με τίναγμα που δεν μπόρεσε να συγκρατήση.
– Πεθαμένος, επανέλαβε ο νέος. Πέθανε στα χέρια μου. Έσωριάστηκε από μια τουφεκιά, σα σκυλί, από φύλακα του κυνηγιού. Έκαμε ένα δύο βήματα πίσω τρεκλών, τον βοήθησα και το αίμα του έσταζε απ’ τα χέρια μου. Έτρεχε σα νερό απ’ την πληγή που του καμε ή σφαίρα σ’ το πλάγι. Λυποθυμούσε, τα μάτια του θόλωσαν, αλλά έπεσε σ’ τα γόνατα και παρεκάλεσε το Θεό, αν η μητέρα του ήτανε σ’ τον ουρανό, να ακούση τας προσευχές που θα του απηύθυνε δια την συγχώρησιν του νεωτέρου της υιού. «Ήμουν ο αγαπημένος της, Βίλλ, είπε, και είμαι ευτυχής να συλλογίζωμαι τώρα ότι, όταν απέθανε, αν και ήμουν τότε νεώτατο παιδί, η καρδιά μου πήγε να σπάση και γο νάτισα σ’ τα πόδια του κρεββατιού και ευχαριστούσα το Θεό που με καμε ν’ αγαπώ τόσο τρυφερά την πτωχή γυναίκα, που δεν της έκαμα ποτέ τίποτα ούτε της είπα για να χύση κ’ ένα δάκρυ μόνο. “Ω! Βίλλ! γιατί μας την επήραν και δεν μας έμεινε παρά ο πατέρας μας; » Να τα τελευταία του λόγια όταν πέθαινε, είπε ο νέος. Τον είχες μπατσίσει σ’ τη μανία της μέθης σου, το πρωί που φύγαμε, και να το αποτέλε σμα. Η κόρη εστέναζε κλαίουσα πικρά. Ο πατέρας, αφήνων το κε φάλι του να πέση σ’ τα γόνατά του, έκουνιότανε άφωνος.
– Αν με πιάσουν, λέγει ο νέος, θα με πάνε σ’ την επαρχία, και θα με κρεμάσουν για το φόνο αυτού του ανθρώπου. Εδώ δεν μπορούν να με βρούν αν δεν βοηθήσης την αστυνομία, πατέρα. Ξέρω ότι μπορείς να με παραδώσης σ’ τη δικαιοσύνη, αλλ’ αν δεν το κάμης, μπορώ να κρυφθώ εδώ μέχρις ότου βρώ την ευκαιρία να γλυτώσω.
Τρεις ημέρες έμειναν και οι τρεις σ’ τη στενή και βρώμικη σοφίτα χωρίς να ξεμυτήσουν. Το τρίτο όμως βράδυ, η κόρη εχειροτέρευσε και τα λίγα τρόφιμα που είχαν μείνει φαγώθηκαν. Τότε ήτο απόλυτος ανάγκη να βγη ένας, για να εύρη άλλα, και επειδή η κόρη ήτανε πολύ αδύνατη και πολύ άρρωστη, ανέλαβε ο πατέρας την εκδρομή με το σούρπωμα.
Του έδωκαν γιατρικά για την κόρη του και λίγα λιανά δήθεν χρη ματικής βοήθειαν. Γυρίζων εκέρδισε και 6 πένες κρατών ένα άλογο, και ξαναπήγε σ’ το σπίτι με αρκετά χρήματα ώστε να αρκέσουν εις τα πειο επείγοντα για δυο τρεις ημέρες. Πέρασε έμπρός απ’ την ταβέρνα. Σταμάτησε μια στιγμή, προσπέρασε, ξαναγύρισε, στάθηκε ακόμη και τέλος μπήκε. Δυο άνθρωποι που δεν πρόσεξε φύλαγαν καρτέρι. Ησαν έτοιμοι να παραιτήσουν τις αναζητήσεις των όταν ο τρόπος του προσ είλκυσε την προσοχήν των, και όταν τον είδαν να μπαίνη σ’ την τα βέρνα τον ακολούθησαν.
– Θα τσουγκρίσης μαζί μου, λέγει ο ένας εκ των δύο, προσφέρων ένα ποτηράκι ρακί.
– Και μαζί μου, λέγει ο άλλος, γεμίζων το ποτήρι μόλις άδιασε.
Ο άνθρωπος συλλογίστηκε τα παιδιά του που πεινούσαν και το παιδί του που διέτρεχε κίνδυνον, αλλά και μέθυσος δε σκοτιζότανε ούτε για το ένα ούτε για το άλλο. “Έπιε και μετ’ ολίγον δεν ήτο κύριος του λογικού του.
– Να μια βραδειά πολύ υγρή, του λέγει ο ένας από τους ανθρώπους σ’ το αυτί, καθώς γύριζε για να φύγη, αφ’ ου ξόδευσε για να πιω τα μισά χρήματα, που μπορούσαν ίσως να μακρύνουν λίγες μέρες ακόμη τη ζωή της κόρης του.
– Αλήθεια νυχτιά καλή για κείνους που’χουν ανάγκη να κρυφθούν, Βάρδεν, λέγει ο άλλος με επίσης χαμηλή φωνή.
– Κάθησε κεϊ, λέγει εκείνος που μίλησε πρώτος σπρώχνων αυτών σε μια γωνιά: ζητούσαμε τον νέον, ηθέλαμε να του πούμε ότι δεν έχει να φοβάται τίποτα και δεν μπορέσαμε να τον βρούμε, γιατί δεν ξέραμε ακριβώς πού. Αλλά δε μας φαίνεται παράξενο, γιατί δεν πιστεύω να ‘χε την ιδέα νά ‘λθη σ’ αυτά εδώ τα μέρη φθάνων σ’ την Λόντρα.
– Όχι, δεν είχε τέτοια ιδέα, απήντησε ο πατέρας. Οι δύο άνθρωποι αντήλλαξαν βλέμμα συνεννοήσεως.
– Είνε ένα πλοίο σ’ τον λιμένα που θα σηκώση την άγκυρά του τα μεσάνοιχτα με την παλίρροια, επανέλαβε ο πρώτος εκ των συνομιλούν των, και θα τον βάλουμε μέσα σ’ αυτό το πλοίο. Τον εγράψαμε με άλλο όνομα και το καλλίτερο απ’ όλα επληρώσαμε το ναύλο του. “Έ χεις τύχη που σε συναντήσαμε.
– Βέβαια, λέγει ο δεύτερος.
– Τύχη απαγχονισμένου, λέγει ο πρώτος κάμνων σημείον εις τον δεύτερον.
–Απαγχονισμένου, απήντησε ο δεύτερος με ειρωνικόν μειδίαμα, – ‘Ακόμη ένα ποτηράκι, λέγει ο πρώτος.
Σε πέντε λεπτά κατόπιν ο πατέρας είχε παραδώσει το παιδί του εις τα χέρια του δημίου.
Αργά πολύ αργά περνούσε η ώρα σ’ την αθλία σοφίτα. Ο αδελφός και η αδελφή, περίμεναν, άκουαν, σε αγωνία, βάζοντας τ’ αυτί σ’ το μικρότερο κρότο. Τέλος άκουσαν βάδισμα βαρύ σ’ τη σκάλα. Επλησί αζε, έφθασε σ’ το κεφαλόσκαλο και ο πατέρας μπήκε τρεκλών σ’ το δωμάτιο.
Η κόρη είδε πώς ήταν μεθυσμένος και προχώρησε με το λυχνάρι στο χέρι, προς αυτόν. Αλλ’ έσταμάτησε άξαφνα, έβγαλε μια φωνή κ’ έπεσε ξερή σ’ το πάτωμα. Είχε δει τη σκιά ενός άλλου ανθρώπου απ’ όξω και έπειτα ενός δευτέρου. Κ’ οι δυο μαζύ χύθηκαν σ’ τη σοφίτα μέσα σ’ ένα δευτερόλεπτο ο νέος ήτανε δεμένος.
– Γλήγορα τα καταφέραμε, λέγει ο ένας εκ των ανθρώπων σ’ το σύντροφό του, χάρις σ’ το γέρω μεθύστακα. ‘Ανασήκωσε το κορίτσι, Τώμ. “Έλα, έλα παιδί μου, τα κλάμματα δεν ωφελούν. Είνε δουλειά τελειωμένη, μή την συλλογίζεσαι πειά.
Ο νέος έσκυψε σ’ την αδελφή του, έπειτα η ματιά του στηλώθηκε αναμένη, θηριώδης, σ’ τον πατέρα του, ο οποίος κολλημένος σ’ τον τοίχο κύτταγε το θέαμα με την ηλιθιότητα της μέθης.
– Ακουσέ με πατέρα, λέγει ο νέος με φωνή που έκαμε τον μέθυ σον ν’ ανατριχιάση, το αίμα μου και το αίμα του αδελφού μου θα ξεσπάσουν σ’ το κεφάλι σου. Ποτέ δε με κύτταξες με φιλικό τρόπο, ποτέ δε μου είπες γλυκό λόγο, και σ’ αυτή τη ζωή και την άλλη δεν θα σε συγχωρήσω ποτέ. Πέθανε όταν και όπως θέλης, θα με βρής κοντά σου. Σου μιλώ σαν πεθαμμένος, και σου προλέγω, πατέρα μου, ότι την ημέρα που θα παρουσιασθής μπροστά στον πλάστη σου, τα δυό σου παιδιά θα ‘νε εκεί, πιασμένα από το χέρι για να σε κατηγορήσουν μπροστά του.
Σήκωσε τα δεμένα χέρια του με κίνημα απειλής, εστήλωσε τα μάτια του σ’ τον μέθυσο και έφυγε σιγά σιγά απ’ τη σοφίτα.
Όταν το φως της ημέρας, αόριστον και ομιχλώδες, διεπέρασε τον στενό δρόμο και βρήκε πέρασμα μέσα απ’ το καταλερωμένο γιαλί της σοφίτας, ο Βάρδεν ξύπνησε από το βαρύ του ύπνο και βρέθηκε μόνος. Σηκώθηκε, κύτταξε γύρω του το παληόστρωμα που βούλωνε το σπα σμένο τζάμι ήτανε απείρακτο, όλα ήτανε στη θέση τους καθώς πρώτα και τίποτα δεν έδειχνε πώς άλλος απ’ αυτόν είχε μείνει στο δωμάτιον την νύκτα. Ερώτησε τους γείτονας: αλλά κανείς δεν είχε δει την κόρη του, ούτε άκουσε να μιλούν γι’ αυτήν. Έγύρισε στους δρόμους, εκκύταζε ψαχτά όλα τα πρόσωπα που περνούσαν πλήθος γύρω του. Αν αι αναζητήσεις του ήσαν ανωφελείς και γύρισε σ’ την τρώγλη του το βράδυ, απελπισμένος και κουρασμένος.
Από κείνη την ημέρα έζησε διακονεύων. Κάθε πεντάρα που ξεκολλούς από την ελεημοσύνη και την ευπιστία εκείνων που παρακαλούσε, έξω δεύετο κατά τον ίδιο τρόπο καθώς και πρίν. Πέρασε ένας χρόνος έτσι. Η φυλακή μόνη θα μπορούσε να τον σκεπάση για μερικούς μήνας. E κοιμότανε από κάτου απ’ τα γεφύρια, σ’ τους φούρνους που μένουν τα τούβλα, παντού όπου μπορούσε να βρή όλίγη ζέστα, ένα καταφύγιο απ’ τη βροχή και το κρύο. Αλλά και σ’ αυτή την ακροτάτη αθλιότητα, μολονότι άρρωστος και πλάνης, έμεινε μέθυσος.
Τέλος μια νύχτα, σωρειάστηκε σ’ το κατώφλι της πόρτας και λιπο θύμησε. Το πάθος και η άσωτεία τον εξήντλησαν ώς το κόκαλο. Τα μάγουλά του γουβωμένα και πράσινα, τα μάτια του χωμένα, ή ματιά του θολή. Τα γόνατά του κούφια λύγιζαν από το βάρος του κορμιού του, και παγερό ανατρίχιασμα έτρεχε σ’ όλα του τα μέλη.
Σηκώθηκε, έσυρε το αδυνατισμένο του κορμι λίγο παρα πέρα. Ο δρόμος σωπούσε έρημος. Οι σπάνιοι διαβάται που περνούσαν στην πε ρασμένη αυτή ώρα έχάνοντο διά μιάς και η τρεμουλιαστή φωνή του σύστηκε μέσα σ’ τον κρότο των αργοπορημένων αμαξών. Το ίδιο ανα τρίχιασμα εκλόνησε τα μέλη του και του φάνηκε ότι το αίμα του στε κότανε σ’ της φλέβες του. ‘Έχώθηκε σε γωνιά πόρτας, μαζεύτηκε, και προσπάθησε να κοιμηθή.
Αξαφνα πετάχτηκε, κυριευμένος από φρικτό τρόμο. “Ακουσε τη δική του τη φωνή σ’ το σκοτάδι, χωρίς να ξέρω γιατί, και πως είχε φωνάξει. “Ένα μούγκρισμα βαθύ βγήκε από μέσα του, αι αισθήσεις του νεκρώθηκαν, ασυνάρτητα λόγια ξέφυγαν από τα χείλια του χωρίς να θέλη, τα νύχια του εμπύχτηκαν στα κρέατά του και τα ξέσχισαν.
Τον έπιανε η τρέλλα!
Φώναξε ζητώντας βοήθεια ! “Έπειτα η φωνή του σβύστηκε σ’ το στηθός του,
Σήκωσε το κεφάλι του και η ματιά του ακολούθησε το μακρύ απαίσιο δρόμο. Θημήθηκε ότι κι’ άλλοι παραπεταμένοι, και ξεγραμμένοι απ’ τη ζωή σαν κ’ αυτόν, καταδικασμένοι να πλανώνται νύχτα-μέρα σ’ τους μαύρους αυτούς δρόμους, έχασαν το μυαλό τους από το βάρος της ε ρημιάς των, Θημήθηκε ότι είχε ακούσει να λένε, πολλά χρόνια πριν, ότι ένας άθλιος πλανόβιος είχε βρεθή, σ’ ένα αγκωνάρι δρόμου τροχίζων σκουριασμένο μαχαίρι που ήθελε να μπήξη σ’ την καρδιά του, προτιμών το θάνατο απ’ αυτή την αιωνία οδοιπορία χωρίς ελπίδα. Διά μιάς, πήρε την απόφασι, και τα μέλη του ξαναβρήκαν νέα ελαστικότητα: αφήκε τρέχων το μέρος όπου ήτο και δεν σταμάτησε παρ’ όταν ευρέθηκε σ’ τα χείλα του Τάμεση.
Κατέβηκε τη σκάλα που πάει από το πλάι της γεφύρας του Βατερλώ έως την επιφάνεια του νερού. Κρύφθηκε σε μια γωνιά, και βάσταξε την αναπνοή του όταν πέρασε η περίπολος.
Ποτέ καρδια φυλακισμένου που πρόκειται να δραπετεύση δεν τινάχτηκε τόσο τη στιγμή της ελευθερίας και της ελπίδος της επανόδου σ’ τη ζωή, όσο ανατρίχιαζε από χαρά ο άνθρωπος αυτός σ’ την ελπίδα του θανάτου. Η περίπολος πέρασε κοντά του, αλλά χωρίς να τον δή. Περίμενε να απομακρυνθη και να μην ακούγουνται πεια οι κροτοι των βημάτων. “Έπειτα κατέβηκε προσεκτικός κ’ ευρέθηκε από κάτου απ’ το τόξον του γεφυριού, μπροστά σ’ το ποτάμι. Το νερό ήτανε χαμηλό και έτρεχε σ’ τα πόδια του. Η βροχή είχε σταθή ο αέρας είχε πέσει, και όλα κείνη τη στιγμή ήτανε βουτημένα σε ακίνητη σιω πή, τόσο ακίνητη ώστε ο μικρότερος κρότος σ’ το αντικρυνό χειλοπόταμο, κι αυτός ακόμη και παφλασμός του νερού σ’ της δεμένες βάρκες, κτυπούσε καθαρά σ’ τα αυτιά του Βάρδεν.
Το ποτάμι κυλούσε με τεμπελιά τα οκνά του κύματα. Σχήματα παράδοξα και φανταστικά εφύτρωναν στην επιφάνειά του κ’ έκαναν νό ημα στον άνθρωπο να πλησιάση. Μάτια μαύρα λαμπερά τον κύτταξαν και εφαίνοντο ότι γελούσαν με τον δισταγμό του, ενώ κρυφές φωνές τον έσπρωχναν από πίσω να προχωρήση. Πισωπόδησε λίγα βήματα πήρε φόρα και βούτηξε στον Τάμεσι.
Πέντε μόλις δευτερόλεπτα είχαν περάσει όταν ξανανέβηκε στην επιφάνεια. Αλλά και τόσο λίγον καιρό τι αλλαγή είχε γείνει στις σκέψεις του και σ’ τα αισθήματά του ! Τη ζωή ! Τη ζωή όπως κ’ αν είναι ! Τη φτώχεια, τη δυστυχία, την πείνα, όλα εκτός του θανάτου ! “Αγωνίστηκε εναντίον του νερού που μαζευότανε απάνου σ’ το κεφάλι του, έβγαλε φωνές φρίκης και αγωνίας. Η κατάρα του παιδιού του αντήχησε σ’ τα αυτιά του. Το χείλος του ποταμιού ήτανε κοντά δυό οργυιές μόλις μακρυά απ’ τη σκάλα, σχεδόν άγγιζε το τελευταίο σκα λούνι.
Επάλαισε ακόμη. “Ήτανε η υψίστη πάλη για τη ζωή. Μια στιγμή, μια μικρή στιγμή είδε καθαρά τα σπίτια κοντά σ’ τον ποταμό, τα φώτα απάνου σ’ τη γέφυρα, τα σύννεφα σ’ τον ουρανό διωκόμενα από τον αέρα. “Έπειτα βούλιαξε και ξανανέβηκε. Τότε όλαι αι αναμνήσεις της χαμένης ζωής του ξαναγέμισαν το μυαλό του. Συλλογίστηκε τον καιρό που είχε οικογένεια, ευτυχής και χαρούμενος. Συλλογίστηκε την πτωχή του γυναίκα που πέθανε απ’ τη δυστυχία και τη λύπη, το παιδί του που σκότωσε ο φύλακας του κυνηγιού, το χαμένο του κορίτσι, και είδε καρφωμένα απάνου του τα ακίνητα μάτια του κρεμασμένου Βίλλιαμ Του φάνηκε ότι πλατειές δέσμες φωτειάς ανέβαιναν από τη γη σ’ τον ουρανό και έτρεμαν μπροστά σ’ τα μάτια του, ενώ τα νερά βροντούσαν σ’ τα αυτιά του και συνεκλόνουν το μυαλό του με τα λυσ σώδη των μουγκρίσματα.
Περί το τέλος της εβδομάδος, το κορμί του Βάρδεν ευρέθη μερικά μίλια μακρυά από την γέφυρας του Βατερλώ βγαλμένο σ’ την όχθη. Δεν ήτο πειά παρά άμορφος και φριχωδώς φουσκωμένος όγκος. Κανείς δεν ανεγνώρισε τον πνιγμένον, κανείς δεν τον λυπήθηκε ! Τον έχωσαν σένα λάκκο όπου προ πολλού έγεινε σκόνη.
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ «ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ» Β. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
1894
PIERRE LOTI
Σ’ ΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΩΝ ΣΑΜΟΥΡΑΪΣ
Εδώ είνε πού πλύθηκε το κεφάλι: μή βουτάτε ούτε τα πόδια σας, ούτε τα χέρια σας.
Αυτό είνε γραμμένο με πινέλο και μελάνι, σε πλάκα λευκού ξύλου, σ’ τα χείλια της πειο γλυκειάς και δροσερής απ’ τις μικρές πηγές, κά του από μεγάλα δέντρα, σ’ τα μισά σκιερού μικρού βουνού, που κυττάει μακρυά το λιμάνι της Γυεδδό.
Ποτέ δε μπήκε μαυρίτερη επιγραφή σε θέσι μαγευτικώτερη. Το νερό αυτό «όπου δεν πρέπει να βουτήξη κανείς ούτε τα πόδια του, ούτε τα χέρια του» είνε διάφανο, μέσα σε λάκκο από παλιές πέτρες, απάνου σε υδρόβια χορτάρια δροσερά χαριτωμένα και θαυμαστά πράσινα. Σ’ το πλάι της εμποδισμένης πηγής είνε δέντρα, νάνοι, με λεπτά πράσινα φυλλώματα, με απαράλλαχτο σ’ την ομορφιά πράσινο σαν των χορταριών, και μία μεγάλη καμέλια άγρια, που ξανοίγει πλούσια τα απλά της λουλούδια, όμοια με άγρια τριανταφυλλιά ρόδα. Είνε σένα ειρηνικό μέρος, μακρυά απ’ τη βοή της ζωής. “Όλο το βουνάκι είνε γεμάτο από αρχαίους τάφους και παγόδες κρυμμένες κάτου απ’ τα δεντρα. Με τις μυρουδιές των φυτών ανακατεύεται θρησκευτικό άρωμα. λιβανιού, από το οποίον ο γεμάτος αέρας είνε πάντα διαπερασμένος
σαν τον αέρα ναού.
Η επιγραφή δε λέει πειό είνε το κομμένο κεφάλι που έπ) αυτό το καθαρό νερό: λέει μόνο το κεφάλι. Μα οι διατα ξέρουν. Σ’ αυτόν τον τόπο που ο λαός έχει τη λατρεία των παραδόσεων και των πεθαμμένων, άσκοπα είναι τα περισσότερα λόγια.
Μα και εγώ, αν και ξένος, το ξέρω. Μικρό παιδί, είχα διαβάσει άλλοτε, σε σπάνιο χειρόγραφο, την ιστορία αυτή των «σαρανταεπτά Σαμουράις» κι’ ήμουνα ερωτευμένος με τα ιπποτικά αυτά παλληκάρια. Κι επειδή διάβαζα πολύ λίγο, μού καμε μεγάλη αίσθηση αυτό κι’ είχα παρμένη την απόφαση, αν καμμιά φορά η τύχη μ’ έφερνε σ’ την Ιαπωνία, να ‘λθω να προσκυνήσω τον τάφο τους.
Ίσα ίσα είχα διαβάσει αυτή την ιστορία, με τις ώραίες και ήσυχες Νοεμβρίου ημέρες, σαν τη σημερινή· ή συντυχία αυτή, όμοιας εποχής και καιρού, κάνει πειο τέλεια τη σύνδεσης των μικρών αλλοτεινών μου λογισμών που ξανάλθαν, με τις σημερινές εντυπώσεις. Παράξενο είνε μάλιστα πόσο καλά παράστησα μέσα μου το μέρος αυτό -που τότε μου φαινότανε μακρυνό μακρυνό, σχεδόν φανταστικό· είχα δει από τότε, ώς κι’ αυτά τα δεντράκια, νάνους, και τις τριγύρω άνθισμένες άγριες καμέλιες.
«Εδώ είνε πού πλύθηκε το κεφάλι» – (το κεφάλι του κακού πρίγκιπος Κοτσουκέ, κομμένο απ’ τους καλούς Σαμουράις, με ευγενέστατο τρόπο, κι’ αφού πρώτα του ζήτησαν χίλια συχώρια· έπειτα πλυμένο σ’ το νερό αυτό της πηγής, και φερμένο με ευλάβεια σ’ τον τάφο του Ακαό του πρίγκιπος μάρτυρος).
Γι’ αυτό είμαι αναγκασμένος, να ξαναθυμήσω σε λίγα λόγια αυτή την ιστορία· αλλοιώτικα δε θα με καταλάβουν.
Σ’ τα 1630, ο αυλικός Κοτσουκέ, αφ’ ού πρόσβαλε τον πρίγκιπα Ακαό, κι’ αρνήθηκε να του δώση λόγο, κατάφερε με απάτη να πάρη από τον αυτοκράτορα μια άδικη κρίσι που τον κατεδίκαζε σε θάνατο με κατάσχεσι όλης της περιουσίας του.
Τότε σαρανταεπτά ευγενείς, πιστοί υποτελείς και φίλοι του βασανισμένου, ώρκίσθηκαν να εκδικηθούνε την τιμή του κυρίου τους με το ίδιο τους το αίμα. Αφού αφήκαν έρημα γυναίκες και παιδιά, ό,τι αγαπημένο κι’ αν είχαν σ’ τον κόσμο, εκυνήγησαν το κατόρθωμα του δυσκόλου σχεδίου με θαυμαστή επιμονή, παραμονεύοντας μέσα σ’ το βαθύτερο μυστήριο την ευκαιρία – κοντά είκοσι χρόνια! –όσο που μιά χειμωνιάτικη νύχτα, πήγαν, τσάκωσαν, έσφαξαν σ’ το παλάτι του μέσα τον Κοτσουκέ αυτόν, του οποίου ο φόβος είχε αποκοιμηθή σιγά σιγά, και
ητανε πειά φυλαγμένος παρά μόνο από λίγους φύλακες.
Αμα τελείωσε η εκδίκησι, κι’εβάλθηκε το κεφάλι απάνου στον τάφο του Ακαό, πήγαν μόνοι τους και παραδόθηκαν σ’ τους δικαστάς. Τους καταδίκασαν ν’ ανοίξουν οι ίδιοι την κοιλιά τους· το περίμεναν, κι’ αφού αγκαλιάσθηκαν, το κάμαν όλοι μαζύ απάνου σ’ τα σκαλιά μιας παγόδας, κοντά σ’ τον τάφο του αγαπημένου τους κυρίου.
Είνε εδώ, αυτή η παγόδα, λίγα βήματα μακρυά απ’ τη γλυκειά πηγή· μια μικρή παληά παγόδα σκοτεινοκόκκινη, από κέδρινο σκουληκοφαγωμένο ξύλο. Πάνε από λυπητερή δενδροσειρά όπου φυτρόνουν χορτάρια. Σ’ τα σκαλιά της, πλυμμένα απ’ τις βροχές κοντά τριακοσίων χειμώνων, δε φαίνεται τίποτα πειά από τόσο χυμένο αίμα· με κόπο ξαναπαρασταίνει κανείς σ’ το νού του, το τρομαχτικό μακελλειό, το αγκομαχητό των σαρανταεπτά αυτών ανθρώπων, με το λαιμό μισοκομμένο, με την κοιλιά ανοιχτή, με τα σωθικά χυμένα, σπαράζοντας μαζύ σε μεγάλη γούβα κόκκινη απ’ το αίμα….
Έλαβαν την αμοιβή τους μετά το θάνατο αυτοί οι πιστοί, γιατί ένας αυτοκράτωρ κατόπιν τους διαλάλησε αγίους και μάρτυρας, κι’ είπε να βάλουν σ’ τον τάφο τους ένα χρυσό φύλλωμα, σύμβολο της πειό μεγάλης τιμής. Ολόκληρη η Ιαπωνία τους τιμάει, ακόμη και σήμερα, με ενθουσιαστική λατρεία το όνομά τους είνε παντού το μαθαίνουν από νωρίς στα μικρά παιδιά, και το ψάλλουν σ’ τα μεγάλα ποιήματα.
Το όμμορφο πράσινο μονοπάτι που φέρνει σ’ την πηγή, πάει μακρύτερα, ανεβαίνει ψηλότερα, από μαλακιά ράχι.
Πηγαίνοντας, βρίσκει κανείς πρώτα το σπιτάκι του παππά, βαλμένο εκεί για την έγνοια των τάφων των παλληκαριών, και για το συ γύρισμα των λουλουδιών τους.
Χτυπάω σ’ την πόρτα του, κι’ ο γέρος μου φανερώνεται. Έχει παράξενη μορφή φύλακος τάφων, λυγνή, λεπτή, ασκητική και πονηρή. Είνε ψηλός και λυγνός, πράγμα σπανιότατο σ’ την Ιαπωνία. Μια μαύρη σκούφια, κουμπωμένη κάτου απ’ το σαγώνι –σαν εκείνη που φορούσε ποτέ, σ’ τη Δύσι μας, ο Μεφιστοφελής – του κουκκουλώνει το κεφάλι, τα μαλλιά, τα αυτιά, κι’ αφήνει να φαίνεται μόνο η περιτριγυρισμένη προσωπίδα του προσώπου· κι’ αυτή η σκούφια, από κάθε μεριά του μετώπου, έχει δύο πράμματα που βγαίνουν και στενοχωρούν, σα νάνε θήκες φτιασμένες σ’ το πανί, για να μπούν τα κέρατα….
Πουλεϊ βιβλία, που είνε διηγημένη μέσα η ιστορία των σαρανταεπτά Σαμουράις με τη βοήθεια πολλών ζωγραφιών, με τα απλοϊκά και περίφημα περιστατικά. Το σπίτι είνε μισογεμισμένο από δεμάτια κομ ματιών λιβανιού, έτοιμα για πούλημα σ’ τους προσκυνητές που καίνε το λιβάνι κάθε μέρα εδώ προ τριών κοντα αιώνων.
Οι τάφοι σ’ τους οποίους με πάει, κατέχουν σ’ τη μέση της ράχης, πιάνουν ένα ίσωμα τετράγωνο, από το οποίον τα μάτια βλέπουν ένα μεγάλο δασωμένον ήσυχο τόπο, με τη θάλασσα μακρυα μακρυά, σ’την πέρα άκρη. Το ίσωμα αυτό είνε περιτριγυρισμένο απλά, από τάβλινο φράχτη και ζωμένο από μεγάλα πένθιμα δέντρα, ίσια και αλύγιστα που ανεβαίνουν σαν κολόνες ναού.
Σ’ τις τέσσερες όψεις του τετραπλεύρου, οι τάφοι είνε αραδιασμένοι δώδεκα δώδεκα, κυττάζοντας όλοι τη μέση –που είνε μια μι η αδειανή θέσι, σκευασμένη από σύρριζα κομμένη χλόη, και σαν πα – παλισμένη από στάχτη λιβανιού. Σαρανταεπτά πέτρες στέκουν ολόρθες, μοιες, αφημένες ασκάλιστες σα Δρουιδικά μνημεία. Καθεμιά έχει το όνομα του Σαμουραΐς που κοιμάται από κάτου, και όλες είνε σημαδεμένες με το ιδιαίτερο σημάδι: Χ α ρ α κ ί ρ ι – που θέλει να πη, ότι οι άνθρωποι αυτοί πέθαναν με τον τρομαχτικό τρόπο των ευγενών, ανοίγοντας την κοιλιά με το ίδιο τους μαχαίρι.
Σε δυο απ’ τις γωνίες του φρικτού τετραγώνου, ανεβαίνουν πέτρες ψηλότερες: είνε του πρίγκιπος Ακαό και της πριγκιπίσης γυναικός του. Κωλυτά σ’ τον πρίγκιπα, κάτου από όλόμικρο τάφο έθαψαν το παιδί του – το μ ο υ σ κ ό -σ ά ν του, καθώς το λέει ο φύλακας με το μαύρο κεφαλόδεσμο. Και η έκφραση αυτή του μ ο υ σ κ ό -σ ά ν με κάνει να χαμογελάσω, μ’ όλη την ευλάβεια του τόπου, αυτό το μ ο υ σ κ ό -που σημαίνει μ ι κ ρ ό π α ι δ ά κ ι, ζευγαρωμένο από μεγαλωμένη ευλάβεια μ’ αυτό το τιμητικό μόριο σάν. Σα να λεγαν σε μας με σοβαρότητα και πεποίθησι: «Εδώ κοντά σ’ τον πρίγκιπα κοιμάται ο κ ύ ρ ι ο ς δ ρ ά κ ο ς τ ο υ.» – ‘Αλλ’ ό,τι έχει σχέση με την ιστορία αυτή, είνε για τους Ιάπωνας τόσο άγιο και σεβαστό, που δε βρίσκουν τρόπο να μιλούν με αρκετό σεβασμό.
Μπροστά σε κάθε πέτρα, είνε ωραίες ανθοδέσμες από φρεσκότατα λουλούδια, που φαίνουνται φανερά πώς είνε κομμένα το ίδιο πρωί· είνε ακόμη, ένα σωρό μικρά σταχτιά πράμματα, απομεινάρια κομματιών του λιβανιού που ο αέρας συργιανάει τη στάχτη τους, ακόμη γεμάτη μυρουδια, σ’ τη λυπητερή τριγύρω χλόη. Κι αυτό γίνεται αδιάκοπα από τα 1702, κι’ έτσι βέβαια θα γίνεται για πολλά ακόμα χρόνια, γιατί η νεώτερη αναστάτωση που χαλάει τόσα πράμματα σ’ την Ιαπωνία, δεν μπορεί να πειράξη τη λατρεία του λαού για τους πεθαμμένους.
Η κόρη ενός Σαμουραΐς, που ήτανε καλόγρια, εζήτησε τη χάρι να τη βαλλουν κι’ αυτή κοντά σ’ τον πατέρα της, και γι’ αυτό όξω απ’ τις αράδες είνε ξεχωρισμένος ένας τάφος περισσότερος. Μα έχει κι αυτή η Μ ο υ σ μ έ τα λουλούδια της, και το λιβάνι της, το μερδικό της σ’ την ενθύμησι και το σεβασμό.
Μια θαυμαστή ποσότης, από μικρές άσπρες ή κόκκινες λουρίδες χαρτιού, με γραμμένα απάνου ονόματα, είνε κολημένες αντάνου σ’ τις επιτάφιες πέτρες ή πεταμένες σ’ τη χλόη σ’ τα πόδια τους: είνε τα ονόματα των προσκυνητών που έρχονται κάθε μέρα, απ’ όλες τις άκρες του βασιλείου, για να προσκυνήσουν τους πιστούς ευγενείς. Μέσα στη πολλά, βρίσκουνται και αληθινά επισκεπτήρια, καθ’ αυτό νεώτερα, χαραγμένα με ευρωπαϊκούς χαρακτήρες σε χαρτί «Βριστόλ» γυαλιστερό και αγυάλιστο – και θα ήτανε γελοίο αυτό το συνήθειο, ν’ αφήνη κανείς το επισκεπτήριό του σ’ τη θύρα των πεθαμμένων που δεν μπορούν να δεχθούν – αν δεν ήτανε φοβερά συγκινητικό…
Ο γέρος λυγνός φύλακας ακουμπισμένος, με το κεφάλι γυρισμένο, πίσω, σένα δένδρο της ζώνης αρχίζει να μου διηγήται φαρδεια πλατειά, την ιστορία των Σαμουραΐς σε γλώσσα που τα περισσότερα λόγια μου ξεφεύγουν. Μα τον ακούω χωρίς βάρος, -πότε κυττάζοντας αυτόν με την επίμονη ιδέα να του βγάλω τη σκούφια, για να ιδώ αν δεν έχη κέρατα από κάτου, πότε συργιανώντας τα μάτια μου σ’ το βαθύ και ήσυχο μέρος, σ’ το πλουμισμένο μουνάκι από μικρές παγόδες, τάφους, δεντράκια, καμέλιες, απάνου σ’ όλα αυτά τα πράμματα πού ή όχι τους δε θ’ άλλαξε πολύ απ’ τη μακρινή εποχή του Χ α ρ α κ ι ρ ί .
Τα ξεγυμνωμένα δέντρα της ζώνης, ολόϊσα, αλύγιστα, σαν αρά δες γιγαντιαίων κεριών, αναδεύουν εκεί ψηλά τα κεφάλια τους, που κουνάει ελαφρό φθινοπωρινό αεράκι, φυσώντας δυνατώτερα σ’ τα ψηλά στρώματα του αέρα. Και τα τζιτζίκια τραγουδάνε παντού, με το ζεστόν ακόμα ήλιο του Νοεμβρίου.
Αληθινά το μέρος αυτό έχει μια δική του και πολύ μεγάλη μελαγχολία. Έπειτα η ιστορία αυτή, είνε τόσο ωραία για όποιον την ξέρει καλά, είνε τόσο πολύ θαυμαστή και γεμάτη από παλληκαριά και τιμή μεγαλωμένη και πίστι υπεράνθρωπη!
Είνε άλυτη, σαν αρχαίο αίνιγμα, για κείνον που ξέρει τους σημερι – νούς τιποτένιους και ξεφυλισμένους Ιάπωνας: γεννάει την ιδέα μεγάλων περασμένων ευγενών και ιπποτικών καιρών – και για μένα, ρίχνει ως αυτή τη στιγμή ακόμη, μια σκιά σεβασμού σ’ τη νεώτερη Ιαπωνία που περιγέλασα τόσο.
Εγω, δεν έφερα φρέσκα λουλούδια, σ’ τα σαρανταεπτά παλληκάρια που κοιμούνται εδώ. Κλέβω μάλιστα ένα χρυσάνθεμο, απ’ την ακουμπισμένη ανθοδέσμη σ’ τον τάφο του αρχηγού τους, και το πέρνω μαζί μου- ώς τη Γαλλία- που κάνει με ανάποδο τρόπο την ίδια τιμή για την μνήμη όλων.
*αξίζει να σημειώσουμε πως στο αρχείο Καβάφη ευρίσκεται χειρόγραφο με αντιγραφή του ποιήματος του Τελλιέ Le Banquet:
Au banquet de Platon, apres que tour a tour, Coupe en main, loin des yeux du vulgaire profane Diotime, Agathon, Socrate, Aristophane, Ont disserté sur la nature de l’amour,
Apparaît, entouré comme un roi de sa cour,
De joueuses de flûte en robe diaphane,
Ivre à demi, sous la couronne qui se fane,
Alcibiade, jeune et beau comme le jour.
-Ma vie est un banquet fini, qui se prolonge ;
Seul, parmi les causeurs assoupis, comme en songe,
J’ouvre et promène encor un regard étonné;
Les fronts sur les coussins ont fait de lourdes chutes:
Verrai-je survenir, de roses couronné,
Alcibiade avec ses joueuses de flûtes?
JULES TELLIER ΝΥΚΤΩΔΙΑ
[Την έξοχον νυχτωδίαν του Ιουλου Τυλλιέ, την πλήρη λυρισμού και μυστηρίου, δημοσιεύομεν σήμερον, κατ’ αριστοτεχνική μετάφρασιν φιλου λογιου. Το πεζόν αυτά ποίημα απευθύνεται προς την Μεσόγειον ὑπὸ τοῦ ὀνειροπόλου ποιητού, επερχομένου ἀπό την Μασσαλίαν ένα βράδυ φθινοπωρινόν μὲ τὸ λυκόφως. Τι αναπολεί καὶ τί σκέπτεται εις το ποιητικόν αυτό ταξείδι το λέγει ο ίδιος!]
Nocturne (Jules Tellier)
Nous quittâmes la Gaule sur un vaisseau qui partait de Massilia, un soir d’automne, à la tombée de la nuit.
Et cette nuit-là et la suivante, je restai seul éveillé sur le pont, tantôt écoutant gémir le vent sur la mer, et songeant à des regrets, et tantôt aussi contemplant les flots nocturnes et me perdant en d’autres rêves.
Car c’est la mer sacrée, la mer mystérieuse où il y a trente siècles le subtil et malheureux Ulysse agita ses longues erreurs ; le subtil Ulysse qui, délivré des périls marins, devait encore, d’après Tirésias, parcourir des terres nombreuses, portant une rame sur l’épaule, jusqu’à ce qu’il rencontrât des hommes si ignorants de la navigation qu’ils prissent ce fardeau pour une aile de moulin à vent.
C’est la mer que sillonnaient jadis sur les galères et les trirèmes les vieux poètes et les vieux sages ; et comme ils se tenaient debout à la poupe, au milieu des matelots attentifs, attentive elle-même, elle a écouté en des nuits pareilles les chansons d’Homère et les paroles de Solon.
Et c’est aussi la mer où dans les premiers siècles de l’erreur chrétienne, alors que le règne de la sainte nature finissait et que commençait celui de l’ascétisme cruel, le patron d’une barque africaine entendit des voix dans l’ombre, et l’une d’entre elles l’appeler par son nom et lui dire : « Le grand Pan est mort! Va-t’en parmi les hommes, et annonce-leur que le grand Pan est mort ! »
Et par la mystérieuse nuit sans étoiles, sur le chaos noir de la mer et sous le noir chaos du ciel, il y avait quelque chose de triste et d’étrange à songer que peut-être l’endroit innommé, mouvant et obscur que traversait notre vaisseau avait vu passer tous ces fantômes, et qu’il n’en avait rien gardé.
Et c’est parce que cette pensée me vint, et qu’elle me parut étrange et triste, et qu’elle troubla longtemps mon cœur de rhéteur ennuyé, qu’il m’est possible encore, entre tant d’heures oubliées, d’évoquer ces lointaines heures noires où je rêvais seul sur le pont du navire parti de Massilia, un soir d’automne, à la tombée de la nuit.
Jules Tellier (1863-1889), Reliques (1890)
Αφήκαμε τη Γαλατία με πλοίον απερχόμενον από τη Μασσαλία, ένα βράδυ φθινοπωρινών, με το λυκόφως
Και τη νύκτα εκείνη και την επομένην έμεινα μόνος αϋπνὼν ἐπὶ τοῦ καταστρώματος, ἄλλοτε ἀκούων τὸ βογγητὸ τοῦ ἀνέμου ἐπί τῶν ὑδάτων και ανακινῶν λύπες, άλλοτε πάλιν ἀποθαυμάζων τά νυκτερινά κύματα και πλανώμενος σε όνειρα άλλα.
Διότι αυτή εἶνε η ιερά και μυστηριώδης θάλασσα εν τη οποία περιφέρετο προ τριάκοντα αιώνων ο άτυχής και αγχίνους Ὀδυσσεὺς κατά την μακράν του περιπλάνησιν· ὁ ἀγχίνους Ὀδυσσεὺς ὅστις ἦτο πεπρωμένον κατά των Τιρεσίαν, ἀφοῦ λυτρωθή τῶν ναυτικῶν κινδύνων, να διατρέξῃ χώρας πολυάριθμους, μέχρις ὅτου συναντήσῃ ἀνθρώπους τόσον αμαθείς τῶν ναυτικῶν, ὥστε νὰ ἐκλάβουν το φορτίον του διά πτέρυγα άνεμομύλου.
Και εἶνε ἀκόμη αὐτὴ ἡ ἰδέα θάλασσα ἐν τῃ ὁποία κατά τα πρώτα χρόνια της χριστιανικῆς πλάνης, όταν ἔδυεν η βασιλεία της αγίας φύσεως και ανέτειλεν η βασιλεία του σκληρού ασκητισμού, και ναύκληρος Αφρικανικής νηός ἤκουσε φωνάς εν τω σκότει και μίαν εξ αυτών καλούσαν αυτόν με τ’ όνομά του και λέγουσαν: «Ὁ μέγας Πάν ἀπέθανεν! Πήγαινε να ἀναγγειλῃς εἰς τὴν οἰκουμένην όλην ότι απέθανεν και μέγας Πάν!”
Και κατά την μυστηριώδη και ζοφώδη νύχτα, – Επί του μαύρου χάους του νερού και υπό το μαύρο χάος του ουρανού ενείχε το λυπηρόν και παράδοξον η σκέψις ότι, πιθανόν το ανώνυμον κινητόν και σκοτεινόν σημείον το διαπερώμενον υπό του πλοίου μας, να ειχεν ιδη διαβαίνοντα αυτά τα φάσματα ὅλα, χωρίς να συγκρατήση οὔτε ἴχνος κανένα.
Καὶ ἀκριβὼς διότι μού ἐπήλθεν η ιδέα αυτή και μου εφάνη παράδοξος και λυπηρά και διότι συνετάραξεν επί πολύ την καρδιά μου, καρδιά κουρασμένου σοφιστού, μου εἶνε δυνατόν ακόμη ν᾽ ἀναπολήσω τὰς μακρυνάς αυτὰς και σκοτεινάς ὥρας, καθ’ ας ονειροπόλουν μόνος ἐπί του καταστρώματος του πλοίου, του απερχομένου από τη Μασσαλία, ἕνα βράδυ φθινοπωρινόν, με το λυκόφως,
Απολλώνιος
[Jules Tellier, “Στὴ θάλασσα ἀνατολὴ Σελήνης”, Ἡμερολόγιον Ποδογύρου ως Ἀπολλώνιος σύμφωνα με κατάλογο ιδίου στην Αμερικανική Βιβλιοθήκη
[Πανηγυρικό τευχίδιο Εστίας, Χριστούγεννα 1898-1899, σελ.48 σύμφωνα με Κατσίμπαλη]
Στων αρχαίων πρωτευουσών τους φειδωτούς δρό μους, που όλα ώς και η φρίκη αυτή ακόμα στρίβει στο γλέντι, τα απαίσια κάνοντας κέφια μου, παραμο νεύω να περάσουν πλάσματα παράξενα, γερασμένα και θαυμαστά.
Τα ξεχαρβαλωμένα αυτά σκιάχτρα γυναίκες ήταν μια φορά τα λέγαν Επονίνες ή Λαΐδες ! Σκιάχτρα ξεγκοφιασμένα, καμπουριασμένα, στραβολαιμιασμένα, δις τ’ αγαπάμε. ! γιατ’ έχουν ακόμα μέσα τους ψυχή.
Τυλιγμένα σε τρούπια φουστάνια και κρύα πανιά, σέρνουνται δαρμένα από τ’ άσπλαχνα ξεροβόρια, ανα τριχιάζονται στο βρόντο των λεωφορείων που κατρακυ λούνε με ορμή, σφίγγοντα στο γκοφό τους σα να ‘τα να φυλαχτά, σακουλάκι κεντημένο με γρίφους ή λουλούδια,
Ομοια με νευρόσπαστα, απαράλλαχτα καθ’ όλα, τροκακίζουν στους δρόμους σουρτα σα ζωα πληγιασμέ να ή χορεύουν άθελα χορό – κακότυχα κουδούνια που κρεμιέται στο σχοινή τους δαίμονας χωρίς λυπημό.
Όσο και αν είνε συγτσακισμένα, έχουν μάτια σαν τρυπάνι σουβλερά, γυαλιστερά σαν τους λάκκους που ‘χουν κοιμισμένο στο σκοτάδι τους νερό, μάτια αγγε λικά κοριτσιού, που χαζεύει και γελάει σε κάθε πράγμα λαμπερό.
– Είδατε ποτέ σας, πως το φέρετρο γρηάς καμ μια φορά, μοιάζει με μικρού παιδιού την κάσα ; “Ο Χάρος ο σοφός, με τις ίδιες αυτές κάσες, φτιάνει σύμ βολο αλλόκοτο και θαυμαστό.
Κι’ όταν μισοβλέπω έναν ύσκιο ξελυμένον, να περ νάη, στου Παρισιού την πολυάνθρωπη ζωγραφιά, μου φαίνεται πάντα πως το αδύνατο πλάσμα, πάει αγάλι αργά να ξαναμπή σε κούνια καινούργια.
Αλλ’ αν η θέα του στρατοδίβολου κορμιού μου θυμίση τη γεωμετρία, τότε ψάχνω να βρω πόσες φορές ο τεχνίτης αλλάζει της κάσας το σχήμα, που τρώει όλα αυτά τα κορμιά.
– Αυτά τα μάτια είνε πηγάδια, σκαμμένα από δάκρυα πολλά, χωνιά που έχουν μέσα τους μέταλλο κρυσταλλιασμένο, μάτια, γεμάτα μυστήριο, με χάριν αόρατη για κείνον που χε για παραμάνα την ‘Ατυχία.
Του αρχαίου Φρασκατί ερωτιάρα Εστιάς· της Θάλειας Ιέρεια, αλλοίμονο ! που τ’ όνομά της ξέρει μόνος ο πεθαμμένος υποβολεύς: περιβόητη ξεμυαλισμένη που τη σκίασε άλλοτεινά στη δόξα του το Τιβολί, όλες με μεθανε,
Μα μέσα σ’ αυτά τ’ αδύνατα πλάσματα, είνε με ρικά, που φτιάνοντας με τον πόνο τους μέλι, είπαν στην ‘Αφοσίωσι που τους έδινε τα φτερά της αΙπ πόγρυφε δυνατά, αναίβασέ με ώς στον ουρανό !»
Αλλη απ’ την πατρίδα της μαθημένη στη δυστυ χία, άλλη απ’ τον άντρα της μαρτύρια φορτωμένη, άλλη απ’ το παιδί της Παναγία μαχαιρωμένη, όλες
θα μπορούσαν με το κλάμμα τους ν’ απολύσουν ποταμό !
Αχ ! πόσες απ’ αυτές τις γριούλες επηρα στο Κεντό! Μέσα σ’ άλλες μιά, την ώρα που ο ήλιος πέφτοντας αίματώνει με κόκκινες πληγές τον ουρανό, συλλογισμένη καθότανε παράμερα σε πάγκο, για ν’ ακούση μουσική, Του Στρατού τη μουσική με τις μετάλλινες φω Μες που γεμίζει κάποτε τα περιβόλια μας και χύνει λέγον ηρωισμή στην καρδιά των πολιτών, την ώρα που τα χρυσωμένα σουρτώματα δίνουν νέα ζωή.
Αυτή ίσια ακόμα κι υπερήφανη, με την αίσθηση του φερσίματος του καλού, αχόρταγα ρούφαγε το γοργο και πολεμόχαρο τραγούδι το μάτι της άνοιγε κά ποτε, σα μάτι γέρου αετού, το μαρμαρένιο μέτωπο της, φαινότανε φτιασμένο για τη δάφνη !
Τέτοιες τραβάτε στωικές, χωρίς παράπονο κανένα, μέσα στο χάος των ζωντανών πολιτειών, μητέρες με καρδιά αίματωμένη Μαγδαληνές η Παναγίες που σε χρονια περασμένα τ’ όνομά σας είχαν όλοι στο στόμα,
Σας ! που ήσασθε η χάρι ή η δόξα μια φορά, κα νείς δε σας θυμάται πειά Μεθυσμένος διαβάτης κά γοντας τάχα έρωτα σας βρίζει περνώντας στις φτέρνες σας χοροπηδάει σιχαμένη μοσχομάγκα.
Σκιές ζαρουκλιασμένες, φοβισμένες, με την ντρο πιασμένη σας ζωή και τη ράχι σκυφτή ριζώνετε στους τοίχους και κανείς αλλόκοτη Μοίρα ! δε σας χαιρε τάει πειά, ανθρώπινα ερείπια για την αιωνιότητα ώριμασμένα,
‘Αλλά γώ που σας παραφυλάω με αγάπη από μακρυά, με μάτι ανήσυχο στο περπάτημά σας στυ λωμένο που τρεκλάει, απαράλλαχτα σα να ‘μουνα πα τέρας σας ! ώ μαγεία ! νοιώθω χωρίς να το νοιώθετε κρύφιες ηδονές.
Βλέπω ν’ ανθίζουν ή νεανικές σας μανίες, ξαναζω τις περασμένες σας μέρες ολόμαυρες ή φωτεινές, κι’ η καρδιά μου πληθυσμένη γλεντάει όλες σας τις κακίες ! η ψυχή μου λάμπει από όλα σας τα καλά !
Ερείπια ! δική μου φαμελιά ! “Ω, μυαλά αδελφικά, σας κάνω κάθε βράδυ επίσημο αποχαιρετισμό ! Ποιος ξέρει που θα βρίσκεσθε αύριο πρωί, Ευες όγδοηκοντάρες που απάνου σας απλώνουνται βαρειά τα νύ χια του Θεού φρικτά ;
Les Bienfaits de la lune est un poème en prose de Charles Baudelaire, le trente-septième du recueil Spleen de Paris (1869).
La Lune, qui est le caprice même, regarda par la fenêtre pendant que tu dormais dans ton berceau, et se dit : « Cette enfant me plaît. »
Et elle descendit moelleusement son escalier de nuages et passa sans bruit à travers les vitres. Puis elle s’étendit sur toi avec la tendresse souple d’une mère, et elle déposa ses couleurs sur ta face. Tes prunelles en sont restées vertes, et tes joues extraordinairement pâles. C’est en contemplant cette visiteuse que tes yeux se sont si bizarrement agrandis ; et elle t’a si tendrement serrée à la gorge que tu en as gardé pour toujours l’envie de pleurer.
Cependant, dans l’expansion de sa joie, la Lune remplissait toute la chambre comme une atmosphère phosphorique, comme un poison lumineux ; et toute cette lumière vivante pensait et disait : « Tu subiras éternellement l’influence de mon baiser. Tu seras belle à ma manière. Tu aimeras ce que j’aime et ce qui m’aime : l’eau, les nuages, le silence et la nuit ; la mer immense et verte ; l’eau uniforme et multiforme ; le lieu où tu ne seras pas ; l’amant que tu ne connaîtras pas ; les fleurs monstrueuses ; les parfums qui font délirer ; les chats qui se pâment sur les pianos et qui gémissent comme les femmes, d’une voix rauque et douce !
« Et tu seras aimée de mes amants, courtisée par mes courtisans. Tu seras la reine des hommes aux yeux verts dont j’ai serré aussi la gorge dans mes caresses nocturnes ; de ceux-là qui aiment la mer, la mer immense, tumultueuse et verte, l’eau informe et multiforme, le lieu où ils ne sont pas, la femme qu’ils ne connaissent pas, les fleurs sinistres qui ressemblent aux encensoirs d’une religion inconnue, les parfums qui troublent la volonté, et les animaux sauvages et voluptueux qui sont les emblèmes de leur folie. »
Et c’est pour cela, maudite chère enfant gâtée, que je suis maintenant couché à tes pieds, cherchant dans toute ta personne le reflet de la redoutable Divinité, de la fatidique marraine, de la nourrice empoisonneuse de tous les lunatiques.
Και η κραυγή του άλγους καρδίας μητρικής, ερχομένη από τον μακρινών οχθών του Βο σπόρου εις τάς όχθες του Ιλισσού και φέρουσα τον θάνατον φίλου, διαπερά στην καρδίαν και. εντείνει την λύπην δι’ όλης της σιωπής των γραφικών σημείων. Ουδέν κίνημα, ουδεμία έκ Φρασις είναι δυνατή προς τον και μακράν να κρών φίλον, επί του οποίου θα κλίνουν τώρα οφθαλμοί χύνοντες ποταμούς δακρύων, σπα ρασσομένης μητρικής καρδίας εις δστάτους – σπασμούς.
Και είναι λυπηρά η ιδέα δει, ούτε ταγαπη μένα του Υμηττού ια, ο τι ταγαπημένα της *Αττικής ρόδα θα θωπεύ σουν τον νεκρών του θερμού της Ελληνικής Ιδέας εραστούν αλλ’ ίνα Ιτι λυπηρότερα και ιδέα ότι, δπο τον τρόμιον του θηριωδεστέρου των δεσποτών, ούτε οι αρμενικοί παιάνες και θρήνοι θα συνο δεύσουν την ταφήν του προμάχου της αρμενι κής ιδέας, του οποίου όλη η ζωή εκάη εις το Ιδανικός της ελευθερίας της φυλής του.
Εις πολλών την καρδίαν θάναζήση ή ευγει νκστάτη φυσιογνωμία με το άίτειον βλέμμα, με την ραμφοειδή ρίνα, την άρμοζομένην – σχυρώς, με χείλη πλήρη δυνάμεως, θελήσεως και υπερηφανείας του ‘Αρμενίου «υπατρίδου, ολόκληρος ή ανάμνησις της ισχυράς και ποιη τικής ψυχής, της έκδηλουμένης διά τών ά πλουστέρων και ηγεμονικωτέρων κινήσεων. “Έκ τόσης νεότητος και κάλλους ιδέας η εικών αυτή απομένει μόνον.
Υπό το πλήγμα όμως του θανάτου, ο θια – νόντες αναζουν ολόκληροι εις την ψυχήν των φίλων.Μυριάκις ζωντανώτεροι, μυριάκις φωτει νότεροι των ζωηροτέρων στιγμών της ζωής των, αναζούν με έντασιν ακροτάτην, διότι και θάνατος θέλει να εγχαράξη βαθύταραν την « κόνα των απερχομένων, οι οποίοι εισέρχονται εις την πέραν του τάφου ζωήν, ής μόνη βε βαία «να ή εφήμερος επιβίωσης των νεκρών εν τη μνήμη των εφημέρων επίσης ομοίων, ών την ψυχήν αθώπευσαν εν τη ζωή.
“Αλλ’ ενώ θέλω να μεταδώσω έκ καθήκον – τoς τις φιλους κοινούς την είδησιν του θανάτου της ποιητικής αυτής μορφής και φωτίσω διά τους αγνώστους φυσιογνωμίαν ανθρώπου εργα σθέντος εξ έρωτος διά την πατρίδα των, αι σθάνομαι μόνον την ανάγκην να ψάλλω ένα πράγμα ώραζον.
Διότι εξ όλων των αναμνήσεων αναδόουν της ψυχής μου μόνον εικόνας ωραίαι και αρ μονίαι Ιδεών, αναδύουν μόνον άνθη, άνθη λευκά και ρόδινα, άνθη Ιόχροα και άνθη καταπόρφυρα, πλήρη ρώμης και κάλλους, άνθη αβρότερα κρί νων, άνθη ποιητικώτερα μαραινομένων των.
Η ωραία του ζωή με την ωραίαν του μορ φήν απετέλουν ανθρώπινον άνθος αλησμόνητον. Σπανίως ωραία και υψηλή ψυχή έλαβαν ενσαρ κον ένδυμα, τελειότερον εκφράζον ωραίαν και γενναισαν ιδέαν και σπανιότατα Ενσαρκων ένδυμα περιαλγές παρηκολούθησε τόσον γενναίως και παγκάλως καιόμενον, την καύσιν ωραίας ψυ χής” διότι σπανίως σώμα και ψυχή εκάη ώ ραία ώς λαμπάς μέχρι της υστάτης στιγμής εις τον βωμόν του “Ιδανικού.
• Υπό την έντασιν του ισχυροτάτου φωτός, δια του οποίου καταλάμπει η ψυχή το παρελ θόν ένα συνθέση και συγκρατήση δια παντός την εικόνα των αγαπημένων νεκρών, βλέπω, ακούω, αισθάνομαι αυτόν.
Όμιλώ διά τήν ‘Αρμενίαν, διά την φύσει δούλην αυτήν φυλήν του, ήτις αδυνατεί να συλλάβη την αποφασιστικήν θέλησιν της ελευ
θερίας, εις την οποίαν ψυχαι της υπεροχής αυ. | του προσεπάθησαν να εμφυσήσουν πνοήν γεν ναίαν” διά την φυλήν της οποίας οι ασθενείς άνθρωποι προσφέρουν κατά μυριάδας τους πτης νοειδείς λαιμούς των εις τον θερισμός του τουρκικού γιαταγανίου.
Το ισχνότερον των σωμάτων τονούται και | λαμβάνει ύφος γενναιου πολεμιστού, το στόμα μορφήν αγέρωχον, τα χείλη εκπέμπουν πύρ αποστολικόν, ο οφθαλμός οξύς και ευρύς λέ
γει το μίσος, το βλέμμα άέτειον εκφράζει την | ανδρείαν και είναι τόσον ισχυρά και γενναία πνοή | της ψυχής του, ώστε παρισια εικόνα έντονω | τάτης του ιδανικού ‘Αρμενίου πολεμιστου επί
των υψηλών κορυφών των ορίων.
Εινε και προγεγραμμένος σημαιοφόρος της αρμενικής Ιδέας, και διασχίζων της Ευρώπης και αγωνιζόμενος διά του καλάμου και του λόγου, λόγου και καλάμου στρατιώτου” είπε ο άνθρω πος και ζών και κατακαιόμενος όλος διά το ιδα νετοι της Πατρίδος.
Κατά την πρωινήν ώραν εαρινής ημέρας, ενώ | ο ήλιος όπισθεν του Υμηττού προπέμπει τα τα και τα ρόδα, αναμένεται προ του Δεξιλεω, ή μοναδική στιγμή κατά την οποίαν και παγκαλος ίππους και εστραμμένος προς τον ήλιον θα φανή ζωογονούμενος υπό το βαθμιαίως εντεινόμενον ρόδιναν φώς και υπό τον ισχυρών μετ’ ολί γον φωτισμόν θα φανερώση ζωήν υπερτέραν της φυσικής.
Βαθεία γαλήνη κρατεί σεμνώς το ενσαρκών ένδυμα,εκ των ηδυνoμένων χειλέων ρέουνμουσι
και αρμονίαι, οι οφθαλμοί πληρούνται ποιήσεως, 1 ή χείρ δψούται άσυναισθήτως εις κινήματα α | δρότατα και θρησκευτικά. Περιχαρής και ψυχή
εναγκαλίζεται το αιώνιον ωραίον και το εφήμε ΚΑυ natoυ. Περιχαρής δέχεται τάς σιωπη
λάς έκρεούσας αρμονίας του γλυπτικού και ψυ χικού κάλλους.
Είνε ο ποιητής, του οποίου η ψυχή δονείται ολόκληρος, ανοίγεται και φωτίζεται εξ υπερτέρας πνοής, και αισθανόμενος αναδύοντας νέους πόθους από τον κόσμον των αορίστων ακόμη συναισθη μάτων, πόθους νέους ανωτέρους,και μαγευμένος ποιητής έκ του ελληνικού κάλλους και όνει ρευόμενος να ζήση εις τους πρόποδας της Α. κροπόλεως Τα εν μέσω της καλλονής των φυ – σικών και τεχνικών εικόνων εκφράση το διει ρον του ωραίου.
Κατά τας λυπηροτάτας ώρας της ζωής η μών, καθ’ ας ανελίσσεται το απαισιον θέαμα πατρίδος καταρραπιζομένης πανταχόθεν οπό μικρών και μεγάλων, ξένων και εντοπίων” κατά τας ώρας του αποτροπαίου θεάματος, καθ’ ας έπνευσε μανία ασύστολος αυτοπεριφρονή σεως και αυτοεξευτελισμού” καθ’ ας προσεφέ ρετο εις πάντα ξέναν πάν έλκος, πάν άγος
της οικτράς ημών ζωής, με μιαν έλλειψιν συν Παισθήσεως και έλλειψιν ανθρωπισμού άλγεινο”
τάτην, διέμεινεν και θερμός φίλος της συγχρόνου. “Ελλάδος.
Είνε ο νούς, και υπέροχος και επιστήμων, και μη επηρεαζόμενος έκ της τυφλής βοής των o χλων, και γνωρίζων να βλέπη την ζωτικότητα των λαών και βαθυτάτη θα διαμείνη η αγάπη μου προς τον νεκρών τώρα φίλον πλησίον της ξένης ψυχής του οποίου ηδόνατό της να εύρη θερμήν αγάπην της ιδίας αυτού πατρίδος, όταν ήαναπνοή άπέβαινεν αδύνατος εν μέσω των 5 χλων,
Έντος θαλάμου φωτεινού πλησίον ρόδων μαραινομένων και ωραία του μορφή λαμβάνα
1
Αας, και οία που την δψίστην έντασιν και η ορμή προς το ιδανικόν την ποιη τιχωτέραν μορφήν. Όλαι αι ιδέαι των αιωνίων προβλημάτων της ζωής περιπτάμεναι συνθέ τουν την πολυθόρυβον αρμονίαν των ανθρωπί Yων σκέψεων. .
Ο θάλαμος είνε νοσοκομείου κοιτών και και όψιστος οίστρηλάτης και θάνατος ή νεαρωτάτη το σαι Βαθότατα τραύματα και άλλη σε ρεται αμετακλήτως προς τον τάφον” αλλά πάντα κεκαλυμμένα αφήνουν βραχίονα διαγρά φοντα σχήματα ποιητικά, χείλη μειδιώντα όψη λοφρόνως.
“Οχι εξ ολων των εικόνων, τας οποίας ή ψυχή μου διατηρεί ζωηροτάτας, ούτε μία δεν επιτρέει θρηνωδίαν. “Όχι! ο θάνατος φίλου διατελέσαντος ώς πάγκαλον είδος, του οποίου ολόκληρος η ζωή εκάη εις τον βωμόν του Ιδανικού, η ζωή ολόκληρος εξεδήλου την ιδέαν, παράγει μόνον λύπην αρμονίας παυούσης. “Όχι! τον βαίνοντα διά της οδυνηροτέρας και μακρο τέρας οδού προς τον τάφον και μέχρις οστάτης στιγμής αφοσιωμένον εις την ιδέαν χαιρετών όπως τους γενναίους και υπερόχους τους περι φρονούντας τας ανθρωπίνας ματαιότητας και ποταπότητας όλας.
Φίλοι και ποιηται, ούς ηγάπησε και παρά των οποίων ηγαπήθη, των οποίων την πατρίδα και τα έργα επόθει να εξυμνήση, θα χάνουν τον νεαρόν του δια στίχων ανταξίων.
Εγώ,δστις έγνώρισα κατά βάθος την ψυχήν, την καρδίαν και τον νούν του νεκρωθέντος ξένου φίλου και κιθάνθην το μέλλον άσμα ζωής νεαρω: τάτης, δπερ δεν θα εκδηλώση ποτί πλέον, ώς μόνην εκδήλωσιν πένθους, ως μόνην επιτάφιον σπονδην αισθάνομαι μόνον την ώθησαν να λάβω τα προ έμού φιλημένα ρόδα, ένα θωπεδων αυτά και διά των εμών χειλέων αναρρίψω και εδω καταπίπτοντα πέταλα ανθέων.
Τα λευκά και ρόδινα πέταλα διέγραψαν την φοράν όλων των ωραίων πραγμάτων, άτινα ά ναδύουν εις την ζωήν, αιωρούνται επ’ ολίγον εις το φως και καταδόουν” τα λευκά και ρό δινα πέταλα διατηρούντα το κάλλος των λέ γουν την ζωήν όλων των ωραίων φύσεων, αι οποίαι ζούν αδιάφοροι προς πάν μη υψηλόν και ωραίος και θνήσκουν παγκάλως.
Νεοέλλην
Death of Tigran Yergat (December 1, 1899)
A short-lived and forgotten name of Armenian letters and political struggle in the late nineteenth century, Garabed Bilezikji was born in Constantinople from a Catholic family of amiras (upper class merchants) in 1870. His father died at the age of 28 and his mother, who belonged to the well-to-do Tingir family, returned to her father’s home with her children.
Little Garabed was given private lessons of Turkish and Armenian, and learned Greek through his nanny. In 1880 he moved to Paris with his mother and entered the boarding school of the Dominican fathers in Argueuil. He graduated in 1887 with honors. After spending a year in the United States, where he studied American literature and perfected his English, he came back to Paris in 1889 and took a modest position at a bank, while devoted to literary and political activities, and adopted the pseudonym of Tigran Yergat.
He maintained close relations with Emile Zola, Jean Jaures, Maurice Barres, and other remarkable figures of French intellectual life, which opened the doors of the press to him. He published many articles in French journals about the peoples of the Orient, Oriental life and customs, and the Armenian Question. He contributed to Nouvelle Revue, Le Figaro , and other publications, and was a much-sought lecturer.
In 1893 the Tingir family lost most of its fortune due to the economic crisis in Turkey, and Yergat was forced to return to Constantinople. He taught French and clandestinely contributed to Revue des Revues with patriotic poems by Kamar Katiba in French translation and articles denouncing the anti-Armenian policies of Sultan Abdul Hamid II. He also wrote articles calling for revolutionary action in the newspaper Hairenik of Constantinople. In August 1896, when the Armenian Revolutionary Federation executed the occupation of the Ottoman Bank, Tigran Yergat’s brother, Mardiros Bileziji, a bank employee, was persuaded by the leaders of the group, Armen Garo and Hrach Tiryakian, to write in Turkish the famous warning to the sultan by the Armenian revolutionaries. Yergat would tell his mother: “They entered the bank like heroes, but they should have exploded the building rather than leaving it like that, without any result. Would my brother have been lost there? Who cares, it would have been for the glory of Armenia…”
Tigran Yergat also showed his capacities for political and lobby efforts. He was in close contact with Patriarch Mateos Izmirlian (1892-1896), who was finally exiled to Jerusalem by Hamid due to his continuous protests against the “Red Sultan.” He also was the subject of persecution, which forced him to leave Constantinople in October 1896 with help from the secretary of the British embassy.
He went to Greece, where he would mostly spend the next years. He actively cooperated with the Crete rebellion of 1897 and the subsequent Greek-Turkish war, becoming a member of the political organization “Eteria” and working to create a rapprochement between Greek and Armenian revolutionaries. In 1898 he took upon himself the organization of a French military expedition to Cilicia, which remained unfinished due to his death. In fact, his health took a fast turn to the worse early that year. He was forced to move to Cairo, near his brothers, looking for a recovery. During his short sojourn in Egypt, he became a member of the A.R.F.
However, in the spring of 1899, upon his mother’s entreaties, Tigran Yergat returned to Constantinople, physically devastated. He was taken to the hospital, where he passed away on December 1, 1899. An obituary published in the A.R.F. organ Droshak stated: “The storm of revolution, the adoration of epic feats existed in Tigran Yergat as an embodiment of protest, framed within a tender smile. Alas! A wild disease, tuberculosis, destroyed that kind and honorable life.
ΕΙς αιών σχεδόν διήλθεν άφ’ ότου ήχησεν από τον Ίστρου ή σάλπιγξ της αποκληθείσης – δολοφονικώς μέν υπό των βαρβάρων, ηλι Θίως δε υφ’ ημών των ιδίων-έκ νεκρών ανα στάσεως. Εις αιών σχεδόν παρήλθεν αφότου αντήχησεν από περάτων έως περάτων των ελληνικών χωμάτων και κυκλώπειος κραυγή : Ελευθερία ή θάνατος. Εις αιών σχεδόν διέρ ρευσεν αφότου εκροτοβάλουν τα τηλεβόλα τραντάζοντα τον ελληνικών αέρα, συγκλονούν τα τα πολυστένακτα στέρνα των αιματοπνί κτων ηρώων, των οποίων τα καπνισμένα πρόσωπα διηρώτων εν τρόμο τα αίματόφυρτα Ο νέφη, εάν θα προκύψη από την στυγνήν ολοκαύτωσιν η ζωή και ο θάνατος, εάν θα νικήση το ελεεινόν γέννημα της κτηνώδους δύσεως, ο Ο δεσποτισμός-ο χριστοφόρος αυτός κισλάρα | γας, ο κρατών τα θύματα επί της κλίνης των Ο σουλτανικών οργίων-ή εάν θα νικήση ή φαεινη κόρη της Ελλάδος, η Ελευθερία. | ΕΙς αιών σχεδόν επέρασεν αφότου κατά τα Η έσχατα ξεψυχίσματα των υστάτων ηρωισμών, των ανατινάξεων των τελευταίων επάλξεων, ένα όραμα τρομερώτατον διέσχιζε τα ερημω μένα και καπνίζοντα από το πυρ και αχνίζον
τα από το αίμα άγια χώματα: αφ’ ότου γυ ναικοπαιδων συνοδεία αφάνταστος, γυμνωμέ νων, ατιμασμένων, πληγωμένων, επέρνα όλο φυρομένη, κρεμασμένη από την προβαίνουσαν γιγαντόσωμον μητέρα Ελλάδα κουρελιασμέ νην, καταμαχαιρωμένην, άλλ’ ακόμη γιγαν τόψυχον, ήτις επέρνα βιαίως, βοώσα σπαρα κτικώτατα Ελευθερία ή θάνατος. Και μόλις πρό της υστάτης πνοής απήντα η ηχώ έλευ θερία και Εβεβαιούτο η νίκη και Εβεβαιούτο ή ζωή.
ΕΙς αιών σχεδόν εξέπνευσεν έκτοτε, καθη. μερινών εναγωνίων εφόδων προς την ζωήν και όλοι, από των κορυφαιοτάτων μέχρι των κατωτάτων, βλέπομεν τους διαπύρους ημών πόθους μαραινομένους, τους διαπύρους ημών και αγίους αγώνας θραυομένους, τας νέας ο λοθέρμους ορμάς, προς τα γεναία και τα υψη λά και τα ωραία, ολοέν αναγεννωμένας άλλ’ αναστελλομένας ολοένα και όλοι από των μεγί στων μέχρι των ελαχίστων, έχομεν καταλυ πημένην την καρδίαν,καταπικραμένην την ψυ χήν και παλαίομεν εν πυρετώ, ωθούμενοι από την ισχυράν νοσταλγίαν της φύσεως ημών διά το ύψος και το κάλλος, και όλαι αι ενέρ γειαι ημών, και αναβλύζουσαι, από την κρα ταιοτάτην μας ψυχήν, την πλασμένης από τα μαρτύρια και τους θριάμβους αιώνων αιώνων, υπέροχον και ακαταμάχητον, όλαι αι ενέργειαι ημών αι διευθυνόμεναι από την θέλησιν των υποχθονίων ριζών του δένδρου, του οποίου
είμεθα οι τελευταίοι βλαστοί, όλαι αι ενέρ γειαι ήμών συγκρημνίζονται και συμπνίγονται εις ένα λυγμόν,
Διότι εις την ονειρώδη γήν, την πάμφωτον, δύο καταχθόνιοι βασιλεύουν Θεοι γηγενείς, πανωλεθριοι, καλούμενοι :
ΦΘΟΝΟΣ της ΔΙΧΟΝΟΙΑ
“Αρρην θεόρατος και εις προσκλίνων δίδει τον βραχίονα τρυφερώτατα εις την θυγατέρα του – αποτελούντες ζεύγος αδιάσπαστον και φρικαλέον – την θυγατέρα, της οποίας, κατά τον πρώτον ποιητών, τα πόδια πατούν εις την γήν και το μέτωπον ψαύει τον σμα ράγδινον ουρανόν.
Και το καταχθόνιον ζεύγος, αθάνατον, παντοκρατορούν, οργώνει προαιωνίως την Ελληνικήν ζωήν, από της πρώτης ημων μυ θικής αυγής, θέτον την φρικτών του σφραγίδα επί των έργων πάσης ημέρας. ‘Ακάματον επί αιώνας αιώνων, δεν εκουράσθη ουδέ μίαν η μέραν, δεν ανεπαύθη ουδέ μίαν στιγμήν.
ΏI πώς τρέμει η ψυχή, όταν ακολουθη δια μέσου των αιώνων το ελληνικών Δράμα
Ενώ πάντοτε τα πάντα ορμούν φαεινά, φαί νονται βαίνοντα με λαμπροτάτην δύναμιν, ανελίσσονται πανίσχυρα ανερχόμενα περί λαμπρα πρός τάς άπατητους κορυφές των
ανεφίκτων μεγαλείων, προς τα παρθένα ύψη Γ των υπερανθρώπων ηρωισμών της δυνάμεως και του κάλλους, εμφανίζεται το φρικαλέον ζεύγος, οι αθάνατοι και άγρυπνοι δαίμονες, πολλάκις ένα βήμα προ της συντελείας και ως άριστοτέχναι δραματοποιο απομακρύνουν όλας τας σωτηρίους δυνάμεις, αι οποίαι ανα βλύζουν αδρότατα από το ελληνικόν χώμα και υπάρχουν πάντα αθρόαι, ανατρέπουν τα πάντα, ωθούν την δράσιν εις εσχάτην τρα γωδίαν, φέρουν τα πάντα εις τον όλεθρον, κρεμώντες τα πάντα εις το χείλος του κρη μνου και διαμένουν οι δαιμόνιοι ευφραινόμενο! από την οξυτάτην συγκίνησιν και δεν απο σύρονται και δεν κατανικώνται και από τους υστάτους απηλπισμένους τιναγμούς, ίνα επαν έλθουν και εμφανισθούν πάλιν μετά μίαν στιγμήν.
Και δεν εκουράσθησαν και δεν κουράζονται και δεν θα κουρασθούν ποτέ οι ακάματοι δαίμονες, οι συντελούντες τάς τραγικωτάτας εκφάνσεις της θείας ελληνικής εποποιίας, ήτις δια μέσου των αιώνων διέρχεται πάγκαλος
και τραγικωτάτη άνωθεν των ανθρωπίνων, ως φυσική δύναμις ακαταμάχητος, τελικώς διαβαίνουσα όλων των εμποδίων, εκτελούσα ως πλανητικόν σώμα την αιωνίαν του τροχιάν, ως φοτοδότης αστήρ βαίνων εις τον μοιραίον προορισμόν. O Και δεν εκουράσθησαν και δεν κουράζονται και δεν θα κουρασθούν ποτέ οι ακάματοι δαι μονες και ό,τι συνέβη εις τους παρελθόντας αιώνας θα συμβαίνη εις όλους τους μέλλοντας αιώνας, δι’ αιώνα τον άπαντα, εις τα μέγιστα και εις τα μικρότατα θα είνε παντού και | πάντοτε, παρόντες και δρώντες, παντού και Η πάντοτε παριστάμενοι, έτοιμοι να θέσουν την 1 σφραγίδα των εις πάσαν συνάντησιν δύο Ελλήνων και εάν απομείνη ένας βράχος ελληνι 1 κής γης και δύο μόνον “Ελληνες ύστατοι επ’ ‘ αυτού, θα φθονώνται και θα διχονοούν και η Η υστάτη πνοή του υστάτου άσματος του υστάτου “Έλληνος εις τον κόσμον θ’ αναπεμφθη προς την Διχόνοιαν και τον Φθόνον. Θ. ΘΑΝΑΤΟΣ
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΚ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
μειράκια Listening to Nymphs? Αρχαίος Έλλην Έρως και possible?
Μέ τήν αυτήν προσοχήν καί έν άρρήτω απολαύσει αναμένω καί έγώ τώρα εν μέσω τής θρησκευτικής σιγής τήν συνέχειαν ύπό τού φωνάζοντος μέ ύφος μικροσκοπικβύ δικηγόρου:
«Κατοικούσιν εις σπήλαια ωραια και δροσερα, παί ζουσιν εις τάς πεδιάδας και εις τας φάραγγας των ύ ψηλών ορέων, αγαπώσι τας κρήνας και τα δάση και τους ποταμούς και προστατεύουσιν αυτά»,
‘Αλλ’ αι Νύμφαι δεν είνε αυται η τεράϊδες των μικρών χωρικών κοσμημένα και εξιδανικευμέναι και δεν λαμβάνουν εις την νεαράν των φαντασίαν μορφή: πραγματικής και δεν συνδέουν ούτω διά δεσμου πραγ ματικού εν τη ιδια των σκέψει το ακρότατον παρελθόν με το παρόν και
Και έτερος εγειρόμενος συνεχίζει, έχων ούτος την όψιν καρπου έρωτος με χάριν αφελή καθ’ όλον το σώμα, με οφθαλμούς κυανούς και ονειροπόλους, με κόρας μεγάλας προσδιδούσας περιπάθειαν, με δέρμα ρόδινον και οδόντας καταλεύκους εφ’ ών γράφονται χείλη σαρκώδη και πορφυρά.
« “Πληρoυσι τας ερημίας φωνών ακουομένων και υπό των ανθρώπων και άλουσι και χορεύουσι μετά του Πανός εις μαλακούς λειμωνας ένθα ο κρόκος και ο ευώ δης υάκινθος και η χλοερά πόα θάλλουσιν”
Μικρα κιτρινόχρους κεφαλή ή πάσχουσα έκ χλω ρώσεως με μαλακούς νοσταλγούντας οφθαλμούς στηρί ζεται εις ισχνοτάτην χείρα και βλέμματα πλάνα δεικνύουν στιγμιαίαν ονειροπόλησιν. Και σκέπτομαι ότι τα αφελή αυτά μειράκια όταν θα ευρεθώσιν εντός των αυ των τοπίων, τα οποία εγείρουν την ποίησιν και το όνειρον εις την ψυχήν,θατείνουν την ακοήν εις τους ήχους της ερημίας διά να ακούσουν ίσως το άσμα των Νυμφών.
‘Αλλ’ ενώ αναζητω εις το εξώφυλλον του ανα γνωσματαρίου τον ακαλαίσθητον συγγραφέα και ανα γιγνώσκω το όνομα Παπαχατζής, μία σκιά κηλιδώνει τον επί του πατώματος ήλιος και όλοι ευρίσκονται όρθιου φέροντες την χείρα εις τον αριστερόν κρόταφον. Χωρικός ισχνότατος και υψηλότατος εισέρχεται διευθυνόμενος προς τα θρανία λέγων αφελώς καλημέρα εις τον διδάσκαλος, και προσθέτει εις μικρόν νυσταλέον:
– Παντελή το κλειδί το μικρό. Και ο μικρός μελανόδερμος Παντελής με τσαρούχια κορυφούμενα εκ λωρίων καινουργων τείνει την παλάμην με δύο κλει δία και ο πατήρ με δύο βήματα γίνεται άφαντος.
«’Αντηχούσι δε τα όρη και τα δάση εκ των γλυ κυτάτων ασμάτων αυτών τα σπήλαια εις τα όποια κατοικούσι αι Νύμφαι είνε δροσερά και ωραία …
Δι’ εμε όστις μελετώ την σύγχρονον ελληνικής ψυχήν και τας εκδηλώσεις αυτής απάσας διά μεθόδου πραγματικής, δι’ εμε όστις αναζητώ εν τη συγχρόνως ζωή, την εύρεθείσαν μίαν και πανομοίαν ελληνικήν ψυ χήν καθ’ όλας τας στιγμές της μακροτάτης ιστορίας και ανευρίσκω αυτήν πανομοιοτάτην κάτωθεν των ε πισωρευθέντων σκουπιδίων υπό του δεσπόσαντος απο πολλών δεκαετηρίδων κομπογιανιτισμού των σοφών ιθυνόντων την ελληνικών εκδήλωσιν καθ’ όλας τας οι ευθύνσεις και ανευρίσκω αυτήν πανομοιοτάτην με όλης την ανέκαθεν ιδιορρυθμίαν και αναλλοίωτον ισχύν, ην ούτε η τοσαύτη αναστάτωσις και ξενομανία κατορθώ – νουν να κλονίσουν, προξενεί άρρητον συγκίνησιν ή ιδέα ότι κατά την πρωινήν αυτήν ώραν ανά τας πόλεις και τα χωρία της αιωνίας Ελλάδος οι μικροί μαθηταί των σχολείων επαναλαμβάνουν τον αρχαίον μύθον, ότι οι ενώπιόν μου μικροι χωρικοί όταν θα έλθη η ώρα του έρωτος και των συναισθημάτων των αγνώστων θα πληρούν τις στιγμές της γλυκείας ταραχής και των ανελ δηλώτων συναισθημάτων των ταπεινων, διηγούμενοι εις την ερωμένης κόρης το ποίημα των νυμφών εν μέσω της αυτής φύσεως, και είνε αρρήτου συγκινήσεως η ιδέα ότι εις τας απλάς των ψυχάς η νεράιδα και η νύμφη συγχωνευμέναι θ’ αποτελέσουν μίαν μόνην παράστασιν, η ιδέα ότι μετά τόσους αιώνας ή αιωνία φύσις θα εξακολουθη ν’ ακούη το αιώνιον ποίημα.
‘Αλλ’ ενώ ακολουθη ο γραμματισμός, ήτοι ή ανάλυσες των λέξεων εις τα αποτελούντα αυτάς γράμματα, ή κλίσες ονομάτων και ρημάτων, ενώ όλοι οι μικροί χωρικοί προσέχουν και παρακολουθούν και συνεχίζουν έτοιμοι ν’ απαντήσουν εις τας αποτεινομενας προς πα σαν διεύθυνσιν ερωτήσεις, αρχίζω να παρατηρω με αυ ξάνουσαν περιέργειας του διδάσκαλον αυτόν του χωρι κού σχολείου όπερ θα γούνατο να χρησιμεύση ως προ τυπου, τον ταπεινήν διδάσκαλος του απομεμακρυσμένου χωρίου, τον οποιον δεν εμποδίζει κανένα Σύνταγμα και καμμία συναλλαγή της αρίστης και ενόρκου εκτελέσεως του καθήκοντος, τον ταπεινον διδάσκαλον όστις θά ήτο παραδειγμα εξαίσιον προς μίμησιν υπό των ελεεινών σπουδαίων. Το Σωμα κοντόν φέρον το βαθυτάτου πένθους ένδυμα του ελληνος υπαλλήλου με τον κατάμαυρον λαιμοδετην, καθαριότης άκρα και αφελής σεμνότης, πρόσωπον ηλιοκαες με ζωηρά χαρακτηριστικά και ζωηροτέρους οφθαλμούς, εφ’ ών γλυκεία αυστηρότης, μαλλιά και ολίγα γένεια κατάμαυρα. Σύνολον εκφράζον αξιοπρέπειαν και συναίσθησιν καθήκοντος υψηλού, ήρεμον υπερηφάνειας και θέλησιν.
-Πόθεν είσθε ;
– Εγώ είμαι Κρής,
– Πως λέγεσθαι ;
– Κριτσοτάκης.
Και ο μικρός αυτός διάλογος εξηγών τα πάντα μου είδε την αφορμήν να προσθέσω έν έτι γεγονός εις την πολλάκις γενομένην παρατήρησιν, επί ιερέων χωρίων και άλλων ταπεινών υπαλλήλων Κρητων, ότι ο Kρής παρουσιάζει ανώτερον πολιτισμόν, περισσοτερας αρετάς και καλλιτέραν αντίληψιν του καθήκοντος, – ισχυρόν ζήλον προς εξάσκησιν του επαγγέλματος, – γυρα Εκτελεστην Εληση της απλών αρ.στην Ε. δρασιν διά του ιδίου παραδείγματος. Και η όλη εντύ πωσις συμπληρούται διά της επισκέψεως της οικίας του καθαρωτάτης και κοσμιωτάτης.
Δεν γνωρίζω τι σκέπτονται οι διάφοροι σοφοί και οι ελεεινοί σπουδαίοι, οι νεώτεροποιοί και κοσμοπολίται και δηθεν πρακτικοί, οι τα πάντα μετά μανίας μεταβάλλοντες καθ’ εκάστης, οι καθ’ εκάστην αναστα τώνοντες τους κλάδους πάντας και καθιστώντας τους νόμους του έθνους μεταβλητούς, ταχύτερον των συρμών των γυναικείων πίλων, οι αναζητούντες πασαν ξένην ιδέαν και δια της βίας θέλοντας να μεταφυτεύσουν αυτην ενταύθα, οι τα πάντα έναρρυνόμενος ότι γνωρίζουν, ένα μόνον μη θέλοντες να μελετήσουν και γνωρίσουν, τον προ των οφθαλμών των πραγματικόν κόσμον, την πραγματικήν φύσιν του ελληνικού λαού. ‘Αλλα διά την απλουστάτην αυτήν σκέψιν και ακρι βώς διότι τοσαύτη μανία παράφρονος μεταβολής και αναστατώσεως των πάντων πνέει από δεκαετηρίδων πολλών και η εικών αυτή του σχολείου με την ανάγνωσιν των νυμφών, λεγει δ’ έμε την ακατανίκητον ισχύς των ελληνικών πραγμάτων, παρουσιάζουσα την ύπαρξιν και την συνέχειας της Παραδόσεως, ακόμη και εν μέσω τοσαύτης πολυχρονίου παραζάλης. Δια τον μελετωντα δε ενόσω διασώζεται η ελληνική παράδοσις και η ελληνική ψυχή και διασώζεται άθικτος καθ’ ολοκληρίαν υπό το άρλεκινικόν σύγχρονον ένδυμα, μεθ’ ου περιέβαλλον την ελληνικήν ψυχήν, διασώζεται όλοκληρος ή έλληνες και ολόκληρον της ελληνικών ιδεώδες, διά τήν έποχήν καθ’ ήν θα δυνηθούν ελληνες να μελετήσουν επιστημονικώς την ιστορίαν των και την φυλήν των, την σύγχρονον ψυχήν και τον χαρακτήρα, ένα στηριζόμενοι επί των πραγματικών και απτων γεγονότων, διαπλάσουν τον ιδιαίτερον πολιτισμόν της ελληνικής φυλής.
‘Αλλ’ εκείνο το όποιον κυρίως είνε συγκινητικόν και δεικνύει δύο των ισχυροτάτων και απαριμίλλων προτερημάτων της ελληνικής ψυχής είνε ότι το χωρίον αυτό κατοικείται υπό ‘Αλβανών, ότι οι μικροί χωρικοί, οι μετά τονου τοιούτου ομιλούντες περί των νυμφων και απαντώντες μεθ’ υπερηφανείας είμεθα έλληνες, είνε ‘Αλβανόπαιδες. Γνωρίζω ότι μέμφονται τας κυβερνήσεις, διότι εις ολίγην απόστασιν εκτός της πρωτευούσης, ελάχιστος αριθμός ανθρώπων διατηρεί την γλωσσαν της φυλής του.
‘Αλλ’ εγω ανευρίσκω ακριβως εις το γεγονός αυτό την απάραμιλλον ελληνικήν γενναιοφροσύνην, ήτις αποδεικνύεται καθ’ όλας τας στιγμάς της ιστορίας, έξόχως δε κατά την χριστιανικήν περίοδον, καθ’ ήν ή παντοδύναμος εκκλησία ενω ηδύνατο ν’ αφομοιώση πάσας τας κατωτέρας φυλάς, ουδέποτε ηθέλησε και ουδέποτε επεχείρησε ούτε να καταπνίξη ούτε να προσηλυτίση, την απαράμιλλον ευγένειαν, ήτις ουδέποτε έπεχείρησε να κατακτήση δι’ άλλου μέσου ή δια του πνεύματος και του πολιτισμού, ουδέποτε μεταχειρισθεισα τον πόλεμον τον αμείλικτον, όν πάντα τα έθνη λυσσωδώς και επισήμως διεξάγουν προς εντελή αφομοίωσιν δια της βίας, εν ανάγκη και εξόντωσιν των αλλοτρίων εν τοις κόλπους των στοιχείων.
Και αισθάνομαι ακόμη μεγαλειτέραν χαράν, βλέπων ότι ο ελάχιστος αυτός αριθμός φυλής κατωτέρας έλεύθερος και αβίαστος καθ’ όλοκληρίαν, αφίνεται μόνον εις την επίδρασιν της ελληνικής ψυχής και Ιδέας και μεταβάλλεται και αφομοιούται αποκτώντας αυτάς ιδέας, τα αυτά συμφέροντα, τα αυτά αισθήματα, -ήτοι γινόμενος Έλλην, διατηρών ακόμη μόνον τα ισχυρότατα των χαρακτηριστικών της φυλής του δι’ ών δια κρίνεται ακόμη μέχρις ότου εξαλειφθούν δια της επι μιξίας όπως πάντα τα κατώτερα είδη εν τη φύσει όταν έρχωνται εις επιμιξίαν συνεχή πρός είδη ανώτερα. Και η αφομοίωσις αυτή στοιχείων ξένων, διά μόνης της ελευθέρας επιδράσεως της ψυχής και της ιδέας ένός λαού, άνευ ουδενός ούτως ειπείν τεχνικού και αναγκαστικού μέσου αποδεικνύει εξαισίως την ευγένειας και την ισχύν την απαράμιλλον της ελληνικής ψυχής, αποδεικνύει χαρακτηριστικά τινα της αιωνίως όμοίας.
Υπάρχει μια πόλις της Ελλάδος εκ των μεγαλειτέρων η οποία βρέχεται από την θάλασσαν και πε ριορίζεται από όρη.
Της πόλεως αυτής οι δρόμοι θα ήσαν πλατύτεροι, αι οικίαι υψηλότερα και πλουσιώτερα, το εμπόριον ανθηρότερον και οι κάτοικοι ανθρωπινότεροι και ευτυ. χέστεροι εαν ο Παπακoιλας δεν ήτο γυμνασιάρχης εις αυτήν επί δεκαπενταετίαν.
Ο Παπακoιλας είναι μία κοιλία μειδιωσα. Σύστημα κοιλιών μάλλον, διότι κεφαλή και λαιμός και κορμός και άκρα τείνουν άπαντα να λάβουν πλήρη σφαιρικής μορφής.
Κοιλία μειδιώσα, μειδιώσα ειρωνικώτατα, σαρκα στικώτατα αιωνίως, όπως η σελήνη και ότι και το ξι ρισμένων της άνω κοιλίας πρόσωπον και το επίσης ξυ ισμένος οπίσθιον μειδιά και ειρωνεύετα. και σαρκάζει με δύο εν τω μέσω ωτα μέγιστα. Ο “Αλλ’ όμως εντός του όγκου αυτού, τυμπανιαίου κα τουτσίνον, εντός του οποίου φαντάζεται τις ελισσό μενον μόνον ένα λεβιάθαν εντερικός σωλήνα, ως ακροτάτη αντίθεσις είναι βιδωμένον ζευγος μαύρων οφθαλ μων ευστρόφων, αγχινουστάτων, φωτεινών.
‘Αγνοω εάν η φύσις είχε προορίσει αυτόν διά μέγαν κωμικόν και μέγαν σαρκαστήν ή μέγαν διπλωμάτην, αλλά το γεγονός είναι, ότι μίαν ήμέραν έρριψε την άγκυραν της ζωής του εις αυτήν την πόλι. ώς γυμνα σάρχης, αμετακίνητος, ασάλευτος,
Φίλος, στενώτατος πολιτικου εκ των ισχυροτάτων της Ελλαδος κατείχε θέσιν εμπιστευτικήν θέσιν άνω τέρου τοποτηρή του και διευθυντού του κόμματος. Φα νερόν ήδη ότι προ του μειδιάματος αυτού εκάμπτετο ευλυγιστότατα ο Νομάρχης, πειεστρέφοντο ερωτύ λως βουλευται και κομματαρχίσκοι επί της ηλεθέας δε ου ως ένίων ενίοτε αντανακλατο ασυ ειδήτως ή τωτει νός του σαρκασμός.
Μέγας ποντίφης του κόμματος εν τη πολυανθρώ πω επαρχία διηύθυνε τα παλιτικά, συννενοούμενος απ’ ευθείας με την κεφαλήν και το πράγματι μυστικο σύμβουλος της Κυβερνήσεως υπό το πρόσχημα Γυμ α σιά:χου.
Διότι ήτο γυμνασιάρχης φιλότεχνος, όπως τατος παίζων βιολίον κατά τας ώρας της σχολής και της αϋπνίας.
“Οταν το κόμμα του ήτο εις την αρχήν περιεβάλλετο εξουσίαν Παντοκράτορος, διευθύνων κατά βούλη σιν αχαλίνωτον, όχι μόνον το εδικόν του γυμνάσιον, άλλα και τα άλλα και τα σχολεία και πάντα τα ζωντα και ψηφίζοντα, διά της μεθοδικής στρεβλώσεως του Eκε αλου των ελλη παιδων
Πας καθηγητής και διδάσκαλος και ο έτερος αυτος γυμνασιάρχης μετετέθετο και εξεδιώκετο αυθωρεί εάν δεν ήτο της αυτου αρεσκείας όταν δε ρε μα αντίθετον έφερε το αντίθετον κόμμα εις την αρχήν, αυτός παρτ τειτο μεγαλοπρεπως.
Και το θαυμάσιος ο Παπακούλας εν τη εξασκήσει της διασκεδαστικής δι’ αυτον ενασχολήσεως, ήτις τον ανεκούφιζεν από τις πολιτικές και κοινωνικής φροντί σας τόσον απεριττές ανατολής και τόσο ευσυνείδητος χλευαστής του επαγγέλματος του και των μωρων γονέων ήτο.
Αυτου άρχοντος οι πάντες εγνώριζαν και πάντων κάλλιον τι μαθηται οι προγράμματα και κανονισμοι. καθηγηταί και μαθήματα, αν και απουσίας και βαθμοί και εξετάσεις ήσαν πράγματα νομοθετημένα και διατεταγμένα θα α αασκευάζουν τα παιδιά, τα να καταπατούν και αναποδογυρίζουν αυτά ως κλωτσο σκου.
Δ. αυτο σπανίως διδάσκαλος ηγαπήθη και έπευ φημήθη από τους μαθητές του όσο και Παπακoιλάς. Κατά τα νεαρά αυτά έτη των σπουδών καθ’ ή το ρυ παρόν σχολειον όλων των βαθμών θεωρείται δεσμωτήριον, εθεωρείτο σπανία η τύχη των μαθητων εις τους έτυχε τοιούτος δεσμοφύλας.
Και δι’ αυτ, απο πρωίας μέχρις εσπέρας αντηχουν οι πέριξ δρόμοι, οι αδιάβατος διά πάντα φιλήσυχον άνθρωπον, από τας ζητωκραυγάς και τους ενθουσια σμούς των αεργούντων μαθητών.
Μόλις εις την πρώτης και δευτέραν γυμνασιακής τάξεν πει των οποίων δεν είχε τον καιρόν να φροντίση εγίνετο ελάχιστον τι υπο των καθηγητών, των εκλεγο μένων κα ηγητών της αρεσκείας του.
Ευθύς από της ενάρξεως της τρίτης πνευμα αχα λινώτου ελευθερίας και αγρίας ανυποταξίας εφούσκωνε τα στήθη των νεαρών κηφηνων, οίτινες ούτε ήκουον ούτε εσέβοντο ούτε ί.οβοώντο πλέον τους καθηγητάς εις την τετάρτην δι τα βιβλία έκλείοντο δια παντός και αλλοίμονο εις τον καθηγητής έ είνον του οποίου επηρχετη, η ιδέα να εργασθή, σοβαρώς και τακτικές,
Τα ωρας καθ’ ας ες όλα τα γυμνασια του κρά – τους διδάσκονται ελληνικά, τας δύο πρωινές ώρας, οι μαθηταί της Τετάρτης τάξεως είχαν διαρκείς ασκήσεις πηδηκτικές και λιθουριστικάς εις τους δε μους
Πάντοτε δε περί την δεκάτην έπεφαίνετο η μεί οιωσα και χαιρέτωσα πατρικώτατα κοιλίλ, η υποτι θεμένη διδασκαλος των Ελληνικών, δεχομένη της έ πευφη μας και τους ενθουσιασμούς, σπεύδουσα πολλά – κις εις το καθήκον του ν’ απαλλάξη -ους ευτυχείς μαθητές και του επομένου κουραστικού μαθήματος των λατινικών και μαθηματικων
Εις την παραμικροτέραν εορτήν της μάλλον προ βληματικής συν εχνίας τουλάχιστον ένα μάθημα απε σοβείτο σφριγωντες οι αεργία οι ατίθασοι μαθητα συνωθούντο έξωθεν της ανοικ. ης θύρας του Γυμνασιαρ χείου, φωνάζοντας έντο ως με όψιν φαιδρο ατην επιμόνως διαρκώς,
Χαρίσει ! Χαρίσει!
Οι καθηγηται πει η τράπεζαν συνωμάλουν ή ετα κτοποίσων οκνηρότατα τα χαρτιά των και βαθμολόγια, τινες αυτων αναμφιβόλως ελεεινολογούντες και αδημονούντες.
Ο δε Παπακσίλας σοβαρώτατα καθήμενος ανά μέσον αυτων συνομιλει και εφαίνετο μή ακούων, μη βλεπων τους προ της θύρας θορυβούντας και φωνασκουν τας ως μυθισμένος εις υψηλότατα καθήκοντα.
Χαρίσει! Χαρίσει η εβροντοφώνουν οι μαθηται εν χορω καθ ‘όσον επλησίαζεν η ώρα του επομένου των ελ ληνικών μαθήματος,
Και ο κώδων της συναθροίσεως εσήμαινε εις την εξωτερικής θύραν πνιγόμενος υπό των εντεινομένων κραυγων κατά την ψυχολογικής στιγμήν, ενώ όλοι οι οφθαλμοί προσεπάθουν να διακρίνουν εν τη ηρέμω μορ φη του προσερχομένου γυμνασιάρχου την απόφασίν του.
Έξήρχετο της θύρας προ των υποχωρούντων απο καλυπτομένων και σχηματιζόντων κύκλον μαθητών, ών τα πρόσωπα όλα προσέφερον μειδίαμα, έφθανε εν τω μέσω αυτών και γυρίζων περί εαυτόν ως παγώνιον α τάρεσκος έλεγε :
– Τι θέλετε τέλος πάντων! – Χαρίσει 1, Χαρίσει !
Έγέλα ήρεμώτατα τότε, απελαμβάνων δε οι’ ολί γας στιγμές την άφωνον αγωνίαν των μαθητών του, έλεγε χαμηλοφώνως, σχεδόν αδιαφόρως.
– Τέλος πάντων πηγαίνετε, αλλ’ άνευ θορύβου.
Και η όψις του έφαιδρύνετο πατρικώτατα ή εσάρ καζε μεφιστοφελικώτατα.
Παταγώδη ζητω συνεκλόνουν την στενών και μα κρουλήν έξοδον των έκσφενδονιζομένων εις τους δρόμους, των δαιμονιώντων μαθητών.
“Αλλ’ οποία απεριγράπτως αναιδής σοβαρότης, όταν έστελλεν αίφνης τους μαθητές όλοκλήρου του γυμνα σίου εις ημερήσιας αργίαν λέγων ηρέμως και κατα νυκτικώς ότι ο σεβαστος βουλευτής και φίλος, όστις κατώκει πλησίον, ήτο ασθενής και οι ιατροί διέταξαν ήσυχίαν, διά τον λόγον δε αυτόν παρεκάλει τους μα τητας να φύγουν αθορυτως.
Και όποιος απαθής χλευασμός, όταν εισερχόμενος εις την κενών μαθητών αίθουσαν, ένθα επρόκειτο να παραδώση ο καθηγητής των ιερών, και βλέπων την έδρας αναποδογυρισμένην, τα παράθυρα κλειστά, και τα θρανία εστημένα ανά δύο και σχηματίζοντα έτοι– μόρροπα τρίγωνα, εμε οία αφελέστατα προσποιούμενος
τον απλοικών και έλεγε εις τον μένεα πνέοντα εξ αγής και προσβολής ιερέα,
– “Ε τώρα, παπα μου, πάμε,
Ενώ ο ιερεύς κεραυνωδώς όρων και ωθούμενος εις τα έσχατα πρή της θέας του μόνου παρισταμενου υψηλοσωμου μαθητού, απομειδιωντος, επήδα διά να τον φθηση και τον έδερεν ανηλεώς.
Τοιουτοτρόπως παρεσκευάζετο δια τον αγώνα του βίου η νεολαία της μακαρίας αυτής πόλεως, επί σειράν μακράν ετων και ενιαυσίως μικρά μερς αυτή και ή καλλίστη, ώρια προς κατάκτησιν του πλούτου και των φώτων.
Και εν διαστήματι ολεγίστων ετών επέστρεφε συντετριμένη και διεφθαρμένη, αμαθς και πένησα ανί – κανος προς πάσαν εργασίας, ανίκανος προς πάσαν δια νοητικήν δράσιν ,με τας δυνάμεις της ζωής όλας νεκράς,
Και νοου πως νιότης ολόκληρος αντί να κατασκά ψη το έδαφος και εγείρει έργα, αντί να ορμήση προς την θάλασσας και αποκτήσει τον πλούτον, κάθηται σύμ πασα σταυροχερηδόν ανίκανος να κινήση τας χείρα, α νίκανος να κινήση τον νούν.
Και πόλις και εμπόριον και κινωνία διά μίαν στιγμήν ανθηρότατα κατέπεσαν μόλις ανεκόπη η ει σροή νέου αίματος και νέων δυνάμεων κατέπεσαν τόσον πολύ άπαντα ώστε οι άνθρωποι έχουν διηνεκώς την έκφρασιν ακολουθούντων κηαε αν.
Νεοέλλην
ΧΩΡΙΣ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ, 1903:
«Τὰ δύο ἰδανικά: Δύο μηδενικά» (ἐφ. «Ἀκρόπολις», 9, 10, 11, 12, 13, 18, 19-2-1903)
ΕΔΩ ΕΧΟΥΜΕ ΤΑ Α’ Β’ Γ’
Προσοχή: Γίνεται λάθος στην αρίθμηση στην εφημερίδα, το Δ’ έχουμε δύο φορές, αλλά είναι άλλο κείμενο, στις 12, 13, 18, 19 Φεβρουαρίου
Ολοι ζητούμεν κάτι τι, και κανείς: δεν εξαίρει τι ακριβώς ζητεί. Όλα τα πράγματα δυσαρεστούν όλοι και όλοι φωνάζομεν και όλοι ζητούμεν άλλα, άλλα τι Αλα κανείς δεν λέγει καθαρά. Ολεια αισθανόμεθα την ανάγκην νέων δρόμων, νέων ιδεών, νέων πραγμάτων, αλλά και μείς δεν φαίνεται αντέγων νεον δρόμων, περιπατών στερεα εις αυτόν, φέρων νεας ιδέας, δημιουργών νέαπράγματα. Ολοι μας σχεχνή στο λαιμών. Και όλαο ζητούμε με καθε τρόπων μίαν διεξοδων. Και διεξοδος δεν διαφαίνεται καμμία.
Εις το πρπων μας, το έμπερεν, ή βιομη χανία, η καμπαλία άνθMζει. Πάντα ή ιδρω τική πρωτοβουλία επιχειρεί επιτυγχάνει θαυμάσια. “Αντιστρόφως, πάν δτι αί Κυβερ – νηπεις ένα λαμβάνουν να δημιουργήσουν συγκρεμμίζεται και γεμίζει τον τόπον έρεί – πια Όλα τα εθνικά ζητήματα είνε κατα ποντυπα Ενα εντός βαθυτάτου σκόπηριας. “Η ΕΑ.λας δεν γνωρίζει ακόμη έαυτήν, δεν
δεν είξεύρει
τί δρόμων να εκλέξη, πε προ
της μη γνωρίζετανιωσα πορία είναι τα ίδια. Της υλικά, ποία κά χρησιμοποιήση εξ αυτών και πώς έπήρε την απόφαση να αντιγραφη τα πάντα από την Ευρώπην. Τα πάντα Εκτύμη και κάθε θεσμός και κάθε οργανισμός εισάγονται από το εξωτερικόν έτοιμα και Εκεραια. “Ο καθείς από των μεγάλων πολη τικών μέχρι τών λογίων και των καλλιτε χνών κάθηται εις το σπήτι περιτριγυρι – σμένος από Ελα τα βιβλία του ξενου κ σμου και εκείθεν μόνον άντλεί όλας του τις ιδέας. Κανείς είς καμμίαν περίπατεν δεν έλαβε ποτε υπό σημείωσαν το κλίμα,
την φύσιν τής γής, την φύση του λαού, -τής θήκες της εδω ζωής τά υλικά και
τά με τα, τα οποία έχει ο λαός διά νά άπ – μπουργέση ζωήν νεαν, νεην πολιτισμών του –
λογικών.
των, τα εφαρμοσθεν αυτό σύστημα κατά πλάτος και μάκρος, σκορπίζει ά ντρας τους κ.α-πούς του. Μία και τις γενικ. και Ε άπόλυτος εξεδηλώθη εις όλους τους κλάδους: της ανθρωπίνης έναργείας – Κρέσι έθνική, κρισις κοινωνική, ρίπις ατομική Mix γε ε Ρκη στενοχωρία έκδηλούτσι είς σαν κι – – νησι», ένα τρέκλισμα προς πάσαν διεύθυνα Την, μια ανικανότης πρός εύρετη κα Ε. διά – Ευδου. Είτε θητευτικών, είτε πολιτικών, Η είτε και νέων εκέν είνε ένα ζήτημα, ένα χάος – αδειών το δημιουργεί, το περιβαλ λα εις την
διεύθυνσιν το άκληρωθεί εις τον δρόμο του. Ενα χαηώλας Τμήτες του κλιξει την πούδες. Η
νεται από ημέραν εις ημέρες “Η δηαν η – Η τική ζωή, μολονότι ήθωίζεται να φανή υ-, πάρχοντα, μαραίνε. ται. Και παρά τας -. ΕΞ. τη πατας Γκανότητας του Ελληνες και στα
πράγματα, το πνεύμα τρία Ταται ένα στα – Στημα αναπτύξεως. *E EAAην διάγE
Ελεά του ευρίσκεται εις μίαν άτεμ. κ , μίαν πυρετικήν κ.αάττατΙw. “Αγχίτως, έ τηνή η Γκές, ενεργειακές πη Γαδευτή. Ικές. Τα
Α.ά να στερες παγίως το κάθε τι και καθη τη έπειτα απέναντι. *α το απολαμτη, και τρα Αλπίνεται βλέπω, κάθε δημιούργημά του κρημνιζόμενοι την επαύριον εις περόν έρειπίων. Εινε της Αις, προθυμες, με βαδίτη έμπρός ταχύτατα, με όλα τα μπετάδια Εάλεια που την χαρακτηρίζουν και απελπι. ζεται να αισθάνεται γύρω του σκότος, και είς της πλάτης να τον τραυγών γιλα Για, δεξια και άριστερά, να τον καθούν με τ η χέρια, κάθε στιγμήν προς άλλην διεύθυν πην, τρελλαίνεται να μη των αναμμα και οι νένα φως, να μη το δεικνύουν καμμίαν ώ
Φυσμένην διεθνπια εγκέφαλος περί – μερινό, Αλητής, Ερρίπτεται εις ένα της
με τα της εθνικής και κανω, κ. Ας ενές της Ας τα μη Tικής και καλά. εεην κ.της ζωής
Την κατάστασης κατά την δημα Αναργινών μας τα με άλλας. Αν εξίσημα θεμελιώδεις, κ α λαιπώδεις αιτία. Κ» κάνε, τα δύο 15 –
κα, τα εντελώς διαφορετικά, αντίθετα και έπιπλα περίμενα. Ας τα
να ται .ά τώρινά λατρία. Καθη μαζευτα. Η ανθρώπων, είτε πολύ είτε και λέγων, είτε και Yuvize JUVEITZ Pre 1976. tre L es EKγάλο =τελεί τους πολλούς. Και τα
εις κάθε ανθρώπινου είδους, άγονται και φερων Γαι με μάτια θελευττα, από τους η Αίγμς ανωτέρους τοπους του είδους των ν. Και τα μεν, από τα λίγα αντά άμεων τή θα Φτηνέα, δεM ΑΕΛ μεγενών τάς έδεσης και την τά θεωρητικη, μίΑερμή, μαγνή και δεε. Α ππΙ των ετών, και τα δε εξ αυτών, είνε οι
πράγματα, τα πρότα, τα περί δημιουργοί Παι διεΤαι Τεάν πραγμάτων. Εδώ ΑΑ που εις μας, οι δημητριαργεί και δη των τει πειών
Και είπομεν, τι τα είπε τα α Ιανήμα
Τα δύο αυτά ιδανικά την : “Ο “Α – η απ τα ης “Ο Κλε τη μας
” ONPZ 21 K
g . Live ή θρησκεία της αρχαιότητας. Η αγάπη και Ας εποχής “Η πίστης στα πλην τή να γ
κάθε εποχής είνε εκεί και θαυμαστής ο ά Πιαλακτος Και ο πυς πες μιμήσεις Ο πύθος της επιστροφής εις την ήρχαίαν μορ τήν. Η εντολής περιφρόνησις κάθε ιδέας ή πράγματος εξερχομένου από την εποχήν
του Περικλέους. Η έντελής περιφρόνησις κάθε τωρινής πραγματικότητος και κάθε τά σεως άλλης. Το δόγμα της θρησκείας αυ της στηρίζεται εις την πίστιν ότι η ‘Αλε. ξανδρινή, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Τουρκική εποχή όλαι μαζί θεωρούμεναι ώς μία μό – νη κατάπτωσις παρομοία με την πτώσιν του Αδάμ και της Εύας -είνε ένας βαθύς λήθαργος από τον οποίον δυνατόν ν’ αναλά 6η κανείς αναπνέων άλατα μετά την από κτησιν της ελευθερίας και απλούστατα να συνεχίση την τότε διακοπείσαν ζωήν.
Ούτω ο αγών της ελευθερίας εκλή Ιη: «’Ανά στα τις ». Ούτω εβασίλευσεν ή φαντασία ότισκοπό της ελευθερωμένης “Ελ – λάδος ήτο μόνον καιμόνον να αναδημιουργήση εις μίαν ημέραν την Ελλάδα του Περι κλέους. Πάντως να μη σκοπεύη παρά τον μοναδικόν αυτόν σκοπών της επανόδου εις την αρχαίαν εικόνα, εις την αρχαίαν τελειότητα. Προς τούτο να αναλάβη τα πάντα. Προς τούτο δε μέσον μεν ή μελέτη των αρχαίων συγγραφέων λαμ βανομένων ώς τύπος και υπογραμμός πά σης σκέψεως. και πάσης ενεργείας, λαμ – βανομένων διά μίμησιν συνέχισιν και εφαρ μογήν του ιδανικού των, όπλων δέ ή γλώσσα των, η αρχαία γλώσσα. «Η Γλώσσα,
«Ο κλεφτισμός ή Ρωμαϊσμός | είναι το άλλο άκρον. «Η θρησκεία της Ελ -Πλάδος της Επαναστάσεως. Η μονομα – -νία μιας εποχής – Η πίστις ότι όλον το
αναγκαίον υλικόν διά τήν ζωήν ευρίσκεται εις την εποχήν αυτήν. Θαυμασμός του λαι κού ατόμου,του κλέφτου, του ανθρώπου της “Επαναστάσεως του τωρινού χωρικού, της γλώσσης του των ασμάτων του «Η εντελής περιφρόνησις παντός ό,τι είνε όπισθεν των αβώνων της τουρκικής δουλείας. Αντίθετος και οπισθοδρομική ανάβασις προς την Βυ. ζαντινής, Ρωμαικήν, ‘Αλεξανδρινήν, τε λείαν έποχήν και απόρριψις όλου του πα Τρελθόντος. «Η πίστις ότι η Βυζαντινή, Ρωμαϊκή, Αλεξανδρινή εποχή είνε μία και ή αυτή εσχάτη κατάπτωσις. Η πίστις ότι ή τελεία εποχή της αρχαιότητος έχει προς ημάς τους τωρινούς όπως η μυθολογία αι την πραγματικότητα. «Η απόρριψης αυτής μετά λύσσης θεωρουμένης ώς απωτάτης ως μη άφησάσης κανένα ίχνος εις τους το ρινούς ώς εντελώς νεκράς ώς μη δυναμένης να χρησιμεύση εις τίποτε τώρα είς τούς πωρινούς ώς ούσης μάλιστα αυτή: κυριό τατα μιας ελευθερίας επιδράσεως ή όποία σκοτίζει τον δρόμον, ενός βάρους νεκρού, ενός συρομένου πτώματος, το οποίον σκη τώνει την νέαν ζωήν.
Η πεποίθησις ότι είναι αληθινή έ9 οκτό νος τρέλλα η ιδέα οιασδήποτε χρησιμοποιή. σεως των υλικών ολοκλήρου του παρελθόν. τους. Το πέταγμα ολοκλήρου του παρελθόν. τος. Το δόγμα αυτό στηρίζεται επί της θε μελιώδους και κεφαλαιώδους ιδέας, της εν – τελούς απωλείας του αρχαίου ελληνος τη έντελούς διασποράς και χαμού του ελληνος κατά την Αλεξανδρινής εποχής της έντε λούς καταπτώσεως, αναμίξεως μετ’άσιανών
και νοθεύσεως, αυτού εις τήν έποχήν αυτήν του έκρωμαϊσμού του ήδη νόθου αυτού πλά σματος και της αποδιαφθοράς του εις την ρωμαϊκήν το τρισδιεφθαρμένον κα τριανο θευμένων αυτο πλάσμα το ήδη τερατώδες γινόμενον Βυζαντινόν, απαγινόμενον εις διαφθοράν εις νοθείαν εις ανάμιξεν με όλους του αγρίους που αλώνισαν την γήν μας είς την Βυζαντινήν έπ χήν Και όλον αυτόν τον σωρείτην των κακών αποδιδόμενον εις τους Δα κάλους και τους παπά δες οι οποίοι εκράτησαν την αρχαίαν πα φάδοσιν, το αρχαίον ιδανικόν, δηλαδή τον πόθον τού τελείου, και την γλώσσαν το πτώμα αυτό το οποίον περιφέρουν ακόμη οι ίδιοι εις την τωρινήν ζωήν Και το δόγ μα αυτό στηρίζεται εις την ακράδαντο και φανατικήν πίστιν ότι από κάτω από όλον αυτόν τον ωκεανόν της διαφθοράς και από την γήν από τα απρόσιτα βάθη της Ελ λάδος και από τα βουνά της έξεπήδησεν ένα ψέον ην ο βωμ η ος, ο νεοέλλη ν. ένα λαϊκόν άτομον το οποίον ήρχισε τον πό λεμον διά να ζήση περί τα έσχατα ψυχορα. γήματα του Βυζαντινού Κράτους, επολέμη σε Βυζαντινούς και δασκάλους και παπάδες και «1» αναριώτας και Τούρκους όμως διά να ζήση, έφερε την επανάστασιν την ένα
μεν, εξεδηλώθη, ενίκησεν. * Ούτω βασιλεύει η φαντασία ότι σκοπός της τωρινής Ελλάδο ελε να πολεμά έναν τίον ολοκλήρου της του παρελθόντος, κυν ριότατα εναντίον της αρχαίας εποχής, να ελευθερωθή από κάθε επίδρασιν του παρελ θόντος, από κάθε ίχνος του παρελθό τος, να
πετάξη κυρίως αρχαίους συγγραφείς και την γλώσσαν τών Δασκάλων. Να τα δημιουρ γήση όλα νέα από θεμελίων μέχρι κορυφής *Η πηγή της νέας αυτής ζωής είνε : Κλε και της θεωρούμενος ο νέος αυτός “Ελλην Τα μέσα ή λαική φιλολογία Τα δημοτικά τραγούδια. Το όπλον ή λαική γλώσσα, η δημοτική γλώσσα, Η γλώσσα
Τα δύο αυτά ιδανικά υποστηρίζονται εις τον λυπαλτον αγώνα των από αντιπρυσω πους εντελώς αδιαλλακτους και εντελώς των άκρων. Ο αρχαισμός από τους Δασκά λους του Πανεπιστημείου και του Σχολείου Κόντος, Μιστριώτης, και λοιποί. Αν του ανατρέψουν την νεολαίας της Ελλά. δος διαπλίττουν τον μέγαν όγκος των ανε πτυγμένων ανθρώπων και αποτελούν την μεγάλην πλειοψηφίαν. * “Ο κλεφτισμός από τους επαναστατι κούς, ανθρώπους των γραμμάτων, ποιητάς διηγηματογράφους, ελευθεροιδεάτας οι οποίοι εύρίσκονται επίσης αγόμενοι και φερόμενοι από Δασκάλους καθαρούς σαν τον Τσχάτην ή κρυμμένους υπό την προσωπίδα του καλ λιτέχνου οι οποίοι μορφώνουν την φιλολογια κήν και καλλιτεχνικής νεολαίαν. Αυτοί α ποτελούν την μικροτάτην μειοψηφίαν, δη μιουργούν αγωνίστας από τους μη υποβλη θέντας εις τους άλλου, Δασκάλους, έλκουν προς το μέρος των τούς άγδιασμένος από τους άλλους δασκάλους προσπαθούν ν’ απο σύρουν όσον το δυνατόν περισσοτέρους με το μέρος των .
Β’ TA ΔΥΟ ΙΔΑΝΙΚΑ – ΔΥΟ ΜΗΔΕΝΙΚΑ
*Υπό ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ
Β’
Οι αντιπρόσωποι των ηγεται τώρα πως αύ των ιδανικών και οι απ’ αυτ νος μικροί και μεγαλω τρέμονται σαν και παρομοίως Επό τα 6 Ελλα. Είναι η προσπαθούν να είνα φιλόλογοι. Τα μέσα τωνω, τα όπλα των, πίνε ενα κλασικοί πυγγραφείς, τα δημη, τκκ. και τραγονιδια, τα λεξικά, τα κείμενα, α για Aματικαί, αι ορθογραφία και τα “μώματα,
το και αί άλλα ιδιαι δεν υφίστανται, Αξαφανίζονται διά τούς ανθρώπους αυτούς, Ο αγεών διά το ιδανικό και τα τα για τα Εγών και γλωσσικής. Κάτι προσπαθεί να αποδεία – ξαν και πραγματοποιήσουν τα ιδανική των διά τής γλώτσης των Ελαι των αι ζωικ, αι δυνάμεις φθείρονται είς ένα γλωνα πικόν αγώνα. “Ολαι των αι διανάμεις για νυνται είς τήν γενικών αυτών αγώνα “Η μεγάλη γλία του τεω -ή, ντρο Ελληνες ποιη τού, διηγηματογράφου, δημοσιογράφων, ε
δε όγκα, Αγια, είναι το ζήτημα της ΕΙγλωσσης. “Η μόνη την συζήτησης ή γλώσω Τσε. Ούτω το γλωσσικών ζητημα θεωρείται το ζωτικώτατον όλων, ότι αυτό εμποδίζει
πάντα ότι αυτό είναι όλοι μας τα κα
* ούτω ένας κλικρινέστατους άχηγέτης των κλεφτισμού και συνεπέστατος προς αυ. τήν εδώ, διδασκει το έθνος που με παρά μια αξιώματα : «γράφετι β βα κα” ας μη λένε τι πητες μέσα και των αντια του κλεφτικούς μάλιστα αν λωθή το ζήτημα υπέρ αυτών από την γλώσσαν θα έκπηδητη
πως από το «εφάλι του Διός ή “Αθηνά ολόκληρος, ο ποθούμενος νέος πολιτισμός, α του το έδενε και πώς να μην και πάνω σε
* Στίληξεν εις το ζήτημα αυτό, κατΙΙΠΙ. να είναι μόνον τη γη παικήν ζήτημα.
Το γλωσσικό ζήτημα απορρόφησε τα πάντα, πλην των το μυαλό, της ενεργειαν,
Οτω ά «τί ή καθείς να καταβάλλη ή βωλκώτατοιμς αγώνας διά τά δημιουργηθε E-α Εθνος, γάτα Tαι πως τών και δημιμερ – γών μία γλώσσας. Και τούτο διότι ο εν
έφαλος δεν περιέχει γνώσεις, θετικάς, δεν είτε εργασμένος κατά τρόπων θετικών και Επομένως δεν είνε έκανός να δημιώταργηση Μία, εκ των πραγμάτων και εκ των ιδεών πράγματα, αλλά μην αερολογίας από 6 –
ρολογίας αυτάς
Παρατηρών καίς πείν, ήγνυντας την Παναών αυτών, και πώς ε η σύνται. ταύτα Κεπής στη πηγείων και τα Αν από είες έγκεφάλου, πλασμένοι είς τα σχολεία, Εις το ένα σχολεία που έχομεν. Το σχολείο τη δεν βγάζει κανενα θετικό μπλήδς δε ωργανώνει το μυαλό τ ά-θρώπου κατά τρό – την θετικής. Η μόνη διαφορά μεταξύ των Τμέναι τών δε ειι τε πού ενός π κ ή πάλη
Η υπερηφθAωμένη άπ’ άρχισμός της Η άλλη άδεμ “Ο εις Ιλα και την έρωτα αυτού,
1. Αν κατάλλια είναι αδελφέ Και τα δύο κλα
για να κάθε επιστημη να του βγαινιεσμών, καθα Η ε κ πακ. Τιμνί τρόπαια των ανα Τσθαι. Ε Κ τεω και τα ιδανικά των παμπ εξαν και
Και με άφη αμα Της είς τε ε και οι μη και τες είς το άλλο δεν εξεταζουν ποτέ πια
της τες
Ετη, έως τη τα Ανών ημώ τη πιας εκ
μημια ιδεας. Επομένως είναι δύο αυτοπία All CITESTPEE TELZI 2 9tu Ti zd
16 -την οποίαν συγχίζονων. ζαλίζουν, σκοτίζω
πομπερδεύουν και αποθαλασσώνουν τα όλα
Τώρι σήμερα, τα δύο αυτά ιδανικά πε ρεφραχθησαν και απεκρυσταλλώθησαν ει. το γλωσσικό ζήτημα. “Έγι αν αίσθημα αποτελούν δύο θρησκείας την ‘Aρχίαν κοι την Νέαν. “Έχουν τις διαθήκης των «Η αρχαία τους κλασικούς. «Η νέα τα δημο: τικά τραγούδια “Ε, υν τους φανατικούς των παπάδες. Η μία λαρεύει το ζενίθ του Ελληνισμού της εποχής του Περι κλέους ή άλλη το Ναδίρ της εποχής του Κλεφτου Και εσχάτη συνέπεια της μιά, τελευταίον ογκώδες καρκίνωμα είεο « Σύλ. λογος των Πατρίων» και εσχάη συνέπεια της άλλης τελευταίον θανατικός εξάνθημα «ο ψυχγρισμό » Τα δύο άκρα της δασκα λικής αυτής τρέλλας κρατούν ο Κόν ος και πετών κάθε λεξίδιον που δεν ανήκει εις την τελείαν έποχήν, ώς ο Ψυχάρης πετών κάθε λεξίδιον που ανήκει εις την καθαρέ βουταν. Η μία θίγει το ζενίθ της άννη τίας και η άλλη το Ναδίρ. Και έχουν μία και την αυτήν βαθυτάτην αφετηρίας, την άγν’ του”Έλληνος, την παρεξήγησιν τη ιστορίας του και την άγνοιαν της τωρινή πραγματικότητος, ήτοι την ανικα ότητα το
Γ (Παρατηρήσωμεν διά μίας στιγμήν του, ανθρώπους τους ενεργούντας τας ιδεας αυ της Ο Κόντος ένας θαυμάσιος αρχαιοε. δης αόρατος πολεμιστής πυροβολών τους πολεμίους με λέξεις αρχαιοτάτας. Ο υ . Ιχάρης ένας κομψότατος και επιτηδειότατος
Παρισι ος “Έλλην ερασθείς μανιωδώς τον Κλέφτης του βουνού και αντιστρόφως προς την παροιμίαν θέλων να πάη το βουνό εις το Παρίσι. Των εις ένα παγκόσμιον μου | ε’ον ιδεών και πραγμάτων όχι μόνον τί να κάμη το λαός του» όπως μας απο καλεί δέν μάς λέγει άλλ’ ούτε τί είδε διά να μας τίοψη. «Ο σημαιοφόρος αυτός ενός νέου Ελληνισμού δεν μας είπε τίποτε απολύτως παρά μάς στέλλει μόνον γλωσ σολογικά αποστάγματα αποκρυσταλλωμένα εις Ολλανδόρφια θέματα, σαν κρύσταλλα
Ιλιθιάσεως.
Γ’ ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ
ΤΑ ΔΥΟ ΙΔΑΝΙΚΑ: -ΔΥΟ ΜΗΔΕΝΙΚΑ
Υπό πεΡΙΚΛΕΟΥΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΙ
Ο Μιστριώτης μία διάπυρος ευγενής πατριωτική καρδία, ένα μεγαθήριον μαλάζον την Αφροδίτη, γαργαλασμεναν από τις Σοφοκλεους και τας Αριστοφανείους Μου σας, λαμβάνων βαρυτητα Ραχμάνος δια να Πηγήση των ανθοστεφανωμένων και μη α τμιντον έρωτα του Πλατανος διά τα ωραία πρώμα του έφηβου το παλλόμενον εις το φως, διά να σχολιάση Βασικήν φιλμάτων, ο αιων πωμάτων. “Ένα πιλαρια άνοιγμα στόματος απολιθωμένουέκ του Μαυμασμού του παλαιοι, μας ωραίου, πατώντας όγε ο Mθους σχολείων και βαριαναστενέγματα αδοξης και προγή.
να πεύκλείας και τοιούτοι είνε οι διευθυν. ται τον ιδεών και ένας μεσα αν θελεων : δημιουργήθηγη πράγματα και Δαμβέργης, ένας Βαθύς ειλικρινης πατριώτης σάν Κρητικώς, κατώρθωσης να αποστειρώση με πολυετείς ενείς δασκαλισμού και ποβαρότητας μιας | Παυμασαν φλεβαν εύθυμίες, υφυολογίας, ευθυμογραφίας, σφίγγω τα δόντια δια να μή εξέλθουν τού Αρκους κυ Γεών, τα μιμα τη ρια του ελληνισμού, Πελών να δημιουργή τη πραγματια, ιδρύων τα α Πάτρια και δι αυτά τα έπια, τα περιστα, τα κα [αντα, τα σήμερον και τα αύριον, τα πεμπαλαια και τα νέα και τα μέλλοντα όνειρα, διά τα οποία όλοι αγωνιζόμεθα μαζεύων διά να τα διευθύνουν γέρους, κρύους, πλευριτωμενανς. παραλγικους, γέρους στέγνους, άδειανοίας, σταματημένους και οπισθοδρομικούς και δημιουργών Ενα άτομαχικών νοσοκομεία του πνεύματος, όπου υπό τον τύπον της TCP+2ENG TAYOpdytucy KIT AYIRTU βιων πατρεων, μοιρολογείται η αποκοπή των γενητικείων μορίων του μυαλοι και ψάλλε ται το άμωμον , και δεν αλληλούια, διά τακτικής μελιτ :ε ειδικής εφημερίδες Πα ρατηρώων κάνεις και Εούς τύπους των ανθρώπων αυτών μέλος των οποίων ΙΕ τόσοι άλλοι, ειμαι τα έργα αυτών και εννοεί προ παν τός ότι αυτός είνε ο π κ ο ρ ο ς ο οποίος μοιχε καθε πέτρα και κάθε έθATO καθε παλια ελληνικών και Μεοελληνικόν, όλα ελληνικών π. Εμμα,
“Όλαι αι λέαι τάς οποίας παράγουν τα κεφάλια των διευθυνόντων αυτών και το πεων άλλων ουδεποτε και κατά το ποτε δεν
περιβησαν τας ιδίας, δυο οιωνδήπο- Ελ ληνορ, αζητούντων εις οιονδήποτε και
vetor.
| Μεταξύ των δύο αήταν. Ε να δια
, δεν κάνανε μεικτόμενοι δεί ανεπτυγ μενοι άνθρωπος. Κ. Ισως εις την Ελ ναδ– τατοι, τέχ ποιητΕΛες και το Οι εικα τι ει δεχουν καμμίαν επιρροής επί της ΑΑΔηγε και εγκεφαλον, και καθε Επιστημονικών πνευμα μάς λείπει από όλα,
πιος καθε Ελληνικός εγκέφαλος – έκτης μερικών ειδικών και ενόσω πρόκειται περί της ειδικότητός των – είνε εγκέφαλος μερ φωμένος από κλασικισμών και αυτός έπι παλαιότατον, είνε φίναι καν κάθε εγκεφαλις νά μή κίνες γεμάτος παρά με φράσεις, με ενειροφαντασίας, με ρητορικηνή με πυρι –
Ο πω και εγκέφαλος των πολιτικών και τελών άλλων διευθυντών, κρίσκεται εις το αυτό γαος. Σή Eται και να της από τις δυο πίτας αύτην πίας, αί άπέαι δεν του διοικη παρα φράσεις, φωνές και λέξεις κατάτας, γυμνός και αυτός πάσης ιδέας και πα. της πρακτικής σκέψης, δεν γνωρίζει τί πο ενα δημιουργηση ή κλιν δεν ευρίσκει καμμίαν Ημική, οδον, να αδεση Και μί πολλοί, και περιμένει πέ, να βουν πραγματα διά για τα μιμηθούν εύρίσκονται εις την αύ
Διότι οι τυο “Αρχαιτμού έγειΒαδίσω μεν προς την αχαιότητα “Αλλά ποτέ δεν δεικνύουν από ποιον δρόβιλον διά τ ων μεταν.
ΛΑΧλά ποτέ δεν μεταποιούν τις δεις των εις πραγματικότητας, ποτέ δεν διδαν τας
Επς ής εφαρμογής, ποτέ δεν το αμεμο τους άλλους πως και τι να λανων από την αρχαιότητα και πως να το παιδιά και το εφαρμοποιαν εις την τωρινής ζωής,
Η τρίο Αλλου, του Κλέφτεσμού λέγουν εμπρός χωρίς να κυττάζω μεν πίσω μα , δικη – μπουργηπωμεν δλα νέα. Αλλά ποτέ δεν δεικνύουν από πού και πώς. Ποτε δεν τα ρβατιαξουν μία, ιδεα: Η δυναμένην 1 πμα –
| Και οι μεν και οι δή, φίλτε καν ενδιαφέ Ρηται περί αυτού Ομως λοι οι δμπωμα νοντες της ιδέας και τα πράγματα. Και θα έγανε κανείς τον καιρόν του, άμα βαφεων της (Κλίππιπίεως λόγους των Ελλήνων πολιτι κιών Ελε, δε, θα τυρισκε 3 λιας Πανείς περί «Ελλάδος και Ελληνων ούτε 3 ιδίας που να έχουν ολιγον φώς, μα δειπνήμη Εφέ δρόμο λονδήποτε. Ολεις πίτι Ιδιολόγοι, ΕΙΤΕ ΠΕ ΑΙΤΙΑ, ΕΙΤΕ ΠΕ ή ΤΕ ΚΑΙ, Ε. Γε πε κτικοί, τε εις την ομολογίαν, είτε τις τας τινας, αποφεύγουμε να μιλήτου – Εκσμπώς, να προτείνουν ορισμένα πρα: μαΤα Απρ Εργρινή μας προτείνων τι παι διαφεύγαμε όπισθεν των τραυμάτων και
απολας πρεπει να ακολουθηση και τα μέσα Τα απολα πρέπει να χρησιμοποιηση Ενα θεσις το οποίο είναι γεμάταν κατεχόμαστε το οποίον ζωηρότατα ζητεί να δημιουργή τη το κάθε τι, δια να βαδιση με άλματα έμ πρός. Και δεν λέγουν τίποτε, διότι το ΕΕ φέλη των δεν παράγει τίποτε άλλο από Α γνος αδειανούς. Όλοι ρητορεύουν θαυμάσια Μα το κάθε τι κα! και δια παρουσιάζει θετικών τε και κανείς δεν ενεργεί, αλλά και Πει συζητούμε και αν πρώτηση πανεις τι κάμνει η Ελλάς επί ένα αιώνα η απάντη
Ο Φωτίων, ο φιλόσοφος, είχε καταφύγει στο σκιερό δάσος της Αρκαδίας. Ήταν ακόμη νέος, ενθουσιώδης και όμορφος. Έφυγε από τη Σπάρτη, τη σκληρή και ένδοξη πατρίδα του, επειδή δεν σκεφτόταν για τους Θεούς όσα διέταζαν οι άρχοντες της πόλης να σκέφτονται. Ακαταπαύστως διαλογιζόταν με αγωνία τις θελήσεις της μοίρας και τις επιθυμίες των ανθρώπων, τα μυστήρια της ζωής, γεννήματα της ηδονής, παραδομένα στον πόνο.
Αγαπούσε τους ανθρώπους (τα όντα;) και τα πράγματα. Αμφισβήτησε, έκρινε τους Θεούς. Ούτε ο Ανώτατος Δάσκαλος που ρίχνει την αστραπή, ούτε η απαραβίαστη και γαλήνια Σοφία, ούτε η υπεροπτική Παρθένος, η δόξα και ο τρόμος των νυχτών, ούτε καν η πάλλευκος Αφροδίτη με τα χρυσά μαλλιά, γέμισαν την καρδιά του, δεν κυριάρχησαν στη σκέψη του.
Happy Arcadia, Konstantin Makovsky, 1889-1890
Το ανήσυχο πνεύμα του κατήλθε χαμηλότερα από τον Κάτω Κόσμο, ανήλθε υψηλότερα από τον Όλυμπο. Ατένιζε κι έψαχνε πέρα από τους Θεούς.
Δεν πήγε ποτέ στις πόλεις, δεν γονάτισε ποτέ ευλαβικά σε ναούς. Ζούσε στο δάσος με την Μυρρίνη, την σύζυγό του.
Τον είχε ακολουθήσει οικειοθελώς. Τον αγαπούσε. Λεπτή και στοχαστική, είχε υποφέρει πολύ στην Λακεδαίμονα, ανάμεσα στους σκληρούς πολεμιστές, στους οποίους ο Ουρανός χαμογελούσε μάταια. Τώρα ήταν ευτυχισμένη. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, φρόντιζε το σπίτι, καλλιεργούσε τον μικρό κήπο γεμάτο λουλούδια και μέλισσες. Η ανέμη του αργαλειού της περιστρεφόμενη βούιζε σαν κυψέλη, τραγουδούσε σαν αηδόνι.
Συχνά, καθισμένη στα πόδια του Φωτίωνος, τον άκουγε να διαβάζει τα λόγια που ήταν γραμμένα στις ελεφαντοστέινες πινακίδες του. Φοβερές λέξεις, πύρινες και αγνές σαν την φλόγα.
Τον θαύμαζε για τη δύναμή του, τον λάτρευε για την ευγένεια του. Ήταν όλη δική του.
*
**
Ένα βροχερό φθινοπωρινό πρωινό, η νεαρή γυναίκα περιπλανιόταν μόνη της στο δάσος.
Η σκοτεινή μάζα των νεφών που κάλυψε τον ήλιο άφηνε ίσα μερικές ωχρές ακτίνες να λάμπουν. Σταγόνες νερού άστραφταν στα δέντρα και έπεφταν, μία προς μία, στην χλόη. Η Μυρρίνη περπατούσε αργά. Ένα προαίσθημα την ενοχλούσε. Ήταν συγκινημένη, αισθανόταν μια κάπως αόριστη ανησυχία. Αίφνης, της φάνηκε πως ένα χέρι άγγιζε τον έκπληκτο ώμο της, και γύρισε να δει. Στην αρχή, δεν μπορούσε να δει τίποτε. Αλλά, σιγά-σιγά, είδε να εμφανίζεται, ανάμεσα στα κλαδιά μιας δάφνης, μια γυναίκα ντυμένη ελαφίνα από τα πόδια μέχρι τη μέση. Η άγνωστη ήταν όμορφη. Τα μαλλιά της, πιο απαλά από την αναρριχώμενη αγράμπελη, πιο πορφυρά από τα φύλλα του φθινοπώρου, ήσαν τυλιγμένα γύρω από τα ρόδινα χέρια της, τον στρογγυλό λαιμό της, το δυνατό, γεμάτο στήθος της. Το πρόσωπό της είχε τη λάμψη των ώριμων ροδάκινων, τα πράσινα μάτια της ήσαν απαλά και βαθιά σαν τις σκιές του δάσους. Παρά τη φρεσκάδα της, είχε τη μελαγχολική γοητεία ενός φυτού που το άγγιξε ο χειμώνας. Δεν μπορούσες να πεις αν ήταν νέα ή ηλικιωμένη.
Με μια φωνή τόσο θρηνητική όσο οι μακρινές νότες ενός φλάουτου, είπε:
– Μυρρίνη! .
– Ποια είσαι; την ρώτησε η νεαρή γυναίκα, τρέμοντας. Νύμφη ή θεά; Επειδή από το γένος των ανθρώπων δεν είσαι.
The Dryad (1884 – 1885) Evelyn De Morgan
Η άγνωστη ξένη χαμογέλασε σοβαρά:
– Όχι, δεν είμαι από εδώ, δεν ανήκω στην σκληρή φυλή των ανθρώπων. Είμαι η Θύμβρις, η Δρυάδα. Πολύ, πολύ καιρό πριν, οι Θεοί μου εμπιστεύηκαν ένα υπέροχο δένδρο που φύτρωνε κι υψωνόταν στα δάση της Αρκαδίας. Πόσο όμορφη ήταν η δρυς / βελανιδιά μου! Την θυμάμαι σαν γυναίκα, θυμάμαι έξι βοσκοί, με τα χέρια τους ενωμένα με δυσκολία μπορούσαν να φιλήσουν τον υπέροχο κορμό της. Ανάμεσα στις ρίζες της, οι δειλοί λαγοί έβρισκαν καταφύγιο. Στην σκιά της, στο πυκνό φύλλωμά της φυτρώνουν τ’ άνθη, ή τ’ αγεράκι φυσούσε, τα πουλιά τραγουδούσαν. Αναρίθμητες ζωές αναμειγνύονταν με τη ζωή της δρυός μου.
Πόσο την αγάπησα. Έσφιγγα το στήθος μου με θέρμη στον τραχύ φλοιό της, έδενα τα μαλλιά μου στα κλαδιά της, δάγκωνα τα φύλλα της, έπινα τους χυμούς της σαν κρασί. Ένιωθα την ισχυρή νεότητα του αρχαίου αιωνόβιου δένδρου να διαπερνά το κορμί μου.
Μια μέρα, αχ! Θεοί! Μια μέρα ανοιξιάτικη, ήρθαν οι ξυλοκόποι. Καθώς περπατούσαν και κουβέντιαζαν, γελούσαν. Είδα τα σιδερένια τσεκούρια του να κατεβαίνουν βιαίως πάνω στην βελανιδιά μου. Αόρατα, πάλευα μαζί τους, τούς πολεμούσα. Αλλά αυτά τα αγενή, άξεστα όντα δεν μπορούσαν να μαντέψουν την παρουσία της Δρυάδος, δεν μπορούσαν να νιώσουν τον ιερό τρόμο. Δεν μπορούσα να υπερασπισθώ την Βελανιδιά μου.
Ακούω ακόμα το ξύλο να τρίζει και να βογγάει. Βλέπω την βαθεία πληγή. Το σεβάσμιο δένδρο έπεσε αργά στο έδαφος. Η σκόνη είχε λερώσει τα λεπτά φύλλα της. Είχε πλέον πεθάνει. Νόμιζα ότι κι εγώ η ίδια θα πεθάνω. Αλλίμονο, είχα απορροφήσει τις τρομερές μου δυνάμεις σ’ εκείνη …
Από εκείνη τη μέρα, μισώ τους άνδρες. Ηττημένη, ταπεινωμένη, αδύναμη, παραδομένη στις τύψεις, δραπετεύω από τα μέρη όπου γνώρισα τον πόνο της αποτυχίας στην αποστολή μου! Δεν την προστάτευσα. Πόνος από τον οποίο κανείς μας δεν μπορεί να παρηγορηθεί ποτέ.
Φεύγω από τα μέρη όπου κάποτε ήταν η χαρά και η υπερηφάνια μου. Τώρα μονάχα ένα κομμάτι μαύρου κορμού παραμένει από τη θεϊκή βελανιδιά. Η χλόη ξεραίνεται εκεί που κάποτε ήταν η σκιά της, οι λαγοί αναζητούν αλλού καταφύγιο και τα πουλιά δεν κελαηδούν πια εκεί.
Μισώ τους άνδρες ! Αλλά τους λυπάμαι, επειδή μόνον πώς να υποδουλώσουν ξέρουν, πώς να κλέψουν, να σκοτώσουν. Ανίκητοι και αξιολύπητοι, είναι οι κυρίαρχοι του κόσμου. Κατέχουν την γη, μα η χαρά δεν ανθίζει εκεί για τους ίδιους.
Έρχονται και απέρχονται. Κάθε βήμα που κάνουν εκείνοι, διαγράφει τα δικά μας βήματα. Προχωρούν, και οι Σιλουανοί, οι Πάνες της Ρώμης, οι Νύμφες, οι Σάτυροι, οι Δρυάδες φεύγουν σαν κυνηγημένα θηρία. Σύντομα θα εξαφανιστούμε, είναι πιο δυνατοί από εμάς.
“Γι ‘αυτό, παρά το μίσος μου, έρχομαι ως φίλη, ώστε να μην τους αξίζει πλέον το όνομα των καταστροφέων. Ώστε να μάθουν να δείχνουν συμπόνοια προς τα όντα που έχουν υποτάξει, ώστε να νιώσουν, επιτέλους, την ψυχή των πραγμάτων.
Από τότε που περιπλανιέμαι την ξεγυμνωμένη γη, εκατό φορές έχω δει τα χελιδόνια να φεύγουν. Είμαι λυπημένη και κουραμένη. Αλλά, πριν εισέλθω σε βαθεία γαλήνη, θέλω να δράσω μια τελευταία φορά. Ψάχνω εδώ και καιρό έναν άνθρωπο άξιο να μάθει το μυστικό που κατέχω. Σε σας μπορώ να το αποκαλύψω, γιατί είστε από την φυλή μου. Σας έχουν πει, έτσι δεν είναι, ότι ο προ-προ-προπάππος σας γεννήθηκε από μια Δρυάδα, και ότι, για την αγάπη μιας γυναίκας, εγκατέλειψε το δάσος; Είσθε η κόρη του. Μερικές σταγόνες του δενδρώδους χυμού εξακολουθούν να αναμιγνύονται με το αίμα σας. Σας αναγνώρισα και δεν κρύφτηκα καθώς πλησιάζατε. Αντιθέτως, σας φώναξα. Ό,τι έχω να σας πω, μπορείτε να το ακούσετε.
Η Μυρρίνη έσκυψε το κεφάλι της:
-Σας ακούω, – είπε με σοβαρότητα.
Η Δρυάς εστίασε το καθάριο βλέμμα της στη νεαρή γυναίκα:
Από τότε που επέστρεψα στην Αρκαδία, παρακολουθώ εσένα και έχω παρακολουθήσει επίσης τον Φωτίωνα, τον σύζυγό σου, τον φίλο σου, τον αφέντη σου. Αόρατη και σιωπηλή, σας πλησίασα και διείσδυσα στις καρδιές σας. Σέβεστε την ζωή, την χαρά και την ομορφιά. Δεν ποδοπατήσατε ποτέ μυρμήγκι, δεν κλέψατε το αυγό της αηδόνας, δεν τσαλακώσατε το φτερό της πεταλούδας, Σ’ αγαπώ, ω αδελφή μου, εσένα που δεν προσβάλλεις το πνεύμα του δάσους! Θέλω να σου μιλήσω, να μιλήσω μονάχα σ’ εσένα.
Η Μυρρίνη έτρεμε από φόβο. Τι επρόκειτο να μάθει; Τι μυστικό θα μπορούσε να της αποκαλύψει η Δρυάδα; Κάτι φοβερό, χωρίς αμφιβολία, ίσως υπεράνθρωπο. Δεν ήθελε να φθάσει σε τούτη τη γνώση. Δεν ήθελε να το μάθει. Δεν επιθμούσε τίποτα, γιατί είχε την αγάπη. Αλλά ήξερε ότι ο Φωτίων θα είχε διαλογισθεί, το δίχως άλλο, γονυπετής, τις λέξεις που θα εκστόμιζε η Θύμβρις.
Deux Satyres, Peter Paul Reubens, 1618-1619
“Αν αρνηθώ να τις ακούσω, θα έχω εγκληματίσει απέναντι στον άνδρα μου”, σκέφτηκε. “Θέλω να είμαι άξια γι αυτόν, δεν θέλω να φοβάμαι το άγνωστο.”
Γύρισε προς την Δρυάδα:
-Μίλα! Αλλά να γνωρίζεις πως ό,τι πεις, εγώ θα το επαναλάβω σε εκείνον που αγαπώ. Αν υπάρχει έστω και μία λέξη σου που δεν θα έπρεπε να ακούσει, σώπασε, παρακαλώ, γιατί εγώ δεν μπορώ να σιωπήσω.
Η Δρυάς απάντησε:
– Δεν χρειάζομαι κανέναν όρκο από εσάς. Όταν έχεις το μυστικό μου, θα δεις μόνη σου τι πρέπει να κάνεις. Ορίστε.
Μοναχική και ελεύθερη, έχω ταξιδέψει την Ελλάδα. Εγώ, η κόρη των αρχαίων δασών που καλύπτουν τις πεδιάδες, έχω ανεβεί στις ψηλές κορυφές, έχω κατεβεί στις κοιλάδες. Όπου φυτρώνει το χορτάρι, όπου ανθίζει το λουλούδι, όπου υψώνεται ένα δένδρο, έχω πατήσει το πόδι μου. Στα βουνά, μάζεψα τ’ άγριο θυμάρι· στους κήπους των βασιλιάδων, μάζεψα κρίνα του χιονιού και πορφυρά τριαντάφυλλα· στα λιβάδια, πρωινές φρέσκες ανεμώνες· στα κοιμητήρια, χρυσούς ασφόδελους· την Belladonna μάζεψα στους ερειπωμένους ναούς και μυστικά το κώνειο στους βάλτους. Ένας εξόριστος από την Αίγυπτο μου έφερε το σπόρο της μηκώνου της υπνοφόρου, της σκοτεινής παπαρούνας. Μέσ’ στις αχτίδες του φεγγαριού, έσκυψα πάνω από τις διαυγείς λίμνες, και τα διάφανα δάχτυλα των νυμφών μου άπλωσαν τον μυστηριακό λωτό, το χλωμό νούφαρο. Διάλεξα τα λουλούδια που καλύπτουν τα χωράφια, που σέρνονται στα χαλάσματα, που περιπλέκονται στα δέντρα και στις πέτρες, που στολίζουν τους τάφους· εκείνα τα άνθη που ανοίγουν στη θέαση του ήλιου, των αστεριών ή της σκιάς, εκείνα που επιπλέουν στα νερά. Όλα τα λουλούδια της ηδονής, της έκστασης, του ονείρου, της λήθης και του θανάτου. Τα φίλησα ένα προς ένα με τα χείλη μου, τα πίεσα πάνω στα γυμνά μου στήθη, τα συνέθλιψα στα χέρια μου. Έχω ανακατέψει με τα πέταλά τους τα ευεργετικά φύλλα του ευκαλύπτου, τα δηλητηριώδη φύλλα της ευγενούς δάφνης, τα φύλλα της βελανιδιάς που κάποτε στεφάνωναν το κεφάλι μου, μα τώρα πια δεν είμαι πλέον άξια να στολίζομαι με εκείνα. Από αυτή την θαυμάσια βλάστηση ζήτησα τ΄ αρώματά της, το μέλι και τα δηλητήριά της. Έχω αποστάξει από την ουσία του τον χυμό που άντλησε από την γη, τη σταγόνα της φωτιάς που έσταξε ο ουρανός για εκείνην.
Έχω συνθέσει ένα θαυμαστό ελιξίριο απ’ τον χυμό. Ευτυχισμένος είναι εκείνος που μπορεί να το πιει! Θα νιώσει μια έντονη ζωή να ρέει μέσα στις φλέβες του. Η ψυχή του θα ξυπνήσει. Η χαρά και ο πόνος θα του παραδοθούν. Θα τραγουδήσει τον οίκτο, την αγάπη και την ελπίδα. Τα μάτια του θα αντιληφθούν τα υπέρτατα μακρινά αστέρια. Θα διαβάσει καρδιές. Θα ανακαλύψει θαμμένους θησαυρούς. Οι φωνές της γης θα του μιλήσουν. Όταν η βροχή δεν θα πέφτει πια από τον ουρανό, όταν τα χωράφια θα είναι σκληρά σαν βράχος και το χορτάρι θα μαραίνεται στον πάτο των αποξηραμένων χειμάρρων, εκείνος θα ακούσει το δροσερό μουρμουρητό των πηγών κάτω από τα πόδια του, θα σκάψει τη γη, και το νερό θα αναβλύσει.
Τα παιδιά του θα είναι υπερήφανα και μεγαλόθυμα. Η σκέψη του θα εμπνεύσει τους μαθητές που θα τον ακολουθήσουν. Και σιγά-σιγά, λίγο-λίγο, θα γεννηθεί μια ηρωική, ευγενής, γενναιόδωρη και δαιμόνια φυλή.
Έχω υποφέρει εδώ και πολύ καιρό. Όταν οι αδερφές μου χορεύουν γύρω από το θεϊκό δένδρο, κλαίω απ’ την ντροπή και απομακρύνομαι από αυτές. Την ημέρα που θα ιδώ τους νέους ανθρώπους να περπατούν πάλι στη σκιά του δάσους, θα παρηγορηθώ.
Τα φύλλα βελανιδιάς δεν κοσμούν πλέον το κεφάλι μου. Θα ήθελα να φορέσω το δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι. Τότε πια, θα μπορώ να πεθάνω.
Το ποτό που περιέχεται σε αυτήν την ασημένια φιάλη θα ήταν ικανό για να διατηρήσει τη σάρκα ενός πτώματος ες αεί. Επτά ζωντανοί άνθρωποι, ακόμη κι αν είναι ηλικιωμένοι, μπορούν να αντλήσουν υπεράνθρωπη δύναμη από αυτό. Σας το δίνω. Αλλά μάθετε τούτο εδώ που πρέπει: να το ενσταλάξετε μόνο σε όσους αγαπούν και σκέφτονται. Γιατί για εκείνους μονάχα έχει το ελιξήριο τις μαγικές ιδιότητές του. Για τους άλλους, είναι τόσο αναποτελεσματικό, όσο το νερό του ποταμού. Δεν πρέπει να ρεύσει ματαίως.
Θα ήσουν εγκληματίας, αν έχανες έστω και μία σταγόνα αυτού του πολύτιμου αναψυκτικού.
Πιες κι εσύ η ίδια, ω γυναίκα! Αν θεωρείς τον εαυτό σου άξιο να πιεις, και αν τολμάς, αλλά μην ξεχάσεις τις υποσχέσεις μου ή τις απειλές μου. Αφήνω στα χέρια σου το ελιξίριο της ζωής.
Τόσο σοβαρός ήτο ο τόνος της μελωδικής φωνής, που δίστασε η Μυρρίνη. Φοβόταν πολύ.
Τότε σκέφθηκε :
«Θα δώσω στον Φωτίωνα τούτο το υπέροχο ποτό. Μόνος αυτός θα αποφασίσει. Θα ξέρει πώς να ορίσει τους εκλεκτούς στους οποίους θα το χύσω. Εγώ η ιδία δεν θα μουλιάσω τα χείλη μου με αυτό, εκτός εάν μου το επιτρέψει ο Φωτίων, ή αν με διατάξει. »
– Σε ευχαριστώ, ω Δρυάς! – της είπε. -Δέχομαι, τρέμοντας, το δώρο που μου δίνεις. Αλλά θέλω να έχω την ελευθερία να σου το επιστρέψω αύριο.
– Πολύ καλά, ας γίνει έτσι. Πάρε· και είθε σύντομα να πεθάνω, θριαμβεύουσα και παρηγορηθείσα !
*
**
Η σελήνη έλαμπε πολύ ψηλά στον ουρανό. Οι ασημί αχτίδες της διέσχιζαν το σκοτεινό φύλλωμα. Τα πουλιά κοιμόσαντε. Τα νεκρά φύλλα έπεφταν σιωπηλά. Τίποτα δεν διατάραζε τη φωτεινή γαλήνη τούτης της φθινοπωρινής νύχτας.
Καθισμένη μπροστά από την πόρτα της, η Μυρρίνη ατένιζε τον ορίζοντα. Ήτον χλωμή. Το λεπτοκαμωμένο της πρόσωπο είχε την ακαμψία μιας μάσκας. Ο λαγός έλαμπε στα σκοτεινά μαύρα μάτια της. Το κεφάλι της, απογυμνωμένο από τα ξανθά μαλλιά της, έσκυβε λυπημένο.
Αίφνης, λίγα βήματα από αυτήν, ενεφανίσθη η Δρυάς και, όπως την πρώτη φορά, την αποκάλεσε με το όνομά της :
-Μυρρίνη Μυρρίνη !
Η νεαρή γυναίκα ανατρίχιασε :
– Τι θες, ω Δρυάς; Τι θέλεις από εμένα;
– Γιατί είσαι τόσο θλιμμένη; Εδώ και είκοσι μέρες περιμένω, δίπλα στη δάφνη. Μα δεν ήλθες ακόμη. Κι όμως είδα ήδη στο έδαφος, την ασημένια φιάλη όπου είχα χαράξει τ’ όνομά μου. Ήτον άδεια η φιάλη. Σε ποιον έδωσες το μαγικό βάλσαμο;
Η νεαρή γυναίκα δεν απάντησε.
– Ματαίως σιωπάς. Ξέρω ότι όταν με άφησες, βρήκες τον σύζυγο που λατρεύεις, άψυχο, στο κατώφλι του σπιτιού σου. Στο αρωματισμένο μαξιλάρι των μαλλιών σου, ξέρω καλά ποιο κεφάλι ξεκουράζεται. Ξέρω ότι φιλάς χείλη βουβά και ότι κάθε βράδυ σφίγγεις με τα χέρια στην αγκαλιά σου ένα πτώμα, τόσο ζεστό, όσο το στήθος του εραστή σου. Ξέρω σε τίνος τι σάρκα κύλησε το ελιξίριο της ζωής, σταγόνα – σταγόνα. Αχ! καημένη γυναίκα! τόσο τρυφερή, τόσο αδύναμη και τόσο εγκληματική! Τι τόλμησες να κάνεις;
Η Μυρρίνη απάντησε με υπερηφάνεια:
– Δεν ήθελα να παραδώσω το σώμα του συζύγου μου στη γη ή στη φλόγα. Το ταρίχευσα με ευσέβεια. Το θαύμα που μου ανακοίνωσες, έγινε πραγματικότητα κι είναι πιο όμορφα από ό, τι στις πρώτες μέρες του έρωτά μας! Και το κρατώ, φευ, για πάντα, στην καρδιά μου.
– Έχεις προσβάλει εκείνους που κανείς δεν μπορεί να προσβάλλει ατιμώρητα. Σε λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα για σένα.
Και η Μυρρίνη είδε να την πλησιάζουν, αργά, σε πλήθη οι Κόκκινες Δρυάδες με τα πράσινα μάτια, οι τριχωτοί Σάτυροι, οι Κένταυροι με τα γυαλιστερά καπούλια και τα χάλκινα στήθη, οι Ναϊάδες, ελαφριές και καθάριες ωσάν πηγές, τ’ άγρια βακχεύοντα θηρία. Λίγο πιο πέρα, μισοβυθισμένο στην σκιά, εμφανίστηκε το τραχύ και μελαγχολικό πρόσωπο ενός Κύκλωπα. Και όλα αυτά τα τρομερά και αξιοθαύμαστα όντα κάρφωναν πάνω της τα βλέμματά τους, γεμάτα απειλές.
Σιωπηλή, ακίνητη, εκείνη, περίμενε.
Τότε ηκούσθη μια φωνή:
– Ω περιπλανώμενη και έρημη Δρυάς, για δεύτερη φορά ηττημένη, Εσύ που είχες επιλέξει αυτή τη γυναίκα για να της δώσεις το ελιξίριο της ζωής, ανακοίνωσε την ποινή της!
Η Θύμβρις εμίλησε:
– Είσαι η πρώτη από εκείνους που θα σπαταλούσαν τα πολύτιμα αρώματα των αγρών και των δασών για να ταριχεύσουν ένα πτώμα. Για αυτό το έγκλημα δεν υπάρχει συγχώρεση. Ορίστε η τιμωρία σου:
Δεν θα κατέβεις στον τάφο μέχρι να γεράσεις πολύ. Αλλά ποτέ ξανά δεν θα πλησιάσεις ζωντανό ον έως τότε. Οι άνδρες, γδυμένοι από εσένα, θα σε αρνούνται. Τα θηρία και τα πουλιά θα φεύγουν μακριά σου καθώς τα πλησιάζεις. Ακόμη και οι μέλισσες, κάθε που θα αισθάνονται ότι έρχεσαι, θα εγκαταλείπουν την κυψέλη τους γεμάτη μέλι.
Την ημέρα, θα ζεις μόνη, με τον άψυχο σύζυγό σου. Τη νύχτα, όπως χθες, θα πιέζεις τα χείλη σου στα χείλη του και θα τον αγκαλιάζεις στον κόρφο σου.
Είναι δικός σου, ο νεκρός για τον οποίο θυσίασες την χαρά και την ευγένεια τόσων πολλών όντων που θα έπονταν, όλα για έναν νεκρό που αγάπησες πάρα πολύ. Δικός σου για πάντα!»
Χωρίς προσευχές και χωρίς δάκρυα, είχε ακούσει η Μυρρίνη. Στα μάτια της έλαμπε το τρομερό βλέμμα εκείνων που αψηφούν την Μοίρα. Με υπερηφάνεια σήκωσε το γυμνό κεφάλι της και επέστρεψε στον νεκρό.
Η Κατίνα Ψύχα στο Ημερολόγιον Σκόκου, τόμος 20, 1905
Έζησε έντονα, πέθανε νέα; Αρκεί ένας τέτοιος βίος για να συγκαταλεχθεί μία όχι τόσο γνωστή εν Ελλάδι συγγραφέας στους καταραμένους; Για την συγγραφέα που παρουσιάζουμε δεν γνωρίζουμε πως έζησε εντόνως, μήτε πως ενεπλάκη σε καταχρήσεις. Μολαταύτα, τα χαρακτηριστικά της γραφής της, η ωραιολατρεία της αλλά και η λογοτεχνική εμπλοκή της με την αρχαιότητα αρκούν για να την συγκαταλέξουμε, κατά τη γνώμη μας, στο κίνημα του Αισθητισμού και της νεοελληνικής Ντεκαντάνς. Μάλιστα δε, η τολμηρότητα σε μερικά από τα πεζά θυμίζει την μεταγενέστερη Ντόρα Ρωζέττη και το μεσοπολεμικό Η Ερωμένη της. Στο μικρό σε έκταση, αλλά ωραίο έργο της, υμνεί την ζωή, αλλά και την φθορά αυτής, διαμέσου του παράξενου και της ωραιολογίας. Η τέχνη την οποία παράγει δείχνει να μην αποδέχεται τα δεδομένα της κρατούσας (χριστιανικής) ηθικής. Σήμερα ενδεχομένως να την έχουμε λησμονήσει, αλλά όσο ζούσε η δεσποινίς Κατίνα Ψύχα ήταν πολύ περισσότερο αγαπητή. Γεννήθηκε πιθανότατα το 1881. Υπήρξε μαθήτρια της γυναίκας του Ερνέστου Τσίλλερ, Σοφίας Δούδου και σύχναζε στις μουσικές Εσπερίδες που εκείνη διοργάνωνε. Βεβαίως, στο όμορφο και μυστηριακό κτήριο που είναι σήμερα γνωστό ως Οικία Λοβέρδου, επί της οδού Μαυρομιχάλη, στα Εξάρχεια. Η οικία Τσίλλερ – Λοβέρδου σήμερα λειτουργεί ως παράρτημα του Βυζαντινού Μουσείου, ανοιχτό για το κοινό. Την εξωτερική της πρόσοψη, τότε, στα τέλη του 19ου αιώνα, κοσμούσαν ερμαϊκές στήλες με Καρυάτιδες, τις οποίες η μικρή Κατίνα θα μπορούσε να ατενίζει πριν από τα μαθήματα πιάνου της. Στο σπίτι συχνάζει ο Βίλχελμ Ντέρπφελντ, πρωτοπόρος της γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής, ο Ερρίκος Σλήμαν και άλλα πολλά ηχηρά ονόματα. Η οικογένεια Τσίλλερ βρέθηκε σε οικονομική δυσχέρεια, κι έτσι το σπίτι έγινε ιδιοκτησία Λοβέρδου. Αλλά μπορούμε να φανταστούμε την μικρή Κατίνα να γνωρίζεται με τέτοια μυθικά ονόματα. Τα ίχνη του Νεοκλασικισμού υπάρχουν στο έργο της, αλλά η γράφουσα Ελληνίς πηγαίνει πέρα από αυτόν.
Η Κατίνα, ευειδής δεσποινίς των Αθηνών, λαμβάνει υψηλή γαλλική παιδεία και παίζει πιάνο. Είναι άλλωστε κόρη του εύπορου τραπεζίτη και επιχειρηματία Στέφανου Ψύχα. Ο Ψύχας ίδρυσε την «Εταιρεία Προεκτάσεως απ’ Αθηνών εις Πειραιά» και με τούτη χρηματοδότησε την επέκταση του τραίνου από το Θησείο στο Μοναστηράκι. Αλλά δεν υπήρξε και εύκολος ο βίος του. Το 1893 ήρθε σε δικαστική διαμάχη με το δημόσιο, καθώς το Υπουργείο Εσωτερικών έκρινε πως δεν πληρούτο η σύμβαση εκ μέρους του εργολάβου. Κάλεσαν οδοστρωτήρες στην οδό Αθηνάς, για να δείξουν πώς θα καταρρεύσει το οικοδόμημα αλλά “για να γίνει ακόμη πειστικότερο το πείραμα ο κατασκευαστής του έργου, Ψύχας έδιωξε τους πάντες από τη σήραγγα και κάθισε από κάτω μόνος του «δια να δείξη την πεποίθησίν του δια την ασφάλειαν του έργου και των επιβατών του μέλλοντος». Δύο χρόνια αργότερα γίνονται τα εγκαίνια της επέκτασης, ενώ ο πατέρας της Κατίνας τελειώνει την οικοδόμηση του νεοκλασικού αρχοντικού για την οικογένειά του, σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ. Σήμερα στο εντυπωσιακό κτήριο στεγάζεται η Ιταλική Πρεσβεία. Το 1896 γίνονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ακολουθεί το Μαύρο 1897 ο Ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος. Η Κατίνα, με τις αδερφές της, σπεύδουν στα νοσηλευτικά μαθήματα, βρίσκονται στο μέτωπο και βοηθούν με τον Ερυθρό Σταυρό τους τραυματίες, ως την κατάληψη του Βόλου από τον Εντέμ Πασά. Δυστυχώς, το εγχείρημα με την επέκταση του σιδηροδρόμου δεν αποδείχθηκε προσοδοφόρα για τον πατέρα της, σε συνδυασμό με την δεινή οικονομική κατάσταση μετά τον πόλεμο, έφεραν την οικογένεια σε αδιέξοδο. Η οικογένεια χρεωκόπησε και το αρχοντικό της οδού Σέκερη στο Κολωνάκι επωλήθη το 1903 στον Πρίγκηπα Νικόλαο.
Η μικρή Κατίνα μετά τον θάνατο του πατέρα της, ήδη από το 1901 εγκαθίσταται στο Παρίσι και δημοσιεύει τα πρώτα της έργα στα αγγλικά, σύμφωνα με μαρτυρίες της Καλλιρρόης Παρρέν. Αν και ανήκε σε εύπορη οικογένεια, δημοσιεύει σε προοδευτικές εφημερίδες του Παρισιού, όπως η Κυανή Επιθεώρηση, στα γαλλικά, την lingua franca των πεπαιδευμένων. Στο προοδευτικό αυτό έντυπο, την Revue politique et littéraire η οποία ήταν γνωστή ως Revue bleue, η Ψύχα δημοσιεύει τα νεοπαγανιστικά της πεζογραφήματα με το ψευδώνυμο Max Rives. Προσελκύει το ενδιαφέρον του Anatole France (όπως άλλωστε και ο Νικόλαος Επισκοπόπουλος, ο οποίος εν τέλει έγραψε απευθείας στα γαλλικά ως Nicolas Ségur). Στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύονται κείμενα του Hippolyte Taine, ενώ στον κύκλο της Revue bleue βρίσκονται ο μάγος και γητευτής συγγραφέας Joséphin Péladan, ιδρυτής του μυστικού Τάγματος των Ροδόσταυρων, αλλά και ο Charles Maurras, πρόδρομος του φασισμού. Δεν γνωρίζουμε αν η Ψύχα μυείται στον γαλλικό μυστικισμό ή αν ανήκε στα μυθικά τάγματα των Παλλαδιστών, της θρυλούμενης παγανιστικής οργάνωσης που ξεκίνησε ως δημοσιογραφική φάρσα. Μήπως υπήρξε μέλος του περίφημου Salon de la Rose + Croix, με τις μυσταγωγικές λογοτεχνικές – μεταφυσικές τελετές του; Πάντως και η ίδια η Ψύχα στα πεζογραφήματά της χρησιμοποιεί τα σύμβολα που υπέδειξε ψευδώς ο Λεό Ταξίλ ως μέρος των τελετών που υποτίθεται πως ανέλυσε στα έργα του. Με το γαλλόφωνο έργο της, φαίνεται πως η Ψύχα προσήλκυσε το ενδιαφέρον των Γάλλων αναγνωστών. Τίτλος του έργου της Ειδωλολατρικά Όνειρα. Η μεταθανάτια συλλογή που επιχειρούμε να ανασυνθέσουμε έχει τον δικό της ρυθμό και ύφος. Νεορομαντικό, ντεκανταντίστικο με πλήθος αρχαιογνωστικών αναφορών. Τα πεζά τραγούδια που περιλαμβάνει η συλλογή ξαναδημοσιεύτηκαν στα γαλλικά με τον θάνατό της, και το όνομά της αυτή τη φορά, στα τέλη του 1907 στην επιθεώρηση Revue de Paris. Φρονούμε πως ανήκουν στο ρεύμα της Ντεκαντάνς και του Αισθητισμού, καθώς εμπλέκονται με την αρχαιότητα, χρησιμοποιούν τα έργα τέχνης όπως ο Joris-Karl Huysmans και ο Oscar Wilde, αρέσκονται στην περιγραφή και αφηγούνται περιγράφοντας. Πηγές των πεζών της Ψύχα είναι η αρχαία ελληνική μυθολογία. Η απιστία που δείχνει προς την μυθολογία, φρονούμε πως τα κάνει ενδιαφέροντα. Από την άλλη, καθώς το μεγαλύτερο μέρος αυτών γράφονται σε πρώτο πρόσωπο, θα μπορούσε κανείς να εύρει στα γραπτά μυθολογίζουσες σελίδες ημερολογίου.
Τα πεζά τούτα τραγούδια της Ψύχα, γράφονται με ένα λοξό, διαφωτιστικό βλέμμα προς την αρχαία ελληνική θρησκεία και πραγματικότητα. Στο Παρίσι, η Κατίνα Ψύχα δείχνει να ενστερνίζεται (αφηγηματικά τουλάχιστον) την παγανιστική αντίληψη της ζωής, την φυσιολατρία και την ελευθερία που της έδινε η φύση. Επίσης, ο απροσδόκητος και γρήγορος θάνατός της το 1907, μας ωθεί σε εκείνα τα μοτίβα της παρακμής και των καταραμένων καλλιτεχνών. Το 1904 η Καλλιρρόη Παρρέν δημοσιεύει στην Εφημερίδα των Κυριών το πρώτο έργο της Ψύχα σε νεοελληνική μετάφραση, με τίτλο “Ο Έρως και η Ψυχή”. Μετά τον θάνατό της, τα έργα της Ψύχα μεταφράζονται ως επί το πλείστον από την Αιγιώτισσα Ροδόπη Ροδοπούλου, μέλος της Μανδολινάτας και αδερφής του Μ. Καραγάτση. Η Ροδοπούλου ήταν 18 χρόνια μεγαλύτερη από τον αδερφό της, γεννηθείσα το 1890. Πρωτοεμφανίζεται το 1900 στα γράμματα, 11 ετών, στην Διάπλαση των Παίδων. Αργότερα πανδρεύεται τον Διευθυντή της Αβερωφείου Γεωργικής Πρακτικής Σχολής Λαρίσης, Φιλοποίμενα Τζουλιάδη. Δέκα χρόνια μετά την εμφάνιση στη Διάπλασι, ετών 21 μεταφράζει την πρόωρα χαμένη φίλη της, Κατίνα Ψύχα. Πιθανολογούμε πως και οι ανυπόγραφες μεταφράσεις που ανθολογούνται εδώ είναι επίσης της Ροδόπης Ροδοπούλου. Για την Ροδοπούλου – Τζουλιάδου, γνωρίζουμε πως πιθανόν αργότερα στην αισθαντική ζωή της έπασχε από ψυχασθένεια, πέθανε δε το 1937, δύο χρόνια πριν τον πατέρα της, καθώς ο ίδιος ο Μ. Καραγάτσης στον Συνταγματάρχη Λιάπκιν περιέγραψε τον θάνατό της, της μυθιστορηματοποιημένης “κυρίας Διευθυντού” ή της “Αγγέλας” στον Μεγάλο ύπνο:
«Κ’ έτσι πέθανε η Αγγέλα το πρωί εκείνο του Σεπτεμβρίου, το απαλό και γλυκύτατο, το γεμάτο χρώματα και πνοές από μουσκεμένο πεύκο […]. Κ’ ήταν όμορφη… Είχε την αξεπέραστη ομορφιά που μόνον σε κεφάλια κάποιων πεθαμένων συναπαντιέται. Μόνο το χείλι της είχε τραβηχτεί, λες και μόρφαζε από καλόγουστη αηδία. Ήταν πάντα πολύ λεπτός άνθρωπος…» Ενώ νωρίτερα γράφει αφιερώνοντας ο Μ. Καραγάτσης το 1933, σε χειρόγραφη σημείωση «Στο Φιλοποίμενα και στην Ροδόπη και να με συγχωρούν αν τους κακομεταχειρίζουμε λιγάκι σ’ αφτές τις σελίδες. Δημητράκης».
Η ανωτέρω πληροφορία και φωτογραφία προέρχεται από το Αρχείο Γ. Τζουλιάδη
Όταν πέθανε η Κατίνα Ψύχα, ενδεχομένως εξίσου άτυχη με τη μεταφράστριά της, η Καλλιρρόη Παρρέν την θρήνησε, ενώ και ο Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε ένα πολύ συγκινητικό κείμενο για εκείνη. Στα ελληνικά γράμματα έγινε γνωστή αφού είχε διανύσει μία πορεία στο Παρίσι. Καθώς η παρούσα δημοσίευση αποτελεί μία έρευνα εν εξελίξει, και νέα στοιχεία θα έρχονται στο φως, ας συγχωρεθούν τυχόν αβλεψίες. Είναι αποτέλεσμα του ενθουσιασμού που φέρνει μία ωραία γραφή όπως εκείνη της Κατίνας Ψύχα. Πρώτον θα σχολιάσουμε όσα πεζογραφήματα εντοπίσαμε και δημοσιεύθηκαν σε ελληνική μετάφραση, πριν και μετά τον θάνατό της. Στη συνέχεια, θα σχολιάσουμε τα υπόλοιπα πεζά τραγούδια των Ειδωλολατρικών Ονείρων όπως δημοσιεύθηκαν στα γαλλικά, αρχικώς με το ψευδώνυμο Max Rives και στη συνέχεια με το αληθινό ονοματεπώνυμο της συγγραφέως.
Ως προς την ειδολογική κατάταξη των κειμένων, προτείνουμε να καταταχθούν εν μέρει στο ρεύμα του νεοελληνικού Αισθητισμού και εν μέρει στο ρεύμα της νεοελληνικής Ντεκαντάνς. Από την μία, η καλλιέπεια, η ωραιολογία αλλά και η ωραιολατρεία, το υψηλό ύφος, η μεικτή φύση (προσωπική γραφή σε συνδυασμό με εκ του μηδενός μυθογραφία) και η αποφθεγματική γραφή των Ειδωλολατρικών Ονείρων θα αρκούσαν για να θεωρηθούν αισθητιστικά πεζοτράγουδα. Από την άλλη, η προγραμματική αρχαιολογία, η εμμονή στις περιγραφές, ο προσωπικός τόνος και οι σταθερές εικόνες καταστροφής και διπόλων (θάνατος – ζωή) και άλλα θα μπορούσαν να οροθετήσουν τα κείμενα ως ντεκανταντίστικα. Ειδικά δε αν ληφθεί υπόψη και ο βίος της οικογένειάς της, η πτώση των πρότερα εύρωστων από την άρχουσα στην μεταναστεύουσα τάξη, οδηγεί σε μία ανάγνωση στο πλαίσιο της Ντεκαντάνς. Εφαρμόζοντας την μέθοδο του Κριτικού ως Δημιουργού που εισηγήθηκε στο ομώνυμο δοκίμιό του ο Όσκαρ Ουάιλντ, η Ψύχα ασκεί κριτική στην μυθολογία αναδημιουργώντας την δική της.
1904 Ο Έρως και η Ψυχή
Υλικό του πρώτου πεζογραφήματος, ο κλασικός μύθος του Απουλήιου για τον γάμο του Έρωτα και της Ψυχής. Ο αφηγητής δείχνει να είναι άρρεν, πεπαιδευμένος φιλόσοφος. Αναζητεί την Ψυχή ή την αθανασία αυτής. Αποστρέφεται τον έρωτα, τον φοβάται, ενώ λατρεύει διακαώς την Αθηνά και την σοφία αυτής. Μία μάλλον μανιχαϊστική αντίληψη της γνώσης, οδηγεί τούτον τον της απροσδιορίστου αρχαιότητος νέο μακριά από τις ηδονές. Αλλά καταλήγει ηδονοβλεψίας, να παρατηρεί την ένωση του Έρωτος και της Ψυχής στο Παλάτι της Ηδονής. Επίσης, ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως μία αποστροφή του πεζού θυμίζει έντονα τις εναρκτήριες γραμμές της Λολίτας (1955) του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: “Lolita, light of my life, fire of my loins. My sin, my soul. Lo-lee-ta: the tip of the tongue taking a trip of three steps down the palate to tap, at three, on the teeth. Lo. Lee. Ta.”
Ἦτο ὀλιγώτερον λεπτὴ ἀπ’ ὅ,τι μᾶς τὴν περιέγραψαν, πλειοτέρα εὐθυμία έλαμπεν εἰς τοὺς ὀφθαλμούς τῆς καὶ ἐμειδία εἰς τὸν ἐραστήν τῆς μὲ χείλη ερυθρότερα.” Βεβαίως, δεν γνωρίζουμε καθόλου αν η Ψύχα μελετά το έργο στο λατινικό πρωτότυπο, στα γαλλικά ή αν διαβάζει κάποια διασκευή. Το ενδιαφέρον στην παρούσα αντανάκλαση του μύθου του Έρωτος και της Ψυχής, είναι πως η Ψύχα επιλέγει να αναπλάσει τον μύθο με τρεις διαφορετικές μεθόδους του Gérard Genette, όπως διατυπώθηκαν στα Παλίμψηστα στο ίδιο σύντομο κείμενο: Μεταϋφολόγηση, Συμπύκνωση και Προέκταση. Δηλαδή, δημιουργεί έναν άρρενα αφηγητή, ο οποίος αρχικώς φοβάται τον έρωτα, επιθυμεί την μελέτη και την Αθηνά, δηλαδή την σοφία και την παρθενία. Την Ψυχή αυτή καθ’ αυτή. Δηλαδή, ο ομοδιηγητικός άνδρας αφηγητής της εμπλέκεται στην μυθολογία, γίνεται ο ίδιος μέρος της ιστορίας του Απουλήιου. Θεάται την ιστορία του Έρωτος και της Ψυχής, αλλά την Ψυχή επιθυμεί και τον Έρωτα απωθεί. Αναζητεί την Ψυχή στα σχολεία όπου δίδασκε ο Πλάτωνας, περιφέρεται στο αττικό τοπίο όπως περιγράφεται στον Φαίδρο αλλά τελικά καταλήγει ηδονοβλεψίας, στα ξένα, να παρατηρεί την παράδοση της Ψυχής στον ίδιο τον Έρωτα που ως νέος απωθούσε.
Όπως προείπαμε, δεν γνωρίζουμε αν η Ψύχα μελετούσε τις Μεταμορφώσεις του Απουλήιου. Η μετάφραση που φαίνεται να ήταν κοντά στην πληρέστερη στα νέα ελληνικά δείχνει να γίνεται μετά τον θάνατο της Ψύχα, στο περιοδικό Γράμματα της Αλεξάνδρειας, ανωνύμως το 1927. Παρόλα ταύτα, οι αναφορές στον Πλάτωνα και το νερό που έπινε ο φιλόσοφος φέρνουν στο νου την σκηνή από τον Φαίδρο 228d-229c, όπου ο Σωκράτης βρέχει τα πόδια του στον Ιλισσό. Να γνωρίζει η Ψύχα πως ο Απουλήιος γράφει στα πλαίσια μίας νεοπλατωνικής φιλοσοφίας; Μόνον πιθανολογίες μπορούμε να κάνουμε. Ωστόσο, αυτή η συγκεχυμένη πληροφορία που μας δίνει η συγγραφέας δεν αναιρεί τις στρατηγικές σαγήνης που επιχειρεί, οι οποίες κατά τη γνώμη μας, είναι εύστοχες και καλλιεπείς.
1905 Η Λήθη
Στο δεύτερο πεζό τραγούδι από την συλλογή Ειδωλολατρικά Όνειρα (Rêves Païens) η αφηγήτρια είναι γυναίκα. Μία κόρη θεών γίνεται σύζυγος θνητού. Μία από τον κόσμο των Αθανάτων εκπίπτει στον κόσμο των θνητών. Η μητέρα αυτή χηρεύει και μένει με την κόρη της, ενώ μελαγχολεί πως η κόρη της θα βιώσει και εκείνη, ως ο πατέρας της, τον θάνατο. Το τίμημα της μείξης αθανασίας και θνητότητας, για την αφηγήτρια, μπορεί να λυθεί μόνον με την κατάδυση στον Ιερό ποταμό της Λήθης. Η Λήθη ήταν ποτάμι της κοιλάδας του Άδη, γνωστό και ως Αμελής ποταμός κατά τον Πλάτωνα. Η Λήθη αναφέρεται και στα Γεωργικά του Βιργιλίου, Βιβλίο Πρώτο, στίχοι 76-77:
Urit enim lini campum seges, urit avenae,
urunt Lethaeo perfusa papavera somno:
Καίνε κ’ οι σπόροι του βρωμιού, καίνε κ΄ οι παπαρούνες
Πούνε με τους Ληθαϊκούς τους ύπνους μοσκεμένες.
Οι σκιές των νεκρών οφείλουν να πιούν από το νερό προκειμένου να ξεχάσουν τους ζωντανούς, καθώς βαίνουν προς τον Κάτω Κόσμο. Η Λήθη αναφέρεται και από τον Λυρικό Σιμωνίδη (απόσπασμα 67) και στα Αργοναυτικά του Απολλωνίου του Ρόδιου 1.642:
οὐδ’ ἔτι νῦν περ ἀποιχομένου Ἀχέροντος
δίνας ἀπροφάτους ψυχὴν ἐπιδέδρομε λήθη·
Μαζί μ’ αυτό του είχε χαρίσει και αθάνατο μνημονικό για όλα,
που αν και κατέβηκε από τη φοβερή την πύλη στο ρέμα του Αχέροντα,
η λησμονιά δεν κάθισε στην ψυχή του.
Τέλος, το κείμενο της Ψύχα δείχνει να συνδιαλέγεται με τα σύμβολα που χρησιμοποιεί και στο περίφημο ομώνυμο σονέτο του ο Λορέντζος Μαβίλης Λήθη γραμμένο τον Μάη του 1896 και πρωτοδημοσιευμένο στο περιοδικό Τέχνη τον Φεβρουάριο του 1899 :
Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ‘ναι.
Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση·
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,
α στάξει γι’ αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.
Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι·
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.
Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν – μα δε βολεί να λησμονήσουν.
Εμφανής είναι η αριστοκρατική αντίληψη της συγγραφέως, αν και συμμετείχε σε περιοδικά με προοδευτικό και εν μέρει σοσιαλιστικό πρόσημο. Η ένωση θνητών και αθανάτων έχει τις ποινές της, πέραν του θανάτου, επιφέρει και την θλίψη. Μόνη λύση έναντι της θλίψεως είναι να λησμονήσει η κόρη της αφηγήτριας την εν μέρει θεϊκή της φύση και να αποδεχθεί την θνητότητα. Ταυτοχρόνως, βεβαίως, θα μπορούσε κανείς να διαπιστώσει πως θίγεται πλαγίως το ταξικό ζήτημα ενώσεως πλουσίων και φτωχών ανθρώπων, ενδεχομένως. Δηλαδή, σε μία πιο αυτοβιογραφική ανάγνωση, η Λήθη την οποία καλείται να βιώσει η θυγάτηρ της αφηγήτριας είναι η λήθη έναντι της οικονομικής ευημερίας που ακολούθησε την καταστροφή και πτώση του οίκου των Ψύχα. Η οικονομική καταστροφή του Στέφανου Ψύχα έρχεται μετά την επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στην Ελλάδα, την διαμάχη του εργολάβου με το δημόσιο και την πτώχευση του 1893, σχετικώς παράλληλα με την συντριβή στον Ατυχή Πόλεμο του 1897 με την Τουρκία Έτσι, όμως, θα παραλείπαμε κάθε μυθολογικό υπόστρωμα στο πεζοτράγουδο και θα το διαβάζαμε ως φύλλο ημερολογίου.
1905 Ο Όλυμπος
Στο τρίτο πεζό τραγούδι σχολιάζει με αλληγορικό τρόπο τη ματαιόδοξη επιθυμία του ανθρώπου να προσεγγίσει τον κόσμο των θεών. Ο συγκερασμός των θεών, η σύμπλευση των λατρειών και η μυστηριακή γραφή στο πεζοτράγουδο έχει ενδιαφέρον. Η Παρθένος Άρτεμις και το κάλλος της έρχονται στη μνήμη του αφηγητή όταν θεάται τις ακτίνες της Σελήνης “ἐπαφροδίτως” να στολίζουν τους βράχους. Δηλαδή τρεις αρχαίες θεότητες, η Αφροδίτη, η Άρτεμις και η Σελήνη ενώνονται στην σκέψη του αφηγητή, ενδεχομένως υπονοώντας την τρίμορφη Εκάτη που συνλαυτρευόταν με την Εφεσία Αρτέμιδα. Η καρδιά του αφηγητή φρίσσει στην ανάμνηση της θεϊκής μορφής του τοπίου. Πάντως το επίρρημα ““ἐπαφροδίτως” το συναντάμε στο Συμπόσιο 8.15 του Ξενοφώντος.
Ο θνητός επιθυμεί να γνωρίσει, να ατενίσει έστω και για μία στιγμή τον κόσμο των Αθανάτων και τα μυστήριά του. Αλλά γνωρίζει ότι η επιθυμία του αυτή μπορεί να αποβεί μοιραία. Ο χρησμός λέγει με σαφήνεια ότι δεν είναι απροσπέλαστοι οι κορυφές του Ολύμπου, αλλά ο θνητός που θα τις γνωρίσει θα καταλήξει ο πιο αξιοθρήνητος των θνητών. Με άγνοια ή και με γνώση κινδύνου την οποία περιφορονεί, ο άρρεν αφηγητής κινά για το δύσκολο ταξίδι. Μα λίγο πριν φθάσει, το γένος του αλλάζει: ταπεινοῦσα (en baissant les yeux στο πρωτότυπο) το βλέμμα ώσπου να ξαναλλάξει στο τέλος του πεζού: «Εἶμαι τῶν θνητῶν ὁ μᾶλλον ἀξιοθρήνητος.» Στα γαλλικά αυτές οι εναλλαγές γένους δεν καθίστανται τόσον σαφείς, όπως φαίνεται και από το κείμενο παρακάτω. Αλλά στο ελληνικό θα επέτρεπαν μία εύρεση ερμαφροδιτισμού. Άλλωστε, όταν δημοσιεύεται ο Όλυμπος στα ελληνικά η Κατίνα Ψύχα ζει ακόμη.
Μολαταύτα, ο χρησμός που παρατίθεται δείχνει να είναι αποκύημα της δημιουργικής φαντασίας της. Παρότι υπάρχει στην αρχαία μυθολογία η γενική αντίληψη πως οι θνητοί δεν δύνανται να φθάνουν στο σπίτι των θεών, χρησμό δεν βρήκαμε αντίστοιχο. Στην Βιβλιοθήκη του Ψευδο-Απολλωδώρου μαθαίνουμε πως ο Βασιλεύς της Θεσσαλίας Ιξίων ερωτεύθηκε την Ήρα. Ο Ζευς τον είχε πρώτα δεχθεί στο τραπέζι των Θεών προκειμένου να τον σώσει από τους διώκτες του, αλλά ο Ιξίων έδειξε ύβρι:
Ο ίδιος μύθος συνοπτικά αποδίδεται από τον Οβίδιο στις Metamorphoses 4.461. Επίσης μια άλλη εκδοχή αναβάσεως στον Όλυμπο είναι εκείνη του Βελλεροφόντη, ο οποίος (Ψευδο-Υγίνους Astronomica 2. 18) αποπειρώμενος να φθάσει στον Όλυμπο, σταματά να κοιτάξει πίσω τη γη, τρομοκρατείται και πεθαίνει πίπτων. Αλλά η Ψύχα δεν δίδει στοιχεία για την ταυότητα του παραβάτη που επιθυμεί να γνωρίσει τα μυστήρια και τον οίκο των Θεών. Και πάλι, ο αποκαλυπτικός της λόγος δεν δίδει λύση στα μυστήρια. Αναζητώντας και με παράφορη καρδιά, το αφηγηματικό εγώ ως τελικό θέαμα παρατηρεί το απόλυτο τίποτα ή απλώς μία εικόνα της φύσεως:
Οι Θεοί είτε έχουν πεθάνει, επομένως έχουμε μία Νιτσεϊκή επιρροή, είτε δεν υπάρχουν, άρα βρισκόμαστε στο πλαίσιο της αθεΐας, είτε ταυτίζονται με το χιόνι, οπότε πρόκειται για λατρεία της φύσεως. Εξ ου και η αιώνια θλίψη στην οποία βυθίζεται ο αφηγητής, η άρνησή του να απαντήσει ο,τιδήποτε κάθε που τον ερωτούν.
1908 Ο Θάνατος της Πυθίας
Το τέταρτο πεζό τραγούδι (διήγημα ενδεχομένως λόγω μεγέθους;) που κυκλοφόρησε στα ελληνικά πραγματεύεται τον θάνατο της Πυθίας και τον χρησμό που έδωκε εκείνη στους Αθηναίους, κατά την επέλαση του Φιλίππου του Μακεδόνος. Ο Φίλιππος ο Β΄ είχε ήδη εξασφαλίσει την ισχύ του στον Ελλαδικό χώρο, πριν την Μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. Ο Τρίτος Ιερός Πόλεμος είχε λήξει με τη νίκη του Φιλίππου και την συμμετοχή της Μακεδονίας στην Αμφικτυονία. Ως και το προνόμιο της Προμαντείας, δηλαδή της προτεραιότητας πόλεων σε αναμονή για τον χρησμό, που κρατούσαν οι Αθηναίοι για χρόνια, το είχε κλέψει πια ο Φίλιππος. Η Φιλοκράτειος Ειρήνη των Μακεδόνων με την Αθήνα θεωρείτο εξευτελιστική για τους λάτρεις του παλαιότερου αθηναϊκού μεγαλείου, όπως ο ρήτωρ Δημοσθένης, γνωστός για τους παθιασμένους Φιλιππικούς λόγους του. Ωστόσο, οι ισορροπίες έδειχναν πως οι Μακεδόνες θα επικρατούσαν. Συνασπισμένοι παρόλα αυτά οι Αθηναίοι μαζί με τους Θηβαίους, τους Κορινθίους, τους Μεγαρείς και τους Αχαιούς πολέμησαν με τους Μακεδόνες και ηττήθηκαν κατά κράτος. Ο Πλούταρχος αναφέρεται και στον Ιερό Λόχο, του οποίου ο Αλέξανδρος ο Μέγας πρώτος διέσπασε τις δυνάμεις.
Παρά το έντονο ιστορικό περικείμενο, ωστόσο, το πεζό της Ψύχα αναφέρεται σε αποστολή των Αθηναίων στους Δελφούς προκειμένου να ζητήσουν τις συμβουλές του Μαντείου για την αντίσταση τους απέναντι στους επελαύνοντες βορείους που ο Δημοσθένης θεωρούσε βαρβάρους. Από την άλλη, σύμφωνα με τον Παυσανία, στην περίπτωση μίας άλλης συντριπτικής ήττας των Αθηναίων, από τους Λακεδαίμονες στη Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς το 405 π.Χ., με την λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η απάντηση του Μαντείου, πλαστή ή εκ των υστέρων, φέρεται πως ήταν:
“καὶ γὰρ Ἀθηναίοισιν ἐπέρχεται ἄγριος ὄμβρος
ἡγεμόνων κακότητι, παραιφασίη δέ τις ἔσται
ἥττης: οὐ λήσουσι πόλιν, τίσουσι δὲ ποινήν.”
Και πάλι από τον Πλούταρχο, γνωρίζουμε πως ο Φίλιππος ο Μακεδών απευθύνθηκε στο Μαντείο. Να απευθύνθηκαν και οι Αθηναίοι θα ήταν εύλογο, αλλά δεν υπάρχει καταγεγραμμένος χρησμός. Εκεί αναλαμβάνει η Ψύχα και γράφει την ιστορία της.
Η περιγραφή που κάνει η Ψύχα του Μαντείου μοιάζει επηρεασμένη από τις περιγραφές του Πλουτάρχου στα “δελφικά” έργα του. Ακόμη, η απεύθυνση προς τους Αθηναίους δείχνει να απηχεί τον θρυλικά αποκαλούμενο τελευταίο χρησμό του Μαντείου, που υποτίθεται πως δόθηκε στον Εθνικό Αυτοκράτορα που προσπάθησε να επαναφέρει την αρχαία θρησκεία, Ιουλιανό τον αποκαλούμενο και Παραβάτη:
Και στο κείμενο του Κεδρηνού και στο κείμενο της Ψύχα χρησιμοποιούνται τα ίδια δελφικά σύμβολα, ενώ η εικόνα της παρακμής του μαντείου ως ιερού χώρου είναι έντονη. Απλώς η Ψύχα φαίνεται να δημιουργεί μία εκτός χρόνου αφήγηση, καθώς η Πυθία της προλέγει τα μελλούμενα “Τὸ ἄγαλμά σου θὰ κρημνισθῇ. Οἱ κάτοικοι τῆς χλοερᾶς Τήνου καὶ τῆς ἀγόνου Μυκόνου θὰ κτίσουν τὰς προσκαίρους κατοικίας των μὲ τὰ ἐρείπια τοῦ ναοῦ σου, τὸν ὁποῖον ἐνόμιζες αἰώνιον, καὶ κανεὶς δὲν θὰ ἔλθῃ πλέον εἰς τὴν ἱερὰν γῆν, τὴν γῆν τὴν κατηραμένην, τῆς ὁποίας τὸ χῶμα δὲν ἀνεμίχθη ποτὲ μὲ τὴν τέφραν τῶν νεκρῶν.”
Ο συγκεκριμένος χρησμός, που υποτίθεται πως δόθηκε στον Ιουλιανό τον Παραβάτη, είχε βεβαίως επηρεάσει και καθαυτό αισθητιστές της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, όπως ο Παύλος Νιρβάνας στο τρίπτυχο Μυκήναι – Ακρόπολις – Ολυμπία στο Απὸ τὴν φύσιν καὶ τὴν ζωῆν (1898) και στο ποίημά του Δελφοί αλλά και τον ευρωπαϊκό αισθητισμό, καθώς ο διάσημος πρώιμος ντέκαντεντ Algernon Charles Swinburne χρησιμοποιεί τον χρησμό στο ποίημά του The Last Oracle (1876).
Η αναφορά στο “«Εἰς μάτην ἀλυσσίδες ἀπὸ διαμάντια κρατοῦν καρφωμένο εἰς τὸ ἔδαφος τῆς Δήλου γιγαντιαῖον ἄγαλμα” θα μπορούσε να απηχεί το αναφερόμενο από τον Θουκυδίδη ανάθημα από τον Πολυκράτη προς τον Δήλιο Απόλλωνα, ο οποίος έδεσε τη νήσο Ρήνεια το ιερό νησί του Απόλλωνος : “ἀπέχει δὲ ἡ Ῥήνεια τῆς Δήλου οὕτως ὀλίγον ὥστε Πολυκράτης ὁ Σαμίων τύραννος ἰσχύσας τινὰ χρόνον ναυτικῷ καὶ τῶν τε ἄλλων νήσων ἄρξας καὶ τὴν Ῥήνειαν ἑλὼν ἀνέθηκε τῷ Ἀπόλλωνι τῷ Δηλίῳ ἁλύσει δήσας πρὸς τὴν Δῆλον.”Το δε καρφωμένο γιγαντιαίο άγαλμα ενδέχεται να είναι εντελώς πλαστή αρχαιότητα ή να υπονοεί τον Κούρο του Απόλλωνος που βρίσκεται έως σήμερα στην γειτονική της Δήλου, Νάξο.
Ο Απόλλων συνδέεται με τον Κύκνο ως πατέρας του και κειμενικώς και αρχαιολογικώς. Σε πρώτο επίπεδο, ο Απόλλων μεταμόρφωσε τον Κύκνο, γιο του με την θνητή Θύρια, και τον επίδοξο ερωμένο του Φύλιο, σε κύκνους. Ο Κύκνος είχε αυτοκτονήσει απογοητευμένος μετά την άρνηση του Φύλιου να υποταχθεί ερωτικώς στον Κύκνο. Στον πλατωνικό Φαίδωνα 85 ο Σωκράτης δίδει μία διαφορετική ερμηνεία για το κύκνειο άσμα, θεωρώντας πως δεν πρόκειται για θρηνητικό τραγούδι, αλλά για μαντικό άσμα, το οποίο ο άνθρωπος θα καλείτο να ερμηνεύσει:
Αρχαιολογικά, υπάρχει ένας πολύ όμορφος κρατήρας (British Museum, London περισσότερα από τον Beazley, J.D., Attic Red-Figure Vase-Painters, 2nd edition (Oxford, 1963): 1410.6, που αποδίδει το έργο στον Μελέαγρο) ο οποίος απεικονίζει τον Απόλλωνα πάνω στον Κύκνο, αφού τον έχει μεταμορφώσει σε πτηνό και ενώ ανταγωνίζεται με τον Μαρσύα, πριν τον συντρίψει.
Επίσης, κειμενικώς ο Απόλλων, εκτός από Λύκειος λόγω της Λυκίας ή Λύκειος λόγω του φωτός, συνδέεται και με τον λύκο μυθολογικώς. Ο Πλούταρχος (ή Ψευδοπλούταρχος) στο De sollertia animalium αναφέρει: ‘ὥσπερ ὁ Ἀπόλλων ‘‘λυκοκτόνος’’ οὐδὲ ‘‘τριγλοβόλος’’, ὥσπερ ‘‘ἐλαφηβόλος’’ ἡ Ἄρτεμις λέγεσθαι.’’
Plutarch Moralia? Friedrich Dürrenmatt’s Story “Das Sterben der Pythia”: Farewell to Theatre and a Return to Fiction and Essays?
1909 Αι Σειρήνες
Το συγκεκριμένο αφήγημα παρουσίαζεται σε δύο εκδοχές, πράγμα που μας κάνει να πιστεύουμε πως το επεξεργάστηκε εκ νέου η Ψύχα πριν τον θάνατό της. Αλλιώς, οι εκδοχές αποτελούν αποκύημα της μεταφράστριας της Ψύχα. Η πρώτη εκδοχή δημοσιεύεται στην Εφημερίδα των Κυριών δεν ακολουθείται το γαλλικό κείμενο απολύτως. Εδώ δύο ναύτες, ο νέος και δυνατός Χαννών και ο σύντροφός του, ο φρόνιμος Κριτίας, πλέουν μία μυστηριακή νυχτερινή πλεύση. Ο Κριτίας συμβουλεύει τον άμυαλο νέο να αποφύγει το τραγούδι των Σειρήνων και να προστατευθεί. Ο ίδιος είναι δεμένος στο άλμπουρο. Αίφνης οι Σειρήνες αρχίζουν το θανάσιμο τραγούδι των και προσκαλούν τον Χαννών “εις υπερτάτην χαράν, εις όλας τας ηδονάς της σαρκός, εις όλας τας εκστάσεις της ψυχής”. Ο νέος μαίνεται, ακούει το άσμα και χάνεται στα κύματα. Ο σοφός γέρων επιβιώνει δεμένος και επιστρέφει στην πατρίδα του, τον Πόρο, και στην πιστή “γυναικούλα” του και τα παιδιά του. Μα τις νύχτες, στα όνειρα (τα Ειδωλολατρικά όνειρα εν προκειμένω) οράται να πλέουν μορφές θείες, τραγούδια μαγικά και φωνές που καλούν και τρελλαίνουν. Κι επιθυμεί να τις ακολουθήσει, μα ξυπνά. Η αντιστροφή της ομηρικής σκηνής, όπου ο Οδυσσέας θέλει μεν να ακούσει το τραγούδι τους, αλλά στο κατάρτι ενώπιον των Σειρήνων
1910 Λουλούδια Μαραμένα
Το επόμενο πεζογράφημα δημοσιεύεται με την προσθήκη γεωγραφικού προσδιορισμού από την μεταφράστρια Ροδοπούλου, η οποία φαίνεται πως ευρίσκεται στο Αίγιο ενώ γράφει. Πρόκειται για μία μυστηριακή εικόνα, με την υπαινικτική περιγραφή δύο ερωτευμένων γυναικών, οι οποίες “ἔσφιγγαν σ’τὸ στῆθος τους δέσμες ἀπὸ λουλούδια· ἀπ’ ὅλα τὰ λουλούδια ποῦ τραγούδησαν οἱ παληοὶ ποιηταί, ποῦ φίλησαν οἱ νέοι ἐρωτευμένοι.” Φορούν πέπλα, καθώς επιστρέφουν στο σπίτι τους η καθεμιά, ενώ τελετουργικά η μία φιλάει τα άνθη μέσα σε ένα παλιό προσευχητάρι. Βεβαίως, δεν διευκρινίζεται τι προσευχητάρι είναι αυτό, αλλά φέρνοντας στο νου την ρήση του Λορντ Άλφρεντ Ντάγκλας από τον Όσκαρ Ουάιλντ περί “The love that dare not speak its name” μπορούμε να ανιχνεύσουμε στο πεζό μερικά στοιχεία λεσβιασμού. Φαίνεται πως η μία ερωμένη κρύβεται στο σπίτι, ενώ η άλλη “ἀκολούθησε τὸ δρόμο της. Γιατὶ ἡ αὔρα ἦταν γεμάτη μυρωδιές γλυκειὲς ὅπως ᾑ ἐλπίδες.” Αυτή η αγάπη που δεν τολμά να εκστομίσει το όνομά της, είναι κατά τον Ουάιλντ “… μια τόσο μεγάλη στοργή ενός ηλικιωμένου για έναν νεότερο άνθρωπο … όπως αυτή που ο Πλάτων έκανε τη βάση της φιλοσοφίας του … Είναι αυτή η βαθιά, πνευματική στοργή που είναι τόσο αγνή όσο και τέλεια … Δεν υπάρχει τίποτα αφύσικο σε εκείνην. Είναι διανοητική και υπάρχει επανειλημμένα μεταξύ ενός μεγαλύτερου και ενός νεότερου ανθρώπου, όταν ο μεγαλύτερος έχει τη διανόηση και ο νεότερος έχει μπροστά του όλη τη χαρά, την ελπίδα και την αίγλη της ζωής” Παρομοίως, αυτά τα μαραμένα λουλούδια της αφηγήτριας δεν έχουν όνομα, αλλά είναι μαγικά “Ὡραῖα, ’περήφανα, ἀγνά, ἡδυπαθῆ, πειὸ φίνα, πειὸ φλογερά, πειὸ μελαγχολικὰ ἀπὸ τὰ κρίνα, τοὺς μενεξέδες καὶ τὰ τριαντάφυλλα.” Το στοιχείο της υπερηφάνειας και της ηδυπάθειας, αόριστο μεν και περισσότερο κρυπτικό παρά σαφές, καθώς και το περπάτημα της συντρόφου που δεν πηγαίνει στο σπίτι της, δεικνύουν αλλά δεν αποδεικνύουν μία ερωτική ατμόσφαιρα εντός ντεκανταντίστικου κλίματος, καθότι τα λουλούδια είναι μαραμένα και το ερωτικό συναίσθημα φαίνεται να παρήκμασε.
1911 Χαιρετισμός στην Εύα
Ο Λέο Ταξίλ, κατά την υποτιθέμενη έρευνά του, περιγράφει τα άδυτα του Ναού της Παλλάδας : “Ένα τρίκλιτο ιερό, εντός του οποίου ευρίσκεται το τρομερό είδωλο του Μπαφομέτ, ένα δωμάτιο με ένα άγαλμα της Εύας, στο οποίο μπορεί να εμφυσήσει ζωή μία Μασόνα αδελφή του Τάγματος, καθώς το άγαλμα μεταμορφώνεται στον δαίμονα Αστάρτη και φιλά την Εκλεκτή Αφέντρα του Ναού στο στόμα.” Η εικόνα της Εύας στην γαλλική λογοτεχνία των τελών του 19ου αιώνα επαναπροσδιορίζεται, δεν είναι πλέον η αμαρτωλή Εύα που προσέφερε τον απαγορευμένο καρπό από το Δένδρο της Γνώσεως, αλλά είναι η Εύα – Σωτήρια, πρόγονος της Μαρίας. Ειδικά στο La Femme pauvre (1897)[Η πτωχή γυναίκα] του Léon Bloy, παρακολουθούμε την ιστορία μιας γυναίκας στο Παρίσι στα τέλη της δεκαετίας του 1880, τη διαφυγή της από την εξαθλίωση και την ανέχεια, την ενηλικίωσή της στην παρέα των παρισινών μποέμ και της καλλιτεχνικής ελίτ, τον τραγικό γάμο της και την πνευματική της ωρίμανση. Η γυναίκα, εν τέλει, στο έργο, μέσα από τις κακουχίες που υφίσταται, καταφέρνει να αποτελέσει τον επίγειο παράδεισο, την Εύα της παρούσας ζωής, δηλαδή την Παναγία της μετά θάνατον. Φαίνεται πως αντιλήψεις όπως αυτές συνοψίζονται στο τελετουργικό πεζό της Ψύχα που θυμίζει μία παγανιστική προσευχή.
Τέλος, στα σωζόμενα μόνο στα γαλλικά πεζά τραγούδια της Ψύχα παρατηρούμε τα παρακάτω.
Κατ’ αρχάς, τον διάλογό της με έργα τέχνης όπως τον έχει προαναγγείλει ο Diderot και αργότερα εφαρμόζει ο Lessing: “Τους ποιητές τους ξαναβρίσκουμε στους ζωγράφους και τους ζωγράφους στους ποιητές. Όσο χρήσιμο είναι να βλέπει τους πίνακες μεγάλων ζωγράφων ένας συγγραφέας, είναι και ένας καλλιτέχνης να διαβάζει τα μεγάλα έργα” Ειδικότερα στις “Δύο Αφροδίτες” όπου συγκρίνονται με βιωματικό τρόπο δύο έργα, η Nascita di Venere (1484-1486) του Sandro Botticelli με την Venere allo specchio (1555) του Tiziano Vecelli, καθώς η αφηγήτρια εισέρχεται στους πίνακες και παίζει με όσα βλέπει, μυθολογώντας εκ νέου, σε μία διακαλλιτεχνική αναπαράσταση με “αιτιακό και λογικό χαρακτήρα, ώστε να απαρτισθεί ένα όλον ισορροπημένο και συμμετρικά διαρθρωμένο”
Nascita di Venere (1484-1486) του Sandro Botticelli
Venere allo specchio (1555) του Tiziano
Στον Γανυμήδη η Ψύχα συνδιαλέγεται με τον Ομηρικό Ύμνο Εἰς Ἀφροδίτην, στ. 200-205:
ἀγχίθεοι δὲ μάλιστα καταθνητῶν ἀνθρώπων
αἰεὶ ἀφ’ ὑμετέρης γενεῆς εἶδός τε φυήν τε.
ἦ τοι μὲν ξανθὸν Γανυμήδεα μητιέτα Ζεὺς
ἥρπασε ὃν διὰ κάλλος ἵν’ ἀθανάτοισι μετείη
καί τε Διὸς κατὰ δῶμα θεοῖς ἐπιοινοχοεύοι,
θαῦμα ἰδεῖν, πάντεσσι τετιμένος ἀθανάτοισι,
χρυσέου ἐκ κρητῆρος ἀφύσσων νέκταρ ἐρυθρόν.
Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο, ενώ προσθέτει λεπτομέρειες όπως την ακριβή του ηλικία, τις οποίες δεν γνωρίζαμε στον ύμνο. Τέλος, θα έλεγε κανείς πως πέραν της ομοφυλοφιλικής συνυποδήλωσης, η χρήση του μύθου ως συμβόλου μίας υπεράνθρωπης ανάβασης, καθώς ο πρωτοπρόσωπος Γανυμήδης – αφηγητής μόνον χαρούμενος φαίνεται και όχι θύμα απαγωγής, προέρχεται από τη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Μόλις μετά την Αναγέννηση αυτό το σύμβολο θεϊκής έκστασης και η αντίληψη πως ο άρρεν ομοερωτισμός είναι μία υπέρτερη μορφή πάθους υποχωρούν. Η Ψύχα φαίνεται να το αναγνωρίζει αυτό και το εγκολπώνει στην αφήγησή της, μέσα σε ένα κλίμα ψυχικής ευφορίας.
Στην Λήθη η αφήγηση είναι και πάλι πρωτοπρόσωπη. Ως θεότητα η Λήθη αναφέρεται στην Θεογονία, 227του Ησιόδου. Αλλά στην αφήγηση ομιλεί μία μη ονομαζόμενη θεά, της οποίας η κόρη επιλέγει να ενωθεί με έναν θνητό. Το σύστημα που περιγράφεται και η κοινωνική διαστρωμάτωση είναι ησιόδεια, ενώ υφίσταται μία αριστοκρατική αντίληψη περί αδυνάτου της ενώσεως θεών και ανθρώπων. Θα μπορούσε κανείς να διαβλέψει την προσωπική καταγωγή της συγγραφέως στο πεζό.
Στο Πέπλο του φωτός δεν μπορέσαμε να αναγνωρίσουμε κάποια αρχαιογνωστική πηγή, ωστόσο ο Απόλλων πράγματι στους Ομηρικούς και στους Ορφικούς Ύμνους συνδέεται με τον χρυσό, τα φασκιά του, το κλειδί έως και η λύρα του αποκαλούνται χρυσά:
περὶ δὲ χρύσεον στρόφον ἧκαν.
οὐδ᾽ ἄρ᾽ Ἀπόλλωνα χρυσάορα θήσατο μήτηρ
Ίσως σε αυτή τη φασκιά να αναφέρεται και το ευρηματικό πεζό με την τελετουργική επανάληψη της εντολής από την Ιέρεια “Κοίτα! – Regarde!”. Σε αυτή την πρώτη σειρά δημοσίευσης Παγανιστικών Ονείρων, αξίζει να σημειώσουμε πως η τολμηρότητα και η ευφρόσυνη διάθεση ενδεχομένως να οφείλονται και στην επιλογή της Ψύχα να τα δημοσιεύσει με το ψευδώνυμο “Max Rives”.
Η Δεύτερη σειρά Παγανιστικών Ονείρων έρχεται έξι μήνες αργότερα, στο τέλος του Ιουλίου του 1904. Εδώ η σειρά είναι επίσης ευρηματική. Πρόκειται για σπαράγματα ερωτικών επιστολών μίας ορκισμένης Παρθένου Εστιάδος. Οι Εστιάδες Παρθένοι αποτελούσαν ένα παγανιστικό μοναστικό τάγμα, οι γυναίκες του οποίου ήσαν ιέρειες του Εστίας – Vesta. Στην ρωμαϊκή μυθολογία, ο Ρωμύλος και ο Ρώμος αποτελούσαν καρπό του βιασμού μίας Εστιάδος Παρθένου, της Ρέας Σύλβιας, από τον Άρη – Mars. Είναι αρκετά τολμηρή η επιλογή της Ψύχα να φτιάξει έναν ηδυπαθή χαρακτήρα όπως η ανώνυμη επιστολογράφος, αλλά το επιστολιμαίο μυθιστόρημα έχει ήδη παράδοση το 1904 στην γαλλική λογοτεχνία. Το ύφος εδώ θυμίζει τις Εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου, αλλά και τις Ηρωίδες του Οβιδίου, ο συνδυασμός ιερού και ανίερου όμως είναι μία πρωτοπορία της Ψύχα στο συγκεκριμένο θέμα. Η μικρή φόρμα την οποία επιλέγει καταφέρνει παρά την συντομία της να καταδείξει τις εναλλαγές της διάθεσης της αφηγήτριας, την απελπισία της αλλά και τον προβληματισμό της. Θα λέγαμε πως απηχούνται αντιλήψεις της ύστερης αρχαιότητας, λίγο πριν την ανατολή των μονοθεϊστικών θρησκειών, καθώς η αφηγήτρια προβληματίζεται πως δεν τιμά τον Έρωτα και ίσως θα όργιζε η περιφρόνησή της προς αυτόν τον θεό.
Το επόμενο πεζό αφήγημα της Ψύχα, Ο Πόνος του Προμηθέως, περιγράφει τον Εωσφόρο – Πυρφόρο Τιτάνα καθώς τον επισκέπτεται στο όρος της τιμωρίας του του η Αφροδίτη. Βρισκόμαστε εκτός χρόνου ή στο παρόν. Η σκόπιμη ασάφεια επιτρέπει στην αφηγήτρια να βάλει στο στόμα της Αφροδίτης μία αιρετική περιγραφή της Σταύρωσης, που θα ζήλευε ο Joris-Karl Huysmans, ο οποίος ήδη το 1891 είχε κυκλοφορήσει το μυθιστόρημά του Là-bas (Εκεί κάτω) όπου αφηγείται το εν κρυπτώ κίνημα του σατανισμού στο Παρίσι του fin de siècle. Ενδεχομένως επηρεασμένη από τέτοια αναγνώσματα η Ψύχα παρουσιάζει μία Αφροδίτη ερωτευμένη με τον Τιτάνα και έναν Προμηθέα απογοητευμένο από την υποταγή που δείχνει το ανθρώπινο γένος.
Η Τρίτη Σειρά Παγανιστικών Ονείρων που εντοπίσαμε κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1907, λίγο πριν τον θάνατό της. Ενδιαμέσως έχουν αρχίσει να μεταφράζονται έργα της στα ελληνικά και φέρεται να έχει ολοκληρώσει ένα μυθιστόρημα. Είναι το πρώτο δημοσίευμα που βρίσκουμε στα γαλλικά με το επώνυμό της. Το πρώτο (Προσευχή) αναδίδει μία υπαρξιακή αγωνία, καθώς πρόκειται για μία ιερής φύσεως απεύθυνση με αυστηρότητα και προσταγές αγάπης. Εδώ το προσωπείο της Ψύχα αλλάζει πάλι. Πλέον δεν υπογράφει ως Max Rives, αλλά ο αφηγητής – αυταρχικός ποιητής του μέλλοντος φαίνεται να είναι άρρεν, και ικετεύει τον έρωτα και την αγάπη του αντικειμένου λατρείας του, το οποίο παραμένει ασαφές. Οι γυναίκες τον αποφεύγουν τρέχοντας με τρόμο, ενώ τα βρύα μέσα σε εικόνες παρακμής και χαλασμάτων κυριαρχούν. Το δεύτερο πεζό Οι Κύκλωπες δείχνει να έχει μία μάλλον ευφρόσυνη διάθεση, ενδεχομένως επηρεασμένη από το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη, καθώς το αποσπασματικό έργο έχει ήδη κυκλοφορήσει σε έμμετρη αγγλική μετάφραση από τον Percy Bysshe Shelley από το 1824, ενώ αργότερα και πιο κοντά στην Ψύχα ο Georg Kaibel γράφει το άρθρο «Kratinos und Euripides», στην φιλολογική επιθεώρηση Hermes, vol. XXX, 1895, σελ. 82. Η εμφάνιση των Κυκλώπων όπως τους περιγράφει έχει έναν κωμικό ερμαφροδιτισμό, αλλά καθώς η αφηγήτρια προσθέτει στην ιστορία της τρεις προσωποποιήσεις μάλλον αφαιρετικής φύσεως, μπορούμε να πούμε ότι αλλάζει την αφηγηματική επιταγή του Ευριπίδη.
Στην Τέταρτη σειρά δημοσιεύσεων από τα Ειδωλολατρικά Όνειρα που εντοπίσαμε, η Απόδραση της Δάφνης συνδιαλέγεται αναπαριστώντας διακαλλιτεχνικά αφ’ ενός το διάσημο άγαλμα του Gian Lorenzo Bernini, “Apollo e Dafne” (Μουσείo Galleria Villa Borghese, 1622-1625) και αφ’ ετέρου κειμενικώς με το επεισόδιο όπως το αφηγείται ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις . Οι διαφορές από τον τρόπο αφήγησης του Οβιδίου είναι σημαντικές. Αντί της όχθης του Πηνειού, όπου αφηγείται ο Οβίδιος, στην Ψύχα βρισκόμαστε στην κοιλάδα της Αττικής. Στην θέση της περιγραφής της Πηνειάδας Νύμφης από τα μάτια του Απόλλωνος, έχουμε μία αισθαντική εικόνα περιγραφής της ομορφιάς του ιδίου του Απόλλωνος, από την οπτική γωνία της Δάφνης αυτή την φορά, θα έλεγε κανείς σα να έχει εντυπωσιαστεί από το κάλλος του θεού που πρόκειται να αποπειραθεί να την βιάσει : “και η Δάφνη είδε να εμφανίζεται ο νεαρός Απόλλωνας, με το λευκό του σώμα, τα φλογερά του μάτια, την χρυσή πανοπλία του, την πάμφωτη περικεφαλαία του, τρομερός, απαστράπτων και αγνός.” Θα έλεγε κανείς πως η πρώτη αφορμή (το άγαλμα του Bernini) χρησιμοποιείται ως πηγή έμπνευσης προκειμένου να ανατραπεί η δεύτερη, δηλαδή το οβιδιακό επεισόδιο. Κοινό στοιχείο και στις δύο εκδοχές είναι η αριστοκρατική καταγωγή της νύμφης, αλλά στην Ψύχα αντί να απευθυνθεί στον πατέρα της, Πηνειό, απευθύνεται προσευχόμενη στον Δία. Τέλος, το αφηγηματικό εγώ συγχέεται με το εγώ του Απόλλωνος, καθώς ο παντογνώστης αφηγητής προς το τέλος ομοιάζει να γίνεται ο Απόλλων που μαλώνει την Δάφνη επειδή δεν ενέδωσε: “Δάφνη! Δάφνη! Με ποια τιμωρία ο Ανώτατος Δάσκαλος απάντησε στην ανίερη προσευχή σου! Φοβήθηκες, αλλοίμονο ! Νίκησε το κράτος του φόβου εμπρός στις υπεράνθρωπες χαρές, που σου άξιζε να ριζώσεις στο χώμα, αιχμάλωτη για πάντα.
Ω Δάφνη, ήσουν τόσο όμορφη, τόσο λυπημένη! Γιατί δραπέτευσες από την Θεϊκή αγκαλιά του Ονείρου; Σκέψου ! Αχ! Σκέψου πόσες αγάπησαν τον λαμπρό Απόλλωνα τότε, και σήμερα βασιλεύουν πλάι του εν δόξη, και είναι σήμερα μητέρες ημίθεων!
Εσύ, που σε έχασα, δεν το ήξερες τάχα αυτό;”
Ακόμη, αξιοσημείωτη είναι η χρήση μάλλον τεκτονική ορολογίας, καθώς ο Ζευς αποκαλείται “Ανώτατος Διδάσκαλος” ή στο πρωτότυπο “le Maître suprême”. Αυτή η ορολογία πιστεύουμε πως συνδέει την Απόδραση της Δάφνης με το επόμενο πεζό της σειράς, Το Μυστικό.
“Apollo e Dafne” (Μουσείo Galleria Villa Borghese, 1622-1625) σε χαλκογραφία του Dorigny Nicolas (1704) Apollo E Dafne di Bernini
Στο Μυστικό συναντάμε μία κουρασμένη δούλη με μάλλον αριστοκρατικό όνομα, την Θεανώ της Μυκόνου. Είναι ενδιαφέρον πως ονομάζεται με όνομα σύνηθες σε υψηλές θέσεις (Θεανώ ή Κυδίππη, ήταν η ιέρεια της Ήρας και μητέρα του Κλέοβι και του Βίτωνος) μια πτωχή καταπιεσμένη γυναίκα. Επίσης έχει σημασία πως τόσο νωρίς, πριν από τις σημερινές επιταγές της κλασικής φιλολογίας για εστίαση στην ιστορία των καταπιεζομένων ομάδων της αρχαιότητας (όπως τα διδασκόμενα μαθήματα του Dan-el Padilla Peralta στο Πρίνστον ““Citizenships: ancient and modern”) η Ψύχα θίγει το θέμα της καταπίεσης των γυναικών. Μάλιστα δε, συνδέοντας την Θεανώ και ετυμολογικώς με την μάλλον θεουργική αναφορά στον Απόλλωνα παραπάνω, θέτει την πρωταγωνίστρια του πεζού ως την εκλεκτή των θεών, εκείνη που μόνη μυείται στα μυστήρια και τον θησαυρό που της άνοιξε η μαγική λέξη : “Ποιος ψιθύρισε τις θαυματουργές συλλαβές στο αυτί μου; Κάποιος αόρατος θεός, χωρίς αμφιβολία, είμαι η επιλεγμένη, είμαι η μόνη. Θα αποκαλύψω το μυστήριο σε όσους δεν επελέχθησαν, σε εκείνους που δεν μπορούσαν να ακούσουν τη φωνή που άκουσα;
Δεν θα ήμουν τίποτα περισσότερο από δούλη των ανθρώπων έτσι. Οχι! Οι βέβηλοι κι αμύητοι δεν πρέπει να γνωρίζουν τους ιερούς θησαυρούς. »
Η μυσταγωγική διάθεση της συλλογής που υφίσταται ήδη στο προηγούμενο πεζό με τον Απόλλωνα που προσπαθεί να μυήσει ως Διδάσκαλος την Δάφνη, συνεχίζεται εδώ, όπου η μυημένη είναι η Θεανώ. Ακουσίως μυημένη, η αφηγήτρια λησμονεί την μαγική λέξη, σε μία συγκρητιστική πιθανή επιρροή από το παραμύθι στις Χίλιες και μία νύχτες “Ο Αλή Μπαμπάς και οι Σαράντα Κλέφτες”. Θλίψη κυριεύει την αφήγηση ενώ μέχρι το τέλος του πεζού η νεαρή Θεανώ έχει ήδη υποστεί την φθορά του βίου της.
Το τελευταίο πεζό από τα Ειδωλολατρικά Όνειρα που εντοπίσαμε είναι η Μυρρίνη. Ένα εκτενέστερο παραμύθι σε ειδυλλιακό τοπίο της Αρκαδίας, η Ψύχα φτιάχνει τον δικό της “locus amoenus”, μία παγανιστική Εδέμ, θα έλεγε κανείς, στην οποία εισβάλλουν οι ξυλοκόποι και την καταστρέφουν. Η Μυρρίνη απαντάται στην Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, είναι η γυναίκα του Κινησία και εκείνη που τον βασανίζει επί σκηνής καθώς του αρνείται την συνουσία. “μύρτον” δε, εκτός από τον καρπό της μυρτιάς, είναι και “τὸ γυναικεῖον αἰδοῖον· ταὐτόσημον τῷ νύμφη ἢ κλειτορίς” και “μύρρινον” είναι “τὸ κάτω μέρος τοῦ ἀνδρικοῦ αἰδοῖου” Φρονούμε πως οι παραπάνω συνυποδηλώσεις δεν είναι τυχαίες στο συγκεκριμένο πεζό. Η Μυρρίνη αποδεικνύεται μία femme fatale για τον σύζυγό της Φωτίωνα, καθώς υπακούει τις εντολές της Δρυάδος Θύμβριδος. Η Θύμβρις (ή Ύβρις) απαντάται στον ΨευδοΑπολλόδωρο 1.4.1 όπου περιγράφεται ως μητέρα του Πανός από τον Δία. Βεβαίως, η εντολή της Δρυάδος να δοθεί το μαγικό ελιξήριο σε ανθρώπους που “αγαπούν και σκέπτονται” επιτρέπει θεωρητικά στην Μυρρίνη να δώσει το ελιξήριο στον άντρα της, τον φιλόσοφο Φωτίωνα. Εξ’ αρχής η Δρυάς την έχει ενημερώσει πως το μαγικό φίλτρο, συναγμένο από τους χυμούς όλων των ιερών φυτών της αρχαιότητας (λωτοί, παπαρούνες, νούφαρα, δάφνες και άλλα) θα διατηρήσει για πάντα το πτώμα ενός ανθρώπου. Κι η Μυρρίνη υπακούει και τηρεί τις εντολές, για να καταλήξει δυστυχισμένη και έρμαιο της οργής της φύσεως. Το οικολογικό αυτό παραμύθι, έχει αρκετές απηχήσεις φεμινισμού θα έλεγε κανείς σήμερα και αποδεικνύεται πολύ μπροστά από την εποχή του. Βεβαίως, θα μπορούσε να είχε δημοσιευθεί στην προοδευτική Εφημερίδα των Κυριών της Καλλιρρόης Παρρέν, αλλά δεν εντοπίσαμε σχετικό φύλλο. Φαίνεται όμως πως η ασαφής εντολή της Δρυάδος στόχευε στο κοινό καλό όλων των ανθρώπων και όχι στην διατήρηση ενός πτώματος. Στην επαναφορά δηλαδή της κυριαρχίας της φύσης και του αγνού ανιμισμού των πραγμάτων, πριν την επικυριαρχία των ανδρών και την καταστροφή της ειδυλλιακής Αρκαδίας. Έτσι, η Ψύχα φαίνεται να δημιουργεί το δικό της προσωπικό Et In Arcadia Ego, όπως απαντάται πρώτα στις Εκλογές V 42 του Βιργλίου, υπομιμνήσκοντας στον αναγνώστη της, έστω και μετά θάνατον, το παλαιό Memento mori, τη νεοπλατωνική δηλαδή εφαρμογή του Πλατωνικού Φαίδωνος “ἀνὴρ τῷ ὄντι ἐν φιλοσοφίᾳ διατρίψας τὸν βίον θαρρεῖν μέλλων ἀποθανεῖσθαι καὶ εὔελπις εἶναι ἐκεῖ μέγιστα οἴσεσθαι ἀγαθὰ ἐπειδὰν τελευτήσῃ.”Διότι τι άλλο ήταν ο Φωτίων παρά ένας σωκρατικός ή νεοπλατωνικός καθώς “είχε καταφύγει στο σκιερό δάσος της Αρκαδίας. Ήταν ακόμη νέος, ενθουσιώδης και όμορφος. Έφυγε από τη Σπάρτη, τη σκληρή και ένδοξη πατρίδα του, επειδή δεν σκεφτόταν για τους Θεούς όσα διέταζαν οι άρχοντες της πόλης να σκέφτονται. Ακαταπαύστως διαλογιζόταν με αγωνία τις θελήσεις της μοίρας και τις επιθυμίες των ανθρώπων, τα μυστήρια της ζωής, γεννήματα της ηδονής, παραδομένα στον πόνο.
Αγαπούσε τα όντα και τα πράγματα. Αμφισβήτησε, έκρινε τους Θεούς.”
Δεν γνωρίζουμε βεβαίως αν η Ψύχα επιθυμούσε να είναι αυτός ο επίλογος του βιβλίου της, μία υπόμνηση θανάτου, ή αν έγραψε και άλλα Ειδωλολατρικά Όνειρα.
Γαλλική Βιβλιογραφία:
Σειρά Πρώτη: (ως Max Rives): “I. Δύο Αφροδίτες ΙΙ. Αι Σειρήνες ΙΙΙ. Το Παλάτι της Αγάπης (Ο Έρως και η Ψυχή) IV. Γανυμήδης V. Λήθη VII. Όλυμπος VIII. Χαιρετισμός στην Εύα”στην Revue politique et littéraire – Revue bleue, 30 Janvier 1904
Σειρά Δεύτερη: (ως Max Rives): “I. Επιστολαί Εστιάδος Παρθένου: Επιστολή Ι, Επιστολή ΙΙ, Επιστολή ΙΙΙ: Προς έτερον ξένον, άγνωστον. Ο Πόνος του Προμηθέως” στην Revue politique et littéraire – Revue bleue 30 Juillet 1904:
Σειρά Τρίτη:(ως C. Psycha): “Rêves païens:Prière de l’avenir au poète. Les cyclopés”, par C. Psycha. στην Censeur politique et littéraire 3 août 1907. σελ.434-435. [Προσευχή από τον μέλλοντα ποιητή. Οι Κύκλωπες].
Σειρά Τέταρτη: (ως Catina Psycha, μετά θάνατον): “I. Η απόδραση της Δάφνης ΙΙ. Το Μυστικό, ΙΙΙ. Μυρρίνη.” στην La Revue de Paris, Livraison du 1 Mai, Mai-Juin 1908, pages 181 – 195.
~ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΑ ΟΝΕΙΡΑ~
1904: Πρώτη δημοσίευση έργου της Κ. Ψύχα στα ελληνικά:
Ἐφημερίς τῶν Κυριῶν, ἑβδομαδιαία, ἐν Ἀθήναις τὴ 21 Μαρτίου 1904-
Ο Κωστής Παλαμάς με την είδηση του θανάτου της, δημοσίευσε το παρακάτω ποίημα, στα τέλη του 1907, 16 Δεκεμβρίου, στο 937 τεύχος της Εφημερίδος των Κυριών. Στον πρόλογο με την σύντομη νεκρολογία της, η Καλιρρόη Παρρέν μας πληροφορεί πως η Ψύχα ευρισκόταν στη Νορμανδία και ετοίμαζε νέο λογοτεχνικό έργο, το οποίον θα εξέδιδε μετά την εις Παρισίους επιστροφή της. Ο θάνατος της (αρχές Δεκεμβρίου του 1907) ήταν αιφνίδιος και άδικος, και δεν την άφησε να τελειώσει το έργο της.
Κατίνα Ψύχα
Κάπου την είδα, κάπου, να διαβαίνει,
Ψυχή πλασμένη μόλις από αέρα·
σαν από αύρα μοσκοποτισμένη
στο διάβα της η στράτα πέρα ώς πέρα, 5
ανάσταινε και η στράτα η σκονισμένη·
χάιδιο ξανθό τριγύρω της και η μέρα…
Κάπου την είδα, κάπου να διαβαίνει.
Την ξανάειδα· το φτερωτό κοντύλι
στο μαργαριτόχερο κρατούσε·10
κάτου απ’ του Λόγου το χρυσό καντήλι
τα σιγαλά βιβλία μελετούσε,
κι απάνου στο γραμμένο της τ’ αχείλι
γλυκά μια ξένη γλώσσα κελαηδούσε.
Την ξανάειδα. Το φτερωτό κοντύλι.15
Συντριμμένο το φτερωτό κοντύλι;
Αργό και κρύο κατάπεσε το χέρι;
Βοριάς το συνεπήρε το καντήλι;
Το ρηγικό κορμί τού δράκου ταίρι;
Ποιά Εδέμ, ω χρυσαυγούλα, σ’ είχε στείλει,20
και ποιά σε ξαναδέχτηκε; ποιός ξέρει!
—Και φορούσες κορόνα ένα κοντύλι.
1907
Επίσης, Νεκρολογία της Ψύχα γράφει και ο θεατρικός συγγραφέας και συνεργάτης του εντύπου Επιστημονική Ηχώ Νικόλαος Λιβαδάς την 1 Απριλίου 1908, Έτος Β’, αριθμός 2, σελ. 39:
Ακολουθεί το σύνολο όσων ευρέθησαν από την σειρά πεζογραφημάτων Ειδωλολατρικά Όνειρα, όπως τα κυκλοφόρησε με το ψευδώνυμο Max Rives, στην προοδευτική και κατόπιν σοσιαλιστική Κυανή Επιθεώρηση (Revue bleu -Revue politique et littéraire) τον Ιανουάριο του 1904. Τα κείμενα που ταυτίσαμε με την μετάφρασή τους παρατίθενται εδώ και στα γαλλικά, ενώ όσα δεν βρήκαμε δημοσιεύονται με σημερινή μετάφραση του υπογράφοντος. Η Δεύτερη Σειρά των Ειδωλολατρικών Ονείρων κυκλοφορεί λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1904, πάλι με την μυστηριώδη υπογραφή Max Rives, καθώς και τρεις Ερωτικές Επιστολές μίας Εστιάδος Παρθένας. Κατόπιν, μετά τον θάνατό της, κυκλοφόρησε η τρίτη (πιθανώς τελευταία;) σειρά Ειδωλολατρικών Ονείρων, τα οποία επίσης μεταφράζουμε. Αυτή τη φορά επωνύμως και με τις καλύτερες συστάσεις στην La Revue de Paris στον τρίτο τόμο: “Αυτά τα Ειδωλολατρικά Όνειρα, της συγγραφέως αναδεικνύουν μια ευγενή τέχνη ενώ διαμορφώνεται και ίσως με έντονο τόνο, όπου δηλώνεται, με ανάλυση, με τόλμη, σε μύθους εμπνευσμένους απευθείας από την ελληνική παράδοση, ένας τρόπος σκέψης αρχαίος και μοντέρνος συνάμα. Αυτά τα Ειδωλολατρικά όνειρα είναι μέρος μιας μεταθανάτιας -δυστυχώς- συλλογής, η οποία σύντομα θα εμφανιστεί κάτω από τον ίδιο τίτλο. Δεν θα εκπλαγούμε που επιμείναμε να τα δημοσιεύσουμε με ευλάβεια!” Δυστυχώς, δεν βρήκαμε περισσότερα από τα παρακάτω της “Τρίτης Σειράς”. Τέλος, υπάρχουν και άλλα δύο Ειδωλολατρικά Όνειρα, δημοσιευμένα στην εφημερίδα “Censeur politique et littéraire” 3 août 1907. Rêves païens. : Prière de l’avenir au poète. Les cyclopés, par C. Psycha.
Σειρά Πρώτη
RÊVES PAÏENS 1. – DEUX VÉNUS
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENS Ι. – DEUX VÉNUS Parmi les vieux tableaux de Florence, il en est deux dont le souvenir me poursuit, et qui se sont longtemps disputé mes regards. Deux déesses, soeurs et rivales; la Vénus du Titien, langoureusement étendue sur sa couche moelleuse…; la Vénus de Botticelli, passant sur les flots et prête à s’élancer sur la terre, où l’attendent toutes les fleurs de printemps et toutes les adorations des hommes. Qu’elles sont belles, toutes deux ! Mais combien différentes : celle du Titien s’est affaissée un moment comme une panthere lassée ! Elle jouit profondément de sa beauté. Elle est consciente de la séduction de sa pose, de la splendeur de sa carnation ; elle offre à nos lèvres, la perfection de ses formes. Nous ne lui demandons ni pensée ni tendresse. Elle est la vie! la vie chaude, palpitante, éternelle ! La volupté d’est faite chair, puls déesse et nous sourit.Maintenant je songe A l’autre, il celle de Botticelli; elle s’avance d’un mouvement libre et souple! son pied aerien frôleà peine la coquille qui la soutient. Le souffle des vente suffit a la porter, el quand elle passera sur nos gazons, son pied ne fera pas courber tu tete aux violettes. Toute la terre s’est parée pour la recevoir, mais elle, attendue, désirée, acclamée, est triste ! Le mouvement de son corps exprime toute la joie de la vie, son visage n’en a que la souffrance presque désespérée. Elle pressent que ses adorateurs ne verseront sur ses pieds que des parfums indignes de se divinité; ses yeux regardent la splendeur lointaine qu’elle est venue révéler au monde, mais qu’il n’a pas même desirée en elle. Les hommes l’appellent, elle vient à eux; mais dans cette condescendance même il y a un mépris infini : elle vient à eux, mais sans les voir, et quand ils la tiendront dans leurs bras, elle ne le saura même pas. Son Ame restera vierge, c’est pourquoi elle ressemble si étrangement aux madones, ses sœurs.Elle est triste ! mortellement triste ! Le ciel méme sourit à sa beauté, mais elle la dédaigne comme un haillon! La radieuse fille du Titien est venue, a ramassé en souriant cette guenille, et s’en est fait un manteau royal.
Ι. – ΔΥΟ ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ Ανάμεσα στους παλιούς πίνακες της Φλωρεντίας, υπάρχουν δύο πίνακες, των οποίων η μνήμη με στοιχειώνει, και οι οποίοι επί μακρόν διεκδικούν την προσοχή του βλέμματός μου. Δύο θεές, αδελφές και αντίπαλοι· η Αφροδίτη του Τισανού, νωχελικά ξαπλωμένη στο μαλακό της κρεβάτι … και η Αφροδίτη του Μποτιτσέλι, αιωρούμενη ύπερθεν των κυμάτων και έτοιμη να εφορμήσει επί της γης, όπου όλα τα άνθη της άνοιξης την προσμένουν και όλες οι λατρείες των ανδρών. Πόσο όμορφες είναι και οι δύο τους! Αλλά εν τω άμα, πόσο διαφορετικές: εκείνη του Τισιανού τόσον βυθισμένη σε μια στιγμή, ωσάν πάνθηρας αποκαμωμένος! Απολαμβάνει εκ βαθέων την ομορφιά της. Γνωρίζει καλά την σαγήνη της πόζας της, το μεγαλείο της αποχρώσεώς της· προσφέρει στα χείλη μας την τελειότητα της μορφής της· Δεν της ζητάμε μήτε σκέψη μήτε τρυφερότητα. Εκείνη είναι η ίδια η ζωή! Η ζωή η φλεγόμενη, η παλλόμενη, η αιώνιος ζωή! Η ηδονή ενσαρκώνεται, η θεά πάλλεται και μας μειδιά. Ευθύς σκέπτομαι την άλλη, εκείνη του Μποτιτσέλι· προελαύνει με μιαν ελεύθερη και ευέλικτη κίνηση! Τα αερένια πόδια της ίσα που εφάπτονται (προσεγγίζουν μόλις) στο κέλυφος του κοχυλιού που τα στηρίζει. Τα ρεύμα του αέρος, άνεμος ικανός να την μεταφέρει, και όταν θα φθάσει στις χλόες και τις αυλές μας, το πόδι της δεν θα λυγίσει μήτε το τρυφερό κεφαλάκι της βιολέτας από ευλάβεια. Όλη η γη είναι ντυμένη τα καλά της για να την υποδεχτεί, αλλά, εκείνη, καθώς την περίμεναν, επιθυμητή, δοξασμένη, είναι θλιμμένη! Η κίνηση του σώματός της εκφράζει όλη τη χαρά της ζωής, το πρόσωπό της ίσα που έχει πάνω του την οδύνη της απελπισίας. Έχει μιαν κάποιαν αίσθησι ότι οι λάτρεις της θα χύσουν στα πόδια της αρώματα ανάξια της αγιότητός της· το βλέμμα της θεάται το μακρινό μεγαλείο που ήρθε να αποκαλύψει στον κόσμο, μα και ότι ο ίδιος ο κόσμος δεν έχει επιθυμία για εκείνη. Οι άνθρωποι την κάλεσαν, κι εκείνη έρχεται προς αυτούς· μα σε τούτην την ίδια την καταδεκτικότητά της, υπάρχει εντός μια μια απέραντη απέχθεια και περιφρόνηση: Εκείνη τους πλησιάζει, αλλά χωρίς να τους βλέπει, και όταν την κρατούν στην αγκαλιά τους, εκείνη δεν θα το μάθει καν. Η Ψυχή της θα παραμείνει παρθένα, γι’ αυτό μοιάζει τόσο παράξενα με τις Παναγίες, τις αδερφές της.Είναι λυπημένη! Θανάσιμα θλιμμένη! Ο ίδιος ο Παράδεισος/ Ουρανός χαμογελά με την ομορφιά της, αλλά η ίδια την περιφρονεί σαν κουρέλι!Η απαστράπτουσα κόρη του Τισιανού έφθασε, μειδιώσα πήρε αυτό το κουρέλι από χάμω κι έφτιαξε τον δικό της βασιλικό μανδύα.Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENS II. – LES SIRÈNES
*** II. – LES SIRÈNES C’était une chaude nuit d’été; la lune en pluie d’argent ruisselait sur les eaux, dans les flots trem-. blait la lumière des étoiles, et la légère galère glis sait sur la mer avec un doux bruissement. Les deux marins regardaient, tantôt la mer, tantot le ciel. Le plus jeune, debout, à l’avant du navire, . les bras croisés semblait attendre quelque événement étrange. Le plus agé s’était attaché fortement au måt. Il dit à son compagnon : « Ami, erois-moi, ne sois pas fou. Les sirènes sont fatales à l’homme. Pais comme moi, ou leur chant te sera funeste. » Mais l’adolescent secoue la tête. « Non, laisse-moi! je ne crains pas les séductions de ces créatures. Je veux les voir, les entendre, et les défier ! Après un long silence, un soupir frole l’eau, qui tressaitle amoureusement. Le doux son grandit, des voix innombrables chantent les invocations suprêmes, toutes les délices de la ehair, toutes les extases de l’ame. A travers la nuit luminense, les dieux tendent les bras aux mortelles et le ciel et la terre sourient à leur étreinte. La douleur coule dans les veines comme un nectar aux fortes ivresses ! La vie est une passion joyeuse ! Le jeune homme, sanglotant éperdument, s’ineline vers la profondeur bleue. De longs cheveux flottent sur les vagues ! L’eau se soulève aux battements d’un cour de femme.“ Viens, dit une voix, viens là bas dans nos palais de cristalt nous avons pour toi des chants, de la beauté, de l’amour. Donne nous ta jeunesse comme une perle ! »
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENS III. — LE PALAIS DE L’AMOUR.
***III. — LE PALAIS DE L’AMOUR. J’étais un jeune homme élevé par des maitres aus tères. On m’avait enseigné à fuir tous les dieux qui troublent la raison qui embrasent les cours et les sens. La sage Minerve, déesse stérile née d’un cer veau tourmenté, avait présidé à mon éducation. Plus tard, je voulus me vouer à un être céleste digne de mes adorations. Je vénérais Athéné, mais sa sévérité m’inspirait de la crainte. Je pensai à Psyché, jeune et belle, ame immortelle et sans tache, éternellement pure et brillante, et je fis le serment de me donner à elle tout entier. Cependant, j’avais un désir brûlant de l’entrevoir… Je savais qu’elle était apparue à quelques mortels favorisés. Pourquoi ne serais-je pas un de ceux-là? Il fallait mériter cette vision. Je vécus de la vie des ascètes; ma jeunesse ne connut ni plaisir, ni fêtes. Je redoutais surtout l’amour. Je me disais que ce Dieu dont le culte avilit, ce fils eruel de la volupté, tuerait en moi le désir de la céleste vierge. Si je me baissais vers l’enfant venimeux, jouant parmi les fleurs de la terre, s’il enlançait mon cou de ses bras, et s’il posait sur mes paupières ses lèvres empoi sonnées, je ne pourrais plus lever les yeux vers l’espace où planait l’âme ailée. Je désirais Psyché et ne désirais qu’elle. Je la cherchai partout où son pied blanc pouvait se poser sans souillure. Dans les écoles où parlait Pla ton; au bord du ruisseau où buvait dans sa main le philosophe cynique; sur les champs de bataille, auprés de ceux qui mouraient pour la patrie; parmi les mystères d’Eleusis lorsque montait vers elle l’en cens et les prières: en vain ! Hélas ! jamais je n’aperçus un pli de sa robe. Enfin, découragé, je renonçai à tout espoir et recommençai à vivre comme les autres hommes. Un jour, dans une contrée lointaine ou j’errais pour ” oublier l’ennui de mon existence, je vis tout à coup se dresser devant moi un palais, un fragile palais d’ivoire éclairé par une lumière intense, mais irréelle comme un reflet d’innombrables soleils disparus. Dans l’air flottaient les parfums des forêts et des roses; partout jaillissait la fraicheur des fontaines dont l’argent s’élançait jusqu’au bleu du firmament et retombait sur la verdure touffae des arbres. Mille oiseaux aux couleurs d’arc-en-ciel mélaient le cha toiment de leur plumage à la blancbeur ombrée de l’ivoire. Dans ces lieux régnait la beauté resplandissante. Nos vieux poètes nous ont parlé de cette merveille : Je reconnus le palais de l’Amour. Un désir irrésistible m’entraina : j’entrai, Je vis l’Amour lui-même, plus grand et plus fort que jadis, agenouillé auprès d’une femme qu’il enla çait passionnément et qui s’offrait à son baiser. Celle que j’avais tant cherchée m’apparaissait enfin ! Oui, c’était bien elle, mon désir éternel, l’espoir de ma jeunesse, le rêve de ma vie. Elle élait moins frèle qu’on ne nous l’a dépeinte, plus. de gaité étin celait dane ses yeus, elle souriait à son amant avec des lévres plus rouges. Dans le royaume de la beauté, Psyché se donnait à l’Amour.
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENSIV. – GANYMÊDE.
IV. – GANYMÊDE. Je suis Ganymede, fils de roi. J’avais seize ans; les jeunes filles me trouvaient beau; quand je passais, elles baissaient les yeux et souriaient. Mes habits étaient brodés d’or; de superbes chevaux me servaient de monture ; j’aimais ma lyre, et les temples de nos dieux. J’étais heureux. Un soir, j’étais seul, auprès de la mer étoilée; je rêvais à l’avenir. Soudain, une ombre noire me cacha le ciel, et je sentis des griffes s’enfoncer dans ma chair: je me débattis de toutes mes forces, j’appelai au secours, mais en vain. Je fus emporté à travers l’espace; la terre disparut. Je ne voyais plus que deux yeux, brillants comme des pointes de feu. Je dis à la vie un adieu éternel, et m’évanouis. En m’éveillant, je crus rêver encore. Dans une lumière sereine glissaient des formes légères, avec un murmure de feuilles froissées par la brise. J’entendais des battements d’ailes et des rires doux comme des baisers. Une joie surhumaine m’enveloppait. J’ai goûté au divin nectar! j’ai oublié la terre et ses vierges… Je suis Ganymede, l’échanson des dieux ! ***
IV. – ΓΑΝΥΜΗΔΗΣ. Είμαι ο Γανυμήδης, υιός βασιλέως.Ήμην δεκαέξι ετών· τα νεαρά κορίτσια με εύρισκαν όμορφο· όταν με βλέπαν να περνώ, κοίταζαν χαμηλά και μειδιούσαν. Τα ρούχα μου ήταν κεντημένα με χρυσό, χρυσοποίκιλτα· καβαλούσα υπέροχα άτια· Μου άρεσε πολύ / αγαπούσα τη λύρα μου και τους ναούς των θεών μας. Ήμην ευτυχής. Ένα απόβραδο, ήμην μόνος δίπλα στην έναστρη θάλασσα/ ακρογυαλιά· Ονειρευόμουν το μέλλον. Αίφνης, μια μαύρη σκιά μού έκρυψε τον ουρανό, και ένιωσα νύχια να βυθίζονται στη σάρκα μου: Πάλεψα με όλη μου τη δύναμη, φώναξα βοήθεια, αλλά ματαίως. Παρασύρθηκα στο διάστημα· η γη εξηφανίσθη από τα πόδια μου. Έβλεπα μονάχα δύο μάτια, δυο μάτια που έλαμπαν σαν αιχμές πυρός. Αποχαιρέτησα τότε μ’ ένα αιώνιο αντίο τη ζωή και λιποθύμησα.Όταν ξύπνησα, νόμιζα ότι ονειρευόμουν ακόμα. Μέσα στο γαλήνιο φως ελαφρές μορφές γλιστρούσαν, με το μουρμουρητό των φύλλων καθώς θροΐζουν από το αεράκι. Άκουγα το χτύπημα των φτερών κι ένα γέλιο απαλό σαν φιλιά. Μια υπεράνθρωπη χαρά με τύλιξε. Γεύθηκα το θεϊκό νέκταρ! Έχω ξεχάσει πια τη γη και τις παρθένες της … Είμαι ο Γανυμήδης, ο οινοχόος των θεών!***Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENS V. – LE LÉTHÉ.
V. – LE LÉTHÉ. Moi, fille des Dieux, je fus l’épouse d’un homme. Son amour me fut plus cher que l’encens brulé par les Grecs sur les autels de Junon. Mais mon bien-aimé mourut ; il me laissa une fille, belle comme les rêves divins et l’espérance humaine.
Je fus mère, de toutes les forces de mon coeur; mais une pensée me désespérait; mon enfant élait néé d’un homme et un jour, comme son père, elle connaitrait la mort. Je voulais, qu’au moins, elle ne perdit pas, à travers la vie, son âme de déesse. Pendant longtemps son front fat radieux. Le bean et le bien chantaient en elle ; l’étincelle céleste s’avivait dans ses yeux. Puis, elle connut la pitié, et la fille des Immortels pleura ; mais, à travers ses larmes, je vis briller plus pur le feu sacré. Elle aima; et celui à qui elle donna son coeur ne le sut jamais; il ne pensait qu’à la patrie et à la gloire et tomba sur le champ de bataille.: Ma fille prit le deuil ; et la tristesse la pénétra tout entière. Je ne voulus pas qu’elle souffrit. Jupiter me permit de la mener, vivante, aux bords du Léthé ou la dou leur s’endort. Et je dis à la vierge adorée : « Bois, ma fille, bois l’apaisement des maux dont je n’ai pu te préserver. Bois le bonheur avec l’oubli. » Elle obéit; je la vis avec joie se pencher sur l’onde froide. Quand elle se releva, sa tristesse avait dis paru; mais dans ses yeux quelque chose s’était éteint. L’Oubli l’avait rendue semblable aux mortels vulgaires. En elle était morte, à tout jamais, son ame de déesse! ***
V. – Η ΛΗΘΗ.
Ἐγὼ, μιὰ κόρη τῶν Θεών ἐγενόμην σύζυγος θνητοῦ. Ὁ ἔρως του μου ήταν πιο πολύτιμος κι ἀπὸ το θυμίαμα τῶν Ἑλλῆνων πάνω στοὺς βωμοὺς τῆς Ἥρας· ἀλλ᾽ ὁ πολυαγαπημένος μου ἀπέθανε. Μοῦ ἄφησε μιὰ κόρην ἔμορφη ὡσὰν τὰ ὄνειρα τῶν θεῶν καὶ ὡσὰν τὴν ἐλπίδα τῶν ἀνθρώπων.
Ἤμουν μητέρα με ὅλες τὶς δυνάμεις τῆς καρδιᾶς μου· ἀλλὰ μία σκέψις μου ἔφερνε ἀπελπισία· τὸ παιδὶ μου ὑπῆρξε γέννημα ἀνθρώπου καὶ μίαν ἡμέραν, ὅπως ὁ πατέρας της, θὰ ἐγνώριζεν τὸν θάνατον. Θὰ ἤθελα, τουλάχιστον, ἐνόσῳ ζούσε, νὰ μὴ χάσῃ τὴν ψυχὴν Θεᾶς. Ἐπὶ μακρὸν τὸ μέτωπόν της ἔλαμπε. Τὸ Κάλλος καὶ τὀ Ἀγαθόν τραγουδοῦσαν ἐντὸς της· ἡ οὐράνια σπίθα ζωντἀνευε στὰ μάτια της. Ἔπειτα, ἐγνώρισε τὸν οἶκτο καὶ ἡ κόρη τῶν Ἀθανάτων ἔκλαψε· ἀλλὰ μέσα ἀπ᾽ τὰ δάκρυά της, εἶδα τὴν ἰερὴ φωτιὰ νὰ λάμπει πιο καθαρὴ.
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENS VI. – LE VOILE DE LUMIÈRE.
VI. – LE VOILE DE LUMIÈRE. Dans un petit temple, auprès de la mer de Grèce, la prêtresse attendait sur son trone d’ivoire. La blancheur de sa robe était brodée d’or, sa chevelure était ornée de cyprès. Un guerrier parut et vint s’agenouiller auprès de la jeune femme. Il jeta devant elle sa couronne de lauriers : « Je suis victorieux, dit-il, et je viens te rendre hommage dans les lieux où tu avais commencé à m’initier aux grands mystères. C’est à toi que j’apporte mes lauriers ». Elle répondit d’un ton doux et ferme. «M’as-tu rapporté ta pensée ?» — « Prêtresse, j’ai servi le peuple, j’ai protégé les esclaves, j’ai nourri les pauvres, j’airendu une justice incorruptible, j’ai vaincu dans les combats. Les malheureux m’ai men!, la patrie m’honore. » «M’as-tu rapporté ta pensée ? ». Il baissa la tête. « Je sais que tu as été courageux et loyal; ton pays est fier de toi; sois heureux ! «Mais tu n’a servi et contemplé que les vérités utiles; ta place n’est plus en ce temple, mon âme ne reconnait plus la tienne. «As-tu donc oublié que pour connaître la vie, il fallait soulever un coin du voile d’or d’Apollon ? Regarde. «As-tu donc oublié que pour connaître la vie, il fallait soulever un coin du voile d’or d’Apollon ? Regarde. » Le soleil baissait à l’horizon; l’air flamboyait; quelques nuages rayonnants auréolaient la terre.. Enfin les splendeurs du jour s’éteignirent, et sur le ciel assombri surgirent les étoiles. «Regarde, – répéta gravement la prêtresse en ‘étendant la main. — Sur nos têtes ont brillé toute la journée ces innombrables mondes; mais nous ne pouvions les voir à la lueur de celui qui fait murir nos blés. Il suffit aux dieux de la lumière du même astre pour nous faire vivre et pour nous voiler l’infini. Pour nous révéler la grandeur des cieux, ils éteignent un soleil. « Adieu! quand il fera nuit dans ton ame’ reviens ! » ***Max Rives
VI. – ΤΟ ΠΕΠΛΟ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ. Σ᾽ έναν μικρό ναό κοντά στο ελληνικό πέλαγος, η ιέρεια πρόσμενε καθήμενη επί του θρόνου του ελεφάντινου. Το λευκό της φόρεμα ήτον χρυσοκεντημένο, η κόμη της κεκοσμημένη με κυπαρίσσια.
Ένας πολεμιστής εμφανίστηκε και έκλινε το γόνυ δίπλα στη νεαρή γυναίκα. Έριξε στα πόδια της το δάφνινο στεφάνι: «Νενίκηκα», είπε, «και ήλθα να σας τιμήσω εδώ, στους τόπους όπου πρώτα με μυήσατε στα μεγάλα μυστήρια. Σ’ εσάς προσφέρω τες δάφνες μου» Εκείνη απάντησε με απαλό, σταθερό τόνο. «Μου επέστρεψες την σκέψη σου;» – «Ιέρεια, υπηρέτησα τον λαό, προστάτευσα τους σκλάβους, τάισα τους πτωχούς, υπηρέτησα την αδιάφθορον δικαιοσύνη, νίκησα στες μάχες. Οι ατυχείς με οδήγησαν!, Η πατρίδα με τιμά.»
«Μου επέστρεψες την σκέψη σου;». Εκείνος έσκυψε το κεφάλι.«Γνωρίζω ότι υπήρξες γενναίος και πιστός. η πατρίδα σου είναι περήφανη για σένα· ευδαιμόνει ! «Πλην όμως υπηρέτησες και συλλογίστηκες μόνον χρήσιμες αλήθειες· η θέση σου δεν είναι πια σε τούτον τον ναό, η ψυχή μου δεν αναγνωρίζει πλέον την ψυχή σου.«Λησμόνησες ότι για να γνωρίσεις τη ζωή έπρεπε να σηκώσεις μια γωνιά από το χρυσό πέπλο του Απόλλωνος; Κοίτα.»«Λησμόνησες ότι για να γνωρίσεις τη ζωή έπρεπε να σηκώσεις μια γωνιά από το χρυσό πέπλο του Απόλλωνος; Κοίτα.»Ο ήλιος εβασίλευε εις τον ορίζοντα· ο αέρας εφλέγετο· ολίγα ακτινοβόλα σύγννεφα κύκλωναν την γη.Τελικά, η λάμψη της ημέρας έσβηνε, και εις τον σκοτεινόν ουρανόν εμφανίστηκαν τα αστέρια.«Κοίτα», επανέλαβε η ιέρεια με αυστηρότητα, τείνουσα την χείρα αυτής. – Όλη την ημέρα, τούτοι εδώ οι αναρίθμητοι κόσμοι έλαμπαν πάνω στο κεφάλι μας· αλλά δεν μπορούσαμε να τους δούμε, με το φως εκείνου που ωριμάζει το σιτάρι μας. Αρκεί να έχουν οι θεοί το φως του ίδιου άστρου για να μας δίνουν την ζωή και να καλύπτουν έπειτα το άπειρο από εμάς. Για να μας αποκαλύψουν το μεγαλείο των ουρανών, σβήνουν έναν ήλιο.Αντίο! Όταν σκότος κυριεύσει την ψυχή σου, επέστρεφε!” Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENSVII. – L’OLYMPE.
***VII. – L’OLYMPE. Je vivais aux pieds de l’Olympe et je rêvais aux dieux. Quand le tonnerre et la foudre passaient dans les nuages, j’inclinais la tête devant le redoutable Zeus. Quand les rayons de la lune argentaient déli catement les rochers rugeux de la montagne sacrée, mon caur tressaillait en songeant à la beauté de Diane. Je n’avais plus qu’un désir ; arriver jusqu’au sommet adoré, et contempler un moment la gloire des Immortels. Dès longtemps, l’oracle nous avait dit : « Les cimes de l’Olympe ne sont pas inaccessibles ; mais celui dont le pied les foulera sera, de tous les mortels, le plus à plaindre. »Nous avions souvent parlé de cet oracle et nous croyions le comprendre. En effet, chacun sait que Jupiter foudroie les orgueilleux et que trop de lumière aveugle les yeux faibles. Personnne encore n’avait osé profaner les lieux sacrés. Je voulus être le premier, j’étais prêt à donner ma vie pour voir un seul instant les dieux face-à face. Je dis adieu à ceux qui m’aimaient et je partis. Je méprisai tous les dangers du voyage; je côtoyai les précipices sans les voir; je ne songeais qu’à la vision céleste et je comprenais l’extase qui tue. Enfin, mon ascension était finie. La plus haute cime se dressa devant moi. Je la gravis, léger comme l’oiseau et en baissant les yeux pour ne rien voir avant l’instant suprême. Puis, le coeur battant folle ment, je regardai. La neige froide couvrait les rochers; l’Olympe était désert ! Je suis redescendu parmi les hommes. Quand ils me questionnent… je ne réponds jamais. L’oracle n’avait pas menti. De tous les mortels je suis le plus à plaindre.
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMÉRO 5 5. SÉRIE – TONET 30 JANVIER 1904 133 137 RÊVES PAÏENSVIII. SALULATIONS A ÈVE.
ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝΠΕΡΙΟΔΟΣ Β’ ΕΤΟΣ 2 5 ” i ΑΘΗΝΑΙ 1 -1 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1911 i ΑΡΙΘΜΟΣ 999
***VIII. SALULATIONS A ÈVE.Mère vénérable qu’on a tant maudite, Ève tendre et pécheresse, le jour viendra bientôt où tu seras enfin adorée. Nous te remercions, car tu as affranchi ta postérité. Sans toi, l’humanité, emprisonnée dans le Paradis terrestre, aurait langui dans un bonheur monotone, sans douleur et sans espoir, sans désirs et sans extase, sans-luttes et sans victoires, sans haine et sans amour; ses pieds n’eussent pas saigné ; aucune larme n’eut coulé de ses yeux, et son front étroil ne se fût jamais incliné sous le poids d’une pensée. . Tu l’avais bien senti. Dès le premier moment tu portais en toi le gérie de la vie, et tu ne voulus pas manger les fruits insipides du jardin fermé, sous le tiède soleil de l’éternelle prospérité, avec le compa gnon que tu n’avais pas choisi. . Quand apparut le tentateur, tu fus héroïque et faible, tu osas l’écouter. Tu fus la première révoltée. Tu cueillis, parmi les dangers, le fruit délicieux de l’arbre de la science. Tu devinas que de la vie pou vait couler l’ivresse comme le vin du raisin, et tes lèvres, que le lait des brebis et des vaches n’avail pas désaltérées, voulurent s’abreuver avidement à la liqueur brûlante….. Sans l’acte sublime par lequel tu bravas les châti ments célestes et l’ingratitude humaine, toutes les choses exquises nous seraient restées à jamais in connues. L’héroïsme ne fut pas né sans le péril, ni la pitié sans la souffrance, ni le baiser peut-être sans les soupirs. L’amour serait sans ailes et sans flêches ; la femme ne serait pas parée des nobles draperies de la pudeur ni de la perle noire du vice; ses yeux ne se baisseraient pas sur ses joues rougissantes, ni ne glisseraient entre leurs cils recourbés un regard séducteur. Au créateur lui-même tu fis un don magnifique. Avant ton péché, il ne recevait qu’un hommage sans noblesse, né voyait à ses genoux que des esclaves. La Foi ne déploirait pas vers lui son vol superbe, si par le Doute elle ne se sentait éternellement pour suivie. Lorsque retentit cette parole menaçante: «Tu en fanteras dans la douleur », ton coeur de femme tres saillit voluplueusement. Car ainsi, tu devins deux fois mère. Si sur un gazon toujours sec et moelleux ton enfant avait pu dormir en sûreté, abrité par les ailes des anges, tu n’aurais pas goûté la joie de veiller sur son berceau, d’apaiser ses cris, de le serrer contre le sein meurtri par lui. Dans le fade Paradis, quelle terne humanité aurait pullulé. C’est à peine si ces êtres satisfaits auraient différé l’un de l’autre. Les corps nus se ressemble raient comme les uniformes d’une école de charité. Les couples flaneraient, se tenant mollement la main, sans étreinte, sans un regard curieux sur les mystères de la terre et des cieux. Leurs enfants, pa reils à eux, grandiraient, paisibles comme des beufs qui ruminent, et leur vie aurait le goût de la paille lentement remâchée. Il est vrai qu’avant ta faute, le spectre qui nous hante aujourd’hui ne grimaçait pas entre les branches fleuries du Jardin Bienheureux. La créature devait posséder éternellement la création. Mais som. nolente et sans désir, elle ne pouvait en jouir. L’apparition effroyable de la Mort est venu e réveiller le monde avant de l’endormir. La terre nous est devenue plus chère depuis qu’elle est si mystérieuse, et qu’à sa poussière se mêlent les ossements de ceux qui l’ont foulée avant nous. De la tombe sont nées des terreurs et des espérances infinies. Les voix des revenants ont murmuré d’étranges choses, et les vivants ont frémi, en se sentant effleurés par les fantômes dans l’ombre….. Dans la lutte contre l’inflexible Ennemie, notre pensée et notre courage se sont aguerris, et sauront encore s’aguerir. Nous avons juré de lui arracher son secret, un jour, peut-être, nous découvrirons qu’elle n’est pas invincible ; nous lui abandonnerons sans regrets les dépouilles qu’elle réclame; et nous reconnaitrons en elle notre suprême libératrice! Le premier homme, innocent et soumis, était visité par les messagers célestes, mais ses vercus ne lui pretèrent pas d’ailes pour franchir les hauts murs de la prison paradisiaque. C’est l’Esprit inquiet et curieux qui a poussé les lourdes portes et les a refermées derrière lui. Sois bénie! belle Eve au coeur ardent, compagne envoyée par Dieu qui as écouté la voix du démon. Grâce à toi, aieule sage et mystérieuse, à la poitrine blessée, aux lèvres souriantes, nous sommes en route à travers le vaste monde, entre les hauteurs et les abîmes. Parmi nous retentissent les chants de triomphe mêlés aux hymnes funèbres. Grâce à toi, nos joies ne croupissent pas comme des étangs dans un parc abrité, mais jaillissent des profondeurs de notre être en gerbes étincelantes. Il est vrai que pous saignons de nombreuses blessures; souvent nous tombons à terre, désespérément las. Et cependant, même égarés dans le désert, quand nous gémissons contre le ciel et maudissons la vie, au pire moment de détresse luit la vision de la terre promise, et consolés par le rêve, nous ne nous sentons pas vaincus. Oui, nous te remercions, créature faible et tentée?, adorable tentatrice. Grâce à toi, les fruits sont savoureux, car nous avons eu faim ; les vérités sont belles comme des maîtresses longtemps cherchées, fidèlement servies. Les caresses nous ravissent, car nos sens sont troublés. Et l’âme lutte, pour conquérir glorieusement l’Immortalité. Grâce à toi, o Mère exquise, adorable et méconnue, dont la petite main nous a délivrés, il y a plus de volupté dans la souffrance que n’en contenait le bonheur; la mort est plus palpitante que n’était la vie. Max Rives. MAX RIVES. — RÊVES PAIENS
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMERO Б 5SÉRIE – TOME II 30 JUILLET 1904 par M. Emile Boutrour, de ‘institut, 1er juin 1904. rue d’Athènes, la 41 ANNÉE. — 5 star, L. IL LETTRES D’UNE VESTALE Fragments d’une Correspondance perdue. On ne sait à qui ces lettres étaient adressées ni à quelle époque elles furent écrites. LETTRE I. Eh bien oui ! Le mot que je n’ai pas voulu te dire, je te l’écris. – Je t’aime! Vesta m’abandonne. Ta parole et ton regard m’ont poursuivie toute la nuit ; je n’ai pu m’endormir qu’à l’aube ; dans mon sommeil tu m’es encore apparu, et tu me disais : « Si tu étais libre, m’aimerais-tu ? » et je te répondais : «Oui, oui, de toute mon âme. » Quand je me suis réveillée, il me semblait que j’étais entrée dans un monde inconnu, un monde brûlant comme l’Afrique, où les parfums sont des poisons. Voilà dix ans que je suis Vestale. Je vivais, calme et sereine, auprès du feu sacré. Depuis que je t’ai connu, j’ai perdu à tout jamais la paix du cæur. Quand je t’ai vu pour la première fois, tu ne m’as pas plu. Ton front sévère, ta figure pâle et ravagée, ton regard presque dur, ne m’attiraient pas; moi qui, dans mes rêves, voyais passer de jeunes dieux ayant le rayon et le sourire, je me détournai de toi. Puis tu m’aimas ; d’abord, je fus offensée, t’en sou viens-tu ? Ensuite, je compris que ta pensée voyait dans l’amour l’hommage suprême, et que ta souf france était un agenouillement touchant devant la femme ; alors les prosternations de la piété devant la prêtresse me semblèrent peu de chose ; et quand je te disais : non! je souffrais plus que toi. Tu ne l’as pas deviné? J’ai trop lutté. Je n’ai plus de force! en t’aimant, je ne serai pas vile, car je donne ma vie.
Oui, bénis soient ceux qui ont condamné la Vestale coupable à une mort affreuse. Ils nous ont défendues, à tout jamais, de la profanation des plaisirs légers; quand nous allons vers celui que nous aimons, nous savons que la mort sera, tôt ou tard, notre châtiment; toute étreinte a la passion et la tendresse des baisers suprêmes. Je ne veux pas que tu sois mal heureux. Viens ! toutes les années qui me restaient à vivre et toutes celles que j’ai vécues sans toi, je les mettrai dans la première heure que nous passerons ensemble. Viens ! Tu m’as bien aimée, je veux te rendre fou de bonheur. Je m’étais juré de respecter en moi la prêtresse, et je tiens mon serment; car je ne crains pas de me tromper, c’est bien l’Amour, le dieu lui-même qui me parle puisque je peux mépriser la lente torture qu’on m’infligera pour la joie que je te donnerai et que je te demande. Viens ! je n’ai pas à craindre la satiété, ni l’abandon. La mort me prendra, et celle qui te quittera ainsi ne pourra être oubliée. – Nous ne serons pas de ces amants qui rient plus tard de leur folie ; il y a dans notre passion assez de douleur pour l’éterniser. Bénis soient ceux qui me chatieront, car ils me sauvent du mépris. Ne crains pas pour moi le péril auquel tu m’exposes; car pour vivre enfin de toutes mes forces, pour ressentir une telle ivresse, je mourrais mille fois. Viens, c’est moi qui t’en prie ! Viens, je t’attends!
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΕΣΤΙΑΔΟΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥΑποσπάσματα χαμένης αλληλογραφίας. Δεν είναι γνωστό σε ποιον απευθύνονταν αυτές οι επιστολές ή πότε γράφτηκαν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ι. Λοιπον ναι! Την λέξη που δεν ήθελα να σας πω, σας την γράφω. – Σ’ αγαπώ! Η Εστία με εγκατέλειπε. Τα λόγια σου και το βλέμμα σου με κυνηγούσαν όλη τη νύχτα. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ μέχρι την αυγή. Στον ύπνο μου εμφανίστηκες ξανά εσύ και μου είπες : “Αν ήσουν ελεύθερη, θα με αγαπούσες;” “Και σας απαντούσα στο όνειρο:” Ναι, ναι, με όλη μου την ψυχή. “Όταν ξύπνησα, μου φάνηκε πως είχα εισέλθει εις κόσμο άγνωστο, κόσμο φλεγόμενο ωσάν την Αφρική, κόσμο όπου όλα τα αρώματα είναι δηλητήρια. Ιδού! Είμαι Εστιάς Παρθένος δέκα χρόνια τώρα. Έζησα, ήρεμη και γαλήνια, πλησίον του ιερού πυρός. Από τότε που σε γνώρισα, έχασα την ηρεμία της καρδιάς μου δια παντός. Όταν σε είδα για πρώτη φορά, δεν μου άρεσες. Το μέτωπό σου, πολύ αυστηρό, η όψι σου, χλωμή και ταλαιπωρημένη, σπασμένη, το σχεδόν σκληρό βλέμμα σου, δεν με προσέλκυσε· Εγώ, που στα όνειρά μου έβλεπα νέους θεούς να περνούν με τις αχτίδες και τα χαμόγελά τους, αισθανόμουν για σένα αποστροφή. Έπειτα εσύ με αγάπησες· στην αρχή προσεβλήθην, το θυμάσαι; Τότε κατάλαβα ότι η σκέψη σου εθεωρούσε τον έρωτα ως την ύψιστη αφοσίωση, και ότι η οδύνη σου ήτο μια συγκινητική γονυκλισία ικεσίας μπροστά σε μια γυναίκα· εν τοιαύτη περιπτώσει, οι γονυκλισίες ευλαβείας ενώπιον μίας ιέρειας μου φαινόνταν μικρές, ένα τίποτε· και όταν ύστερα σου είπα: όχι! υπέφερα πολύ περισσότερο από ό,τι εσύ. Δεν το μάντεψες; Έχω αγωνιστεί πάρα πολύ. Δεν έχω άλλη δύναμη! αγαπώντας σε, δεν θα είμαι αθλία, διότι δίνω τη ζωή μου. Ω ναι, ευλογημένοι είναι εκείνοι που καταδίκασαν την Ένοχη Εστιάδα εις θάνατον φρικτόν. Μας έχουν απαγορεύσει, δια παντός, την βεβήλωση των ελαφρών, γήινων απολαύσεων· όταν πηγαίνουμε σε εκείνιον που αγαπάμε, γνωρίζουμε ότι αργά ή γρήγορα ο θάνατος θα είναι η τιμωρία μας· κάθε αγκαλιά, κάθε ασπασμός έχει το πάθος και την τρυφερότητα των υπέρτατων φιλιών. Δεν θέλω να είσαι πια δυστυχισμένος. Έλα ! όλα τα χρόνια που μου έμειναν να ζήσω και όλα εκείνα που έζησα χωρίς εσένα, τα εναποθέτω στην πρώτη ώρα που θα περάσουμε μαζί. Έλα ! Με αγάπησες, θέλω να σε κάνω να τρελαθείς από ευτυχία. Είχα ορκισθεί στον εαυτό μου να σεβασθώ την ιέρεια εντός μου, και τον όρκο τον δικό μου, τον τηρώ· γιατί δεν φοβάμαι μήπως σφάλλω, είναι πράγματι ο Έρως, ο ίδιος ο θεός μου ομιλεί, αφού μπορώ να περιφρονήσω τά αργά βασανιστήρια που θα μου επιβάλλουν για τη χαρά που θα σας δώσω και που απαιτώ από εσένα. Έλα ! Δεν χρειάζεται να φοβάμαι τον κορεσμό ή την εγκατάλειψη. Ο θάνατος θα με πάρει, και εκείνη που σε αφήνει έτσι δεν γίνεται να λησμονηθεί.- Δεν θα γίνουμε ποτέ εκείνοι οι ερασταί που αργότερα γελούν με την τρέλα τους· υπάρχει αρκετός πόνος μέσα στο πάθος μας, ώστε να διαιωνίσει ες αεί την τρέλα. Ευλογημένοι είναι εκείνοι που θα με τιμωρήσουν, διότι θα με σώσουν έτσι από την περιφρόνηση. Μη φοβάσαι για μένα και πως εκτίθεμαι για το χατίρι σου σε κίνδυνο· γιατί για να ζήσω επιτέλους με όλες μου τις δυνάμεις, για να νιώσω τέτοια μέθη, θα πέθαινα χίλιες φορές.Έλα, εγώ, εγώ σε ικετεύω! Έλα, σε περιμένω!Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
LETTRES D’UNE VESTALE LETTRE II.
ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΕΣΤΙΑΔΟΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ
*** LETTRE II. Je t’avais écrit, il y a dix jours, mais mon messager n’est pas venu, et je n’ai pu t’envoyer ma lettre. Il vaut mieux qu’il en soit ainsi, car j’ai été faible, je te disais des choses insensées. Aujourd’hui, je me sens plus de courage. J’ai prié, et la déesse est venue à mon secours. Obéis-moi, je t’en supplie, pars, ne me revois plus. Je l’avoue, si je n’eusse été prétresse, si j’avais pu être ton épouse, je t’aurais follement aimé. Mais cela ne sera, hélas ! jamais possible. Je suis vierge, noble et Romaine, je mourrai plu tôt que de forfaire à l’honneur. Tu as aimé d’autres femmes; ces paroles que tu m’as dites, d’autres les ont entendues, d’autres les entendront. Etre ta victime comme elles, jamais ! Hier, j’ai rencontré l’Impératrice ; elle s’appuyait sur le beau Clodius; deux plébéiens ricanèrent : « Encore un », et ils se regardèrent. Je ne veux pas qu’on puisse se regarder ainsi, en m’entendant nommer. La honte et le vice sont partout autour de moi. Je veux être pure parmi les impures. Je veux veiller sur le feu sacré qui est l’emblème de la vertu humaine. Lorsque presque tous l’oublient, il est juste que quelques femmes y dévouent leur vie entière. A vous, les hommes, la patrie demande la fierté, le courage, toutes les grandes vertus ; ne rien demander aux femmes ! ce serait les mépriser ; elle nous demande la chasteté ! je la remercie de nous imposer ce sacrifice, de nous estimer assez pour nous confier un devoir, et j’obéirai. Je veux que ma vie soit blanche comme ma robe. Adieu!
ΕΠΙΣΤΟΛΗΔΕΥΤΕΡΑ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ II. Σας έγραψα προ δέκα ημερών, αλλά ο αγγελιοφόρος μου δεν ήρθε και δεν μπορούσα να σας στείλω την επιστολή μου. Καλύτερα που έγινε έτσι, γιατί ήμουν πολύ αδύναμη, και σας έλεγα πράγματα ανόητα και βλακώδη.Σήμερα αισθάνομαι πιο θαρραλέα. Προσευχήθηκα, και η θεά εισάκουσε και ήρθε στη βοήθειά μου. Υπακούστε σε αυτό που σας λέω, σας ικετεύω, φύγετε, μην με ξαναδείτε πια. Ομολογώ, το παραδέχομαι, αν δεν ήμουν ιέρεια, αν μπορούσα να είμαι η γυναίκα σας, θα σας αγαπούσα τρελά. Αλλά αυτό δεν θα είναι, αλλίμονο, ποτέ δυνατό.Είμαι παρθένα, ευγενής και Ρωμαία, θα προτιμούσα να πεθάνω παρά να χάσω την τιμή μου. Έχετε αγαπήσει άλλες γυναίκες· εκείνα τα λόγια που μου είπατε, άλλες τα έχουν ακούσει πριν από μένα, κι άλλες ακόμη μετά θα τα ακούσουν πάλι. Να γίνω εγώ το θύμα σας, όπως εκείνες, ουδαμώς, ποτέ! Χθες γνώρισα την Αυτοκράτειρα· έγερνε στην αγκαλιά του όμορφου Κλαυδίου· δύο πληβείοι τους εχλεύασαν: «Άλλος ένας» είπαν και κοιτάχτηκαν μεταξύ τους πονηρά. Δεν θέλω κανείς να κοιτάζει κανέναν πονηρά, στην ακρόαση του ονόματός μου.Η αισχύνη, η ατίμωση και η κακία είναι παντού γύρω μου. Θέλω να είμαι αγνή μεταξύ των ακαθάρτων. Θέλω να προσέχω την ιερή φωτιά, το ιερόν πυρ, το μόνον έμβλημα της ανθρωπίνης αρετής.Όταν σχεδόν όλοι το λησμονούν, δίκαιο είναι μερικές γυναίκες να αφιερώνουν ολόκληρη τη ζωή τους σε εκείνο. Από εσάς τους άνδρες, η πατρίδα απαιτεί υπερηφάνεια, θάρρος, όλες τις υψηλές αρετές· να μην ζητάτε τίποτε από τις γυναίκες! κάτι τέτοιο θα ήταν σα να την περιφρονούμε· από εμάς γυρεύει την αγνότητα! Την ευχαριστώ που μας επέβαλε τούτη τη θυσία, που μας θεώρησε αρκετά άξιες, ώστε να μας εμπιστευθεί ένα τόσο υψηλό καθήκον και εγώ θα υπακούσω σε αυτό.Επιθυμώ η ζωή μου να είναι τόσο λευκή όσο το φόρεμά μου. Αντίο !Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
LETTRES D’UNE VESTALE LETTRE III
ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΕΣΤΙΑΔΟΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ
***LETTRE III (à un autre inconnu). Je viens d’apprendre la mort de ton ami, je suis folle de douleur. Hélas ! les dieux récompensent mal la vertu. S’il est mort, si l’Empereur l’a condamné, c’est qu’il était trop grand, trop fier pour cette horrible cour. Il a su qu’il devait mourir, et avant de se frapper il n’a pas eu un mot pour moi; il n’a pas demandé à me voir; il ne m’aimait donc plus ? Ah ! si seulement j’avais tenu sur ma poitrine sa tête mourante, je serais moins malheureuse; si seulement je lui avait dit combien je l’aimais ! Mais il est mort, il ne le saura jamais. Si j’avais été plus faible, je l’aurais rendu heu reux pendant quelques semaines, et ce souvenir aurait suffi à ma vie; oui, j’aurais pu mourir avec lui sans attendre la sentence de mes juges; à présent je n’ose me tuer, car, lorsque son ombre rencontrera la mienne, elle la repoussera peut-être. Je souffre affreusement. Je vois toujours ses yeux suppliants qui se posaient sur moi comme une caresse et une brûlure. Comme j’aurais voulu céder à leur prière ! mais je ne l’ai pas fait; à présent, c’est trop tard. J’ai voulu garder le respect du monde ; comme il ne parait peu de chose en ce moment ! Le respect de moi-même ? Je ne sais si je ne me méprise pas d’avoir mal aimé. Il me reste l’approbation des dieux. Et si ces dieux n’existaient pas ? J’ai voulu être pure. J’ai révé, cette nuit, que j’étais dans un pays couvert de neige. Les arbres n’étaient que des formes blanches, le ciel était cou vert de nuages blancs, la mer gelée n’était qu’une immense surface blanche, et, dans toute cette blancheur, je vis couchée une statue de femme en marbre blanc. Et je me dis : Voilà la pureté absolue; cette femme de pierre, c’est moi telle que je me suis faite. C’est cette blancheur mortelle que j’ai préférée à la nature ensoleillée, criminelle et féconde, pleine de boue et de sang, d’harmonie et de couleur. Aucun pied humain ne doit se poser sur cette neige qu’il souillerait. Je dois demeurer, à tout jamais, seule, dans cette blancheur immaculée. Ah ! l’affreux rêve ! tu vois que je deviens folle. Je sens que je mourrai de ma douleur ; et je n’ai pas vécu ! Pas un jour, pas une heure ! Les dieux me rendront-ils ce que j’ai perdu ici-bas ? L’Amour aussi est un dieu, et je l’ai mortellement offensé. Je suis belle et nul n’a été heureux par moi. Voilà la pensée qui me tue. ***
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΙΙΤΡΙΤΗΕΠΙΣΤΟΛΗ III (προς έτερον ξένον, άγνωστον). Μόλις πληροφορήθην περί του θανάτου του φίλου σας, και πονώ τρελά από την θλίψη. Αλίμονο! οι θεοί ανταμείβουν άσχημα την αρετή.Εάν είναι νεκρός, αν ο Αυτοκράτωρ τον καταδίκασε, τούτο είναι επειδή ήταν πολύ υψηλός, πολύ υπερήφανος για εκείνο το φρικτό, αισχρό δικαστήριο. Εγνώριζε ότι έπρεπε να πεθάνει και πριν αυτοκτονήσει δεν μου είπε ούτε λέξη· μήτε να με δει ζήτησε· μήπως δεν με αγαπούσε πια;
Αχ! Ας είχα μονάχα κρατήσει την θνήσκουσα αγαπημένη κεφαλή του στο στήθος μου, θα ήμην λιγότερο θλιμμένη· αν μονάχα του είχα πει πόσο τον αγαπούσα! Αλλά είναι νεκρός πια, δεν θα το μάθει ποτέ. Αν ίσως είχα υπάρξει πιο αδύναμη, θα τον είχα κάνει ευτυχισμένο για μερικές εβδομάδες και εκείνη η ανάμνηση, έστω, θα ήτο αρκετή δια την ζωή μου· Ναι, θα μπορούσα να πεθάνω μαζί του, δίχως να περιμένω την απόφαση των δικαστών μου· Τώρα δεν τολμώ καν να αυτοκτονήσω, γιατί όταν η σκιά του συναντήσει τη δική μου, μπορεί να με διώξει. Πονώ φοβερά. Βλέπω ακόμα τα ικετευτικά του μάτια, να αναπαύονται πάνω μου, σαν χάδι και καύμα. Πώς θα ήθελα να είχα υποχωρήσει τότε στην προσευχή των ματιών του ! Αλλά δεν το έκανα όσο ήταν ακόμη καιρός· τώρα είναι πολύ αργά. Ήθελα να διατηρήσω τον σεβασμό του κόσμου· πόσο ασήμαντος μου φαίνεται τούτη τη στιγμή! Σεβασμός για εμένα την ίδια; Δεν ξέρω αν δεν περιφρονώ τον εαυτό μου που αγάπησα τόσο σκληρά. Μου δίδεται ακόμη η έγκριση των θεών. Τι γίνεται αν αυτοί οι θεοί δεν υφίστανται ; Αν δεν υπάρχουν; Ήθελα να είμαι αγνή. Ονειρεύτηκα εκείνο το βράδυ, ότι ήμην σε μια χώρα καλυμμένη από το χιόνι. Τα δέντρα είχον γίνει μονάχα λευκά σχήματα, ο ουρανός ήτο πράσινος με άσπραις νεφέλαις και σύννεφα, η παγωμένη θάλασσα ήτο απλώς μια απέραντη λευκή επιφάνεια και, εντός όλης τούτης της λευκότητος, είδα να ξαπλώνει χάμω ένα άγαλμα, άγαλμα γυναικός από λευκό μάρμαρο. Και είπα στον εαυτό μου: Αυτή είναι η απόλυτη αγνότητα· αυτή η πέτρινη γυναίκα είναι εγώ όπως έχω χτίσει τον εαυτό μου. Τούτη την θανατηφόρο λευκότη προτίμησα, αντί της ηλιόλουστης, εγκληματικής και γονίμου φύσεως, αντί της γεμάτης λάσπη και αίμα, της φύσεως της γεμάτης με αρμονία και χρώματα. Κανένα ανθρώπινο πόδι δεν πρέπει να πατήσει αυτό το χιόνι, γιατί θα το μολύνει. Πρέπει να παραμείνω, δια παντός, μόνη, εντός αυτής της αψόγου λευκότητος. Αχ! το απαίσιο όνειρο! Βλέπεις πως τ ρ ε λ α ί ν ο μ α ι.Αισθάνομαι ότι θα πεθάνω από τον πόνο μου· και δεν έχω ζήσει! Ούτε μια ημέρα, ούτε μια ώρα! Θα μου δώσουν πίσω οι θεοί αυτά που έχασα εδώ κάτω στη γη; Ο Έρωτας κι εκείνος θεός είναι, και τον προσέβαλα θανάσιμα.Είμαι πανέμορφη και κανείς δεν στάθηκε ευτυχισμένος πλάι μου. Ορίστε. Ιδού η σκέψις που με σκοτώνει.***Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
MAX RIVES. — RÊVES PAIENS REVUE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE REVUE BLEUE FONDATEUR : EUGÈNE YUNG DIRECTEUR : FÉLIX DUMOULIN NUMERO Б 5SÉRIE – TOME II 30 JUILLET 1904 par M. Emile Boutrour, de ‘institut, 1er juin 1904. rue d’Athènes, la 41 ANNÉE. — 5 star, L. IL
LA DOULEUR DE PROMÉTHÉE Le Titan rêvait ! derrière les noirs rochers du Caucase, de sombres nuages s’amoncelaient. Prométhée voyait Jupiter sur son trône. Pour qu’un tyran soit condamné, il suffit qu’un seul offre au vautour un corps dont la tête ne s’est pas inclinée. Le grand Titan savait que la pensée était née en l’homme, et que les dieux tremblaient. Bien des siècles s’étaient écoulés depuis qu’il avait dérobé le feu sacré, ce feu qui est en même temps chaleur et lumière. Bien des siècles s’écouleraient encore, mais le jour de la victoire viendrait. Jupiter avait fait un martyr. Jupiter s’écroulerait. Prométhée connaissait maintenant l’extase qui jaillit du sacrifice et que les Olympiens ne connaîtront jamais. Il se sentait le Maître des Dieux et l’ami des mortels. Il avait la majesté suprême devant laquelle Vénus même se prosterne, palpitante et soumise. Soudain une forme ailée se posa sur le roc et vint s’agenouiller aux pieds du Titan. C’était une femme d’une beauté lunaire. « Sois la bienvenue » dit Prométhée. Je t’attendais depuis longtemps, ma divine Messagère ! » « Mon amour et mon Maitre, c’est pour te servir que je suis restée loin de toi. Je t’apporte de grandes nouvelles. Ne regarde plus la Grèce, ton pays chéri t’oublie. » « Si la Grèce m’oublie, j’ai donc perdu le cœur de l’humanité. » « Bien-aimé, il y a un pays où les hommes sont laids et haineux, et pourtant en ce moment même il s’y passe des choses merveilleuses, car là vit un être adorable. Regarde la Palestine, je t’en supplie. » Vers le coin de terre que sa Messagère lui mon trait, le Titan tourna ses yeux profonds. Il vit, sur un crucifix, un corps sanglant comme le sien, et il se dit : C’est un révolté comme moi ! Mais le crucifié parla : « Mon père, que ta volonté soit faite sur la terre comme au ciel ». Le Titan tressaillit. Ce père c’était le Puissant, le Despote, celui que Prométhée combattait. Qu’on le nommat Jupiler ou Jéhovah, c’était le même Dieu ! Le martyr du Caucase vit que le martyr du Golgotha serait profondément aimé. Un jour, il tiendrait dans ses mains percées le coeur de l’humanité, et il l’offri rait à celui qui règne dans les cieux. Prométhée disait à l’esclave : « Lutte sans lassitude et sans fin. Délivre-toi. » Jésus lui dirait. « Le tyran céleste est ton père. Adore sa volonté. » Prométhée murmura : « Je suis peut-être vaincu ; je suis, certes, oublié. Je voulais rendre la terre digne du ciel, mais maintenant, pendant des siècles, les meilleurs parmi les hommes dédaigneront la terre pour mériter le ciel. Ils ont mis leur Dieu si haut, qu’ils ne peuvent songer à le détrôner. « Vois, mon amie. Celui qui souffre là-bas, lève vers un Paradis céleste ses yeux mourants. Moi, lié sur la plus haute des cimes terrestres, je contemple avec désir la vallée où l’on travaiile et où l’on aime. « Mais mon règne est fini. Le Christ a murmuré des paroles de douceur que je n’ai pas su prononcer, et l’ame des humbles a tressailli. « Les hommes vivront de rêves et de cauchemars; quand ils s’éveilleront, ils penseront à moi. « Mais ce jour tardera. Viens ici, ma bien aimée, près de moi, mets ta main dans la mienne; seule ta tendresse de femme peut consoler le Titan oublié. » Elle obéit. Ils restèrent longtemps ainsi, silencieux. Soudain ? Prométhée sentit que les doigts de l’Amante étaient froids et inertes; il vit qu’elle regardait fixe ment là-bas, où des femmes mortelles couvraient de larmes et de parfums le corps du crucifié. Il laissa tristement retomber la petite main, et dit : « Va donc où ton cæur t’appelle. Va trouver ceux à qui leur Maitre a promis le bonheur, ceux qui appellent la révolte un crime, ceux qui ont senti sur leur épaule une lourde main qui les a jetés à genoux ». Elle est partie. Les siècles s’écoulent ; le Titan torturé ne sent plus sur ses blessures les lèvres d’une amante. Il est seul, car la femme est à Jésus. Le vautour s’est envolé, le laissant à ses chaines pesantes. Suspendu entre la terre et le ciel, il médite, et il attend le réveil de l’homme. ***Max RivesPage 148
Ο ΠΟΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΩΣΟ Τιτάν ωνειρεύετο! Πίσω από τους μαύρους βράχους του Καυκάσου, συγκεντρώνονταν σύννεφα σκοτεινά.Ο Προμηθεύς είδε τον Δία στο θρόνο του. Για να καταδικαστεί ένας τύραννος, το μόνον που χρειάζεται είναι να προσφερθή στο όρνεο ένα σώμα του οποίου η κεφαλή δεν υπετάχθη ακόμη. Ο μέγας Τιτάν εγνώριζε ότι η σκέψη γεννήθηκε εντός του ανθρώπου και ότι οι θεοί έτρεμαν γι’ αυτό. Αιώνες επί αιώνων είχαν περάσει από τότε που είχε κλέψει το ιερόν πυρ, εκείνη τη φωτιά που είναι εν τω άμα καύμα και φως. Αιώνες επί αιώνων θα περνούσαν ακόμη, αλλά έσσεται η ημέρα της νίκης.
Ο Ζευς είχε κάνει έναν κάνει μάρτυρα. Ο Ζευς θα κατέρρεε. Ο Προμηθέας εγνώριζε πλέον την έκστασι την πηγάζουσα από τη θυσία, την έκστασι την οποία οι Ολύμπιοι ουδέποτε θα εγνώριζαν. Ησθάνετο πως ήτο ο ίδιος ο Διδάσκαλος των Θεών και ο φίλος των θνητών. Είχε την υπέρτατη μεγαλοπρέπεια έμπροσθεν της οποίας ακόμη και η Αφροδίτη έκλινε με σέβας το γόνυ, παλλόμενη και υποταγμένη. Αίφνης μια μορφή φτερωτή προσγειώθηκε στο βράχο και γονάτισε στους πόδας του Τιτάνος. Ήταν μια γυναίκα σεληνιακού κάλλους και φεγγάρινης ομορφιάς. «Καλώς ήλθατε», είπε ο Προμηθεύς. Σας περίμενα πολύ καιρό, θεϊκή μου Αγγελιαφόρε!» «Έρωτά μου και Δάσκαλέ μου, μόνον δια να σας υπηρετώ έμεινα μακριά σας επί μακρόν. Υπέροχα νέα σας φέρνω και αγγελίες. Μη προσέχετε πια την Ελλάδα, η αγαπημένη σας χώρα σας έχει ξεχάσει. »«Αν η Ελλάς με έχει ξεχάσει, τότε έχω χάσει την καρδιά της ανθρωπότητας.» «Αγαπημένε, υπάρχει μια χώρα όπου οι άνθρωποι είναι άσχημοι και μισητοί, μολαταύτα τούτη τη στιγμή πράγματα συμβαίνουν υπέροχα εκεί, διότι ζει εκεί ένα υπέροχο ον. Κοίτα την Παλαιστίνη, σε ικετεύω.»
Προς κείνη τη γωνιά της γης που του έδειξε η Αγγελιαφόρος του, ο Τιτάν έστρεψε τα βαθιά του μάτια. Και είδε, επί του σταυρού, ένα σώμα αιμάσσον, ωσάν το δικό του, και είπε εις εαυτόν: Επαναστάτης είναι, όπως εγώ ! Αλλά ο Εσταυρωμένος ωμίλη: “Πάτερ μου, γεννηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης». Ο Τιτάνας ετινάχθη και μόρφασε. Τούτος ο πατέρας ήταν ο Παντοδύναμος, ο Δεσπότης, εκείνος ο ίδιος τον οποίο πολεμούσε ο Προμηθεύς. Είτε τον αποκαλούσαν Δία είτε Ιεχωβά, ήταν ο ίδιος Θεός! Ο μάρτυρας του Καυκάσου είδε ότι εν τέλει ο μάρτυρας του Γολγοθά θα αγαπηθεί βαθιά. Μια μέρα θα κρατούσε την καρδιά της ανθρωπότητας στα τρυπημένα χέρια του κι έπειτα θα την προσέφερε σε εκείνον που βασιλεύει στους ουρανούς. Ο Προμηθεύς είπε στην σκλάβο: «Αγωνίσου χωρίς αδυναμία και χωρίς τέλος. Παραδώσου». Ο Ιησούς θα της έλεγε. «Ο επουράνιος τύραννος είναι ο πατέρας σου. Να λατρεύεις το θέλημά του. “ Ο Προμηθεύς μουρμούρισε: «Ίσως νικήθηκα. Είμαι, το δίχως άλλο, λησμονημένος.
Επιθύμησα να κάνω τη γη άξια για παράδεισο, αλλά από τώρα και για αιώνες εις το εξής, οι καλύτεροι των ανθρώπων θα περιφρονούν την γη για να τους αξίζει ο επουράνιος παράδεισος. Τοποθέτησαν τον Θεό τους τόσον υψηλά, ώστε ούτε καν ονειρεύονται να τον εκθρονίσουν.«Δες, φίλη μου αγαπημένη. Εκείνος που υποφέρει εκεί πάνω, ανυψώνει τα μάτια του προς έναν επουράνιο Παράδεισο. Εγώ, δεσμώτης στην υψηλότερη από τις επίγειες κορυφές, ατενίζω με πόθο την κοιλάδα όπου κάποιος εργάζεται και αγαπά.«Αλλά η βασιλεία μου τελείωσε. Ο Χριστός μουρμούρισε ζεστά λόγια γλυκύτητας τα οποία εγώ ούτε πώς να τα προφέρω δεν θα ήξερα, και οι ψυχές των ταπεινών αναπήδηξαν.
«Οι άντρες θα ζήσουν με όνειρα και εφιάλτες. όταν ξυπνούν θα με σκέφτονται κι εμένα.«Αλλά εκείνη η μέρα θ’ αργήσει ακόμη. Έλα εδώ, αγαπημένη μου, κοντά μου, βάλε το χέρι σου στο δικό μου· μόνον η θηλυκή σου τρυφερότης δύναται να παρηγορήσει τον λησμονημένο Τιτάνα».Εκείνη υπάκουσε. Έμειναν σιωπηλοί για πολύ καιρό. Αίφνης; Ο Προμηθεύς ησθάνθη πως τα δάκτυλα της ερωμένης ήσαν κρύα και αδρανή· είδε πως εκείνη κοίταζε σταθερά πέρα εκεί, όπου θνητές γυναίκες σκέπαζαν το σώμα του εσταυρωμένου με δάκρυα και αρώματα. Άφησε με θλίψη το χεράκι της να πέσει, και είπε, «Πήγαινε εκεί που σε καλεί η καρδιά σου». Πήγαινε να βρεις εκείνους στους οποίους ο Δάσκαλός τους έχει υποσχεθεί ευτυχία, εκείνους που αποκαλούν την επανάσταση έγκλημα, εκείνους που έχουν νιώσει στον ώμο τους ένα βαρύ χέρι να τους έχει ρίξει στα γόνατα ». Εκείνη έφυγε. Οι αιώνες περνούν· Ο μαρτυρικός Τιτάν δεν αισθάνεται πλέον τα χείλη της ερωμένης στις πληγές του. Είναι μόνος του, γιατί η γυναίκα ανήκει στον Ιησού. Ο γύπας, το όρνεο πέταξε, αφήνοντάς τον στις βαριές αλυσίδες του. Αιωρούμενος και υπό περιορισμόν, στ’ ανάμεσα γης και ουρανού, διαλογίζεται και περιμένει την αφύπνιση του ανθρώπου.** *Max RivesΣελίδα 148 Μετάφραση : Ηλίας Κολοκούρης
Σειρά Τρίτη
PRIÈRE DE L’AVENIR AU POÈTE Je suis le Puissant, l’Indomptable. Je marche, et mon pas fait vaciller le monde. Je parle, et au son de ma voix les forteresses s’écroulent. Quoi que tu fasses, je serai vainqueur! Et cependant je t’implore; car, sans toi, je ne serai pas aimé, sans toi, les etres nobles ne me comprendront pas, et maudiront l’Avenir et son œuvre. Je suis le grand Forgeron qui travaille dans la poussière et dans l’ombre. Lorsque surgit, des ténèbres, ma tête redoutable, les femmes s’en fuient, épouvantées. Pour mon front sévère, seules les fines mains savent tresser les parures. Toi seul peux attacher à mes chevilles les sandales ailées. Aime-moi, je serai charmant. Aime-moi, tu seras fort… Oublie le chemin des cimetières. N’arrose plus de tes larmes les troncs desséchés; sur les idoles brisées, laisse s’étendre la mousse. Viens à moi. Je suis nu et pauvre encore. Donne-moi ma couronne de rayons, donne-moi ma robe de beauté.
ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΠΟΙΗΤΗ Είμαι ο Ισχυρός, ο Αδάμαστος. Περπατώ και το βήμα μου κάνει τον κόσμο να λικνίζεται. Μιλάω, και στον ήχο της φωνής μου τα φρούρια καταρρέουν. Ό,τι κι αν κάνεις, θα σε νικήσω / κατακτήσω! Και όμως σε ικετεύω- γιατί χωρίς εσένα δεν θα με αγαπήσουν, χωρίς εσένα τα ευγενή όντα δεν θα με καταλάβουν και θα καταριούνται το Μέλλον και το έργο του. Είμαι ο μεγάλος σιδηρουργός που εργάζεται στη σκόνη και στις σκιές. Όταν το φοβερό μου κεφάλι αναδύεται από το σκοτάδι, οι γυναίκες τρέπονται σε φυγή τρομαγμένες. Για το αυστηρό μου μέτωπο, μόνο τα λεπτά χέρια ξέρουν πώς να πλέκουν τα στολίδια. Μόνο εσύ μπορείς να δέσεις τα φτερωτά σανδάλια στους αστραγάλους μου. Αγάπα με, θα είμαι γοητευτικός. Αγάπα με, θα είσαι δυνατή… Ξέχασε το μονοπάτι των νεκροταφείων. Μην ποτίζεις τους ξεραμένους κορμούς με τα δάκρυά σου- στα σπασμένα είδωλα, άφησε τα βρύα να απλωθούν. Έλα σε μένα. Είμαι ακόμα γυμνός και φτωχός. Δώσε μου το στέμμα των ακτίνων μου, δώσε μου το ένδυμα της ομορφιάς μου.
LES CYCLOPES Pour arracher au sol le métal et les pierres précieuses, pour allumer le feu des forges, et battre le fer, les Cyclopes avaient durement et sans trève peiné, La sueur coulait de leurs fronts brunis. Ils étaient las. Ils avaient soif. Appuyant sur les tables de granit leurs coudes massifs, ils criaient : « A boire » Soudain apparurent trois hommes magnifiquement parés. De lourdes broderies d’argent raidissaient l’étoffe somptueuse de leurs tuniques. Des rubis, des émeraudes, des saphirs cuirassaient leur étroite poitrine. Sur leur visage émacie, le fard mettait un masque blanc taché de rouge. Leurs paupières aux cils teints voilaient à demi des pru nelles énigmatiques et mornes. Très fiers, ils portaient haut la tête. Au milieu de la caverne rocheuse el profonde où roulaient des flots de vapeur, où, dans la lueur rouge des brasiers, flottaient de grandes ombres noires, ils semblaient des poupées étranges, d’une mesquine joliesse. Marchant lentement, avec des allures pompeuses, ils s’approchèrent et dirent: « Nous sommes la Joie, l’Orgueil et la Gloire des nations, les favoris des Immortels ! Nous sommes les divins artistes. Nous avons entendu vos gémissements. Pour vous consoler, nous vous apportons nos œuvres. Elles sont d’une valeur inestimable et d’un travail si habile qué nul autre n’eût pu l’ere cuter. Voyez la pureté des formes, et comme les diamants, les turquoises et les perles tracent, dans l’or, des fleurs étincelantes. » Ayant dit, ils tendirent aux Cyclopes des coupes merveilleusement ciselées, élégantes comme des lys. Mais les rudes ouvriers, déçus, bri sèrent avec fureur les coupes vides. Epouvantés, les orfèvres s’enfuirent en maudissant les forgerons, et des en trailles de la terre s’éleva encore ce rauque appel: « A boire ! A boire! »Alors, vers les géants lamentables, vint un homme de petite taille, d’apparence modeste, vêtu de toile fine. Ses yeux bleus souriaient. Il entr’ouvrit les mains, et l’on vit, entre ses paumes arrondies, pétiller la liqueur dont une goutle suflit à désaltérer le monde, la boisson divine, le nectar! Et les redoutables Cyclopes, joyeux comme des enfants, acclamèrent, en pleurant d’amour, l’envoyé des Olympiens. C. PSYCHA
ΟΙ ΚΥΚΛΩΠΕΣ Για να αποσπάσουν από τη γη μέταλλα και πολύτιμους λίθους, για να ανάψουν τη φωτιά των σιδηρουργείων και να χτυπήσουν το σίδερο, οι Κύκλωπες είχαν κοπιάσει σκληρά και χωρίς ανάπαυση, ο ιδρώτας έτρεχε από τα στιλβωμένα τους μέτωπα. Ήταν κουρασμένοι. Διψούσαν. Στηρίζοντας τους ογκώδεις αγκώνες τους στα γρανιτένια τραπέζια, φώναζαν: «Πιείτε! » Ξαφνικά εμφανίστηκαν τρεις άνδρες, μεγαλοπρεπώς στολισμένοι. Βαριά ασημένια κεντήματα στόλιζαν το πλούσιο και πολυτελές ύφασμα των χιτώνων τους. Ρουμπίνια, σμαράγδια και ζαφείρια στόλιζαν τα στενά στήθη τους. Στα παγωμένα πρόσωπά τους, το κοκκίνισμα φόρεσε μια λευκή μάσκα λεκιασμένη με κόκκινο. Τα βλέφαρά τους, με τις βαμμένες βλεφαρίδες τους, μισοκάλυπταν τα αινιγματικά και θαμπά μάτια. Πολύ υπερήφανοι, κρατούσαν το κεφάλι τους ψηλά. Στη μέση του βαθέος, βραχώδους σπηλαίου, όπου κυλούσαν ρυάκια ατμού, στην κόκκινη λάμψη των καμινέτων μεγάλες μαύρες σκιές τρεμόπαιζαν, κι έμοιαζαν με παράξενες, ασήμαντες κούκλες, ελαχίστου κάλλους. Περπατώντας αργά, με πομπώδες βάδισμα, πλησίασαν και είπαν: «Είμαστε η Χαρά, η Υπερηφάνεια και η Δόξα των εθνών, οι ευνοούμενοι των Αθανάτων! Είμαστε οι θεϊκοί καλλιτέχνες. Ακούσαμε τους στεναγμούς σας. Για να σας παρηγορήσουμε, σας φέρνουμε τα έργα μας. Είναι ανεκτίμητης αξίας και εργασία τέτοιας δεξιοτεχνίας που κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να την κάνει. Δείτε την καθαρότητα των μορφών και πώς τα διαμάντια, τα τιρκουάζ και τα μαργαριτάρια ανιχνεύουν, μέσα στο χρυσό, αστραφτερά λουλούδια.» Αφού το είπαν αυτό, παρέδωσαν στους Κύκλωπες υπέροχα σμιλεμένα κύπελλα, κομψά σαν κρίνα. Όμως οι άγριοι εργάτες, απογοητευμένοι, έσπασαν με θυμό τα άδεια κύπελλα. Οι χρυσοχόοι τράπηκαν σε φυγή με τρόμο, βρίζοντας τους σιδηρουργούς, και από τα βάθη της γης ακούστηκε ξανά η βραχνή κραυγή: «Πιείτε! Πιείτε! »Τότε στους θρηνούντες γίγαντες ήρθε ένας άνδρας μικρού αναστήματος, σεμνός στην εμφάνιση, ντυμένος με ωραία λινά. Τα γαλάζια μάτια του χαμογέλασαν. Άνοιξε τα χέρια του, και ανάμεσα στις στρογγυλεμένες παλάμες του φάνηκε να αστράφτει το ποτό, μια σταγόνα από το οποίο θα έσβηνε τον κόσμο, το θεϊκό ποτό, το νέκταρ! Και οι φοβεροί Κύκλωπες, χαρούμενοι σαν παιδιά, αποθέωσαν τον απεσταλμένο των Ολυμπίων, κλαίγοντας από αγάπη.Κ. ΨΥΧΑ
Σειρά Τέταρτη
La Revue de Paris, Livraison du 1 Mai Mai-Juin 1908pages 181 – 195
ΙLA FUITE DE DAPHNE Dans la plaine d’Attique, lorsque naissait la cité souveraine, le dieu du soleil vit, un matin, aux abords du Céphise, une nymphe qu’il aima pour sa chevelure blonde, sa grâce timide, sa fraîcheur printanière. Elle regardait couler l’eau sur ses pieds d’ivoire, et rêvait à l’inconnu, doux et charmant comme elle, qui viendrait bientôt et lui dirait, tout bas, les mots qu’elle attendait.. Soudain, un éclair brilla sur la terre, le ciel et l’onde; et Daphné vit apparaître le jeune Apollon, au corps blanc, aux yeux de flammes, cuirassé d’or, casqué de lumière, terrible, ardent et pur. Il parla. Aux accords de sa voix harmonieuse, l’air vibrait comme une lyre. Daphné ne l’écouta pas: épouvantée par l’éclat de l’immortel amant, elle s’enfuit. Plus rapide que les flots, elle courait vers les demeures des hommes. Mais elle entendit près d’elle les pas légers de l’Olympien qui riait, joyeux et fier. Alors elle s’écria :-O Zeus redoutable ! mes forces défaillent, je suis perdue! Toi seul peux me secourir aie pitié de moi !
Sa prière fut exaucée au moment où la main du dieu toucha son épaule, la nymphe fut changéeen plante. Depuis ce jour, sur le clair Céphise, s’inclinent les fleurs roses du laurier mystique. Le passant respire, sans volupté. son amer parfum. Ni les rayons d’été ni les neiges d’hiver ne flétrissent ses pétales. Mais parfois, à l’heure du regret, quand les étoiles s’éteignent dans le ciel livide, au son d’un chant triste, les feuilles frissonnent. – Daphné ! Daphné par quel châtiment le Maître suprême a répondu à ta prière impie! Tu as eu peur, hélas! peur des joies surhumaines tu as mérité de t’enraciner dans le sol, d’être à jamais captive. » Toi qui fus si belle, malheureuse! pourquoi fuyais-tu l’étreinte divine Songe, ah! songe que celles qui ont aimé le radieux Apollon règnent dans la gloire à ses côtés, et sont les mères des demi-dieux !» Toi que j’ai perdue, ne le savais-tu pas?
IΗ ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ Στην πεδιάδα της Αττικής, ότε εγεννήθη η κυρίαρχη πόλις, ο θεός του ήλιου είδε, ένα πρωί, εις τα περίχωρα του Κηφισού, μιαν νύμφην, την οποίαν αγάπησε για τα ξανθά της τα μαλλιά, τη ντροπαλή χάρη της, την νεότητα του έαρος, την ανοιξιάτικη φρεσκάδα της.Η νύμφη παρατηρούσε το νερό να κυλάει πάνω στα φιλντισένια πόδια της, και ονειρεύτηκε τον ξένο, απαλό και γοητευτικό όπως κι εκείνη η ίδια, ο οποίος θα ερχόταν σύντομα και θα της ψιθύριζε απαλά τα λόγια που περίμενε.Αίφνης, ένας κεραυνός αστραποβόλησε λάμποντας στη γη, τον ουρανό και τα κύματα· και η Δάφνη είδε να εμφανίζεται ο νεαρός Απόλλωνας, με το λευκό του σώμα, τα φλογερά του μάτια, την χρυσή πανοπλία του, την πάμφωτη περικεφαλαία του, τρομερός, απαστράπτων και αγνός.Μίλησε. Στις χορδές της αρμονικής φωνής του, ο αέρας δονήθηκε σαν λύρα.Η Δάφνη δεν τον άκουσε: έντρομη από το έντονο φως του αθάνατου εραστή, τράπηκε σε φυγή.Ταχύτερη από τα κύματα, έτρεξε προς τα σπίτια των ανθρώπων. Όμως άκουσε κοντά της τα ελαφρά βήματα του Ολυμπίου,να γελάει καθώς πλησίαζε, χαρούμενα και υπερήφανα.Τότε εκείνη αναφώνησε:-Μα τον φοβερό Δία! Η δύναμή μου με πρόδωσε, χάθηκα! Μόνο εσύ μπορείς να με βοηθήσεις, ελέησόν με !Η προσευχή της εισακούσθηκε καθώς το χέρι του θεού ακουμπούσε τον ώμο της, κι η νύμφη μεταμορφώθηκε σε φυτό.Από εκείνη την ημέρα, πάνω από την όχθη του διάφανου Κηφισού υποκλίνονται τα ροδαλά άνθη της μυσταγωγικής δάφνης. Ο περαστικός θα εισπνεύσει τα άνθη δίχως ευχαρίστηση, δεν θα βρει αισθησιασμό σε εκείνα. Το άρωμά τους είναι πικρό. Ούτε οι ακτίνες του καλοκαιριού, ούτε τα χιόνια του χειμώνα μαραίνουν τα πέταλα του φυτού. Αλλά καμιά φορά, την ώρα της λύπης και των τύψεων, όταν τα αστέρια σβήνουν στον χλωμό ουρανό, στον ήχο ενός λυπημένου τραγουδιού, τα φύλλα της δάφνης τρέμουν.- Δάφνη! Δάφνη! Με ποια τιμωρία ο Ανώτατος Δάσκαλος απάντησε στην ανίερη προσευχή σου! Φοβήθηκες, αλλοίμονο ! Νίκησε το κράτος του φόβου εμπρός στις υπεράνθρωπες χαρές, που σου άξιζε να ριζώσεις στο χώμα, αιχμάλωτη για πάντα.Ω Δάφνη, ήσουν τόσο όμορφη, τόσο λυπημένη! Γιατί δραπέτευσες από την Θεϊκή αγκαλιά του Ονείρου; Σκέψου ! Αχ! Σκέψου πόσες αγάπησαν τον λαμπρό Απόλλωνα τότε, και σήμερα βασιλεύουν πλάι του εν δόξη, και είναι σήμερα μητέρες ημίθεων!Εσύ, που σε έχασα, δεν το ήξερες τάχα αυτό;Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης
La Revue de Paris, Livraison du 1 Mai pages 181 – 195
II LE SECRET Je me nomme Théano. Je demeure à Mycone. Ma mère mourut en me mettant au monde. Mon père, honnête et courageux pêcheur, veilla sur mon enfance mais, épuise par un labeur incessant, il suivit bientôt sa femme. Il me laissait pauvre et seule, à quinze ans. Je vécus en tissant de la tuile pour des femmes moins belles que moi. Car je fus très belle. Et cependant j’étais malheureuse, et nul ne me rendait hommage. L’existence était dure pour tous à Mycone, rocher stérile balayé par les vents. On n’avaitpas d’heures à consacrer aux femmes, on n’y connaissait pas la volupté ni les plaisirs.
Un soir, lasse d’ avoir erré sur la plage, je m’appuyai contre le rocher géant dont l’ombre flotte au loin sur la mer. J’écoutais la menace des vents et des flots, je contemplais ma patrie aride, et je songeais à Corinth. e, Éleusis, Olympie, Athènes, aux cités glorieuses. Ne verrais-je jamais les temples resplendissants, ni les luttes héroïques, ni les fêtes des peuples, fortunés? Tout à coup, un mot fut murmuré à mon oreille. Je tressaillis et regardai autour de moi personne! J’étais bien seule. Avais-je rêvé ce mot, dont le sens m’était Inconnu? Je répétai, à haute voix, les syllabes harmonieuses, et je sentis, sous ma main, le rocher lentements’ entr’ ouvrir. Dans une caverne profonde, aux colonnes de bronze, ruisselaient l’or, l’argent et les pierres précieuses. Il me semblait que la terre me révélait sa splendeur, et m’ouvrait son sanc- tuaire magnifique. J’y”pénétrai sans crainte, à la lueur des diamants qui roulaient sous mes pieds comme des cailloux et constellaient les voûtes de porphyre. Longtemps je restai dans la caverne. Je choisissais des pierres bleues, vertes, rouges, pour en parer mes bras et mon cou de neige, mes cheveux d’ébène. Je m’enivrais de joie et d’orgueil. Après tant de souffrances, tant d’humiliations, quel triomphe! Savoir ce que nul ne savait Posséder aujourd’hui toutes ces richesses, demain dominer le monde! Moi, Théano, belle, inspirée, reine des trésors! A l’aube, je sortis de la grotte, et m’élançaiversles humbles maisonnette du villages pour y proclamer ma découverte. Je voulais crier à mes compagnons de misère :- Venez, venez ! il y a la du bonheur pour tous. Laissez vos filets et vos barques. Par moi, Mycone sera plus opulente qu’Athènes. Appelons a nous les poètes, les artistes. Que de nobles figures de marbre et d’ivoirese dressent sur nos places ! Qu’à la fureur des flots les temples opposent leur majesté sereine! Que des chants mélodieux apaisent la plainte des airs ! Que la beauté se pose enfin sur l’île mélancolique, sans bois et sans fleurs !
Je courais, haletante, juycuse, lorsqu’une autre pensée tra- versa mon esprit:« Si tous connaissent mon trésor, il leur appartiendra comme à moi. Verrai-je vendre, dans les boutiques, les joyaux divins?a Verrai-je, aux doigts des matelots, ces pierres royales? Des paroles vulgaires troubleront-elles le silence de ces lieux enchantes?» Qui a murmuré à mon oreille les syllabes miraculeuses? a Quelque dieu invisible, sansdoute.Je suis l’élue,je suis l’unique. Révélerai-je le mystère à ceux qui n’ontpas été choisis, à ceux qui ne pouvaient entendre la voix que j’ai entendue?
» Je ne serais plus que la servante des hommes. Non! les profanes ne doivent pas connaître les trésors sacrés. »Deux fois le soleil s ‘ alluma sur Mycone. Lorsque ses derniers rayons s’éteignaient dans les eaux, je me glissais dans mon royaume, et j’en sortais avant l’aurore, emportant quelques joyaux que je cachais dans ma cabane. Il me serait permis, à moi, de trafiquer avec ces choses merveilleuses, puisque c’est à moi qu’elles furent données. Bientôt, quand j’aurais amassé des richesses, je m’en irais, loin de Mycone, vers les villes de luxe et de plaisir. Le troisième soir, je posai, comme les autres fois, la main sur le roc, et j’entr’ uuvrisles lèvres. Mais je restai muette. Je frémis. Ai-je oublie? Ah! Dieux! Ai-je oublie? Toute la nuit, je fis pour me souvenir un enort surhumain. Je fouillai ma mémoire, j’assemblai des sons divers, j’écrasai mon front contrôla muraille de granit, je promis des sacrifices à tous les immortels, j’invoquai celui qui m’avait parle… Au matin, glacée par le vent, raidie par la fatigue,je retour- nai dans ma chaumière. La nuit suivante,je luttai encore contre le destin. Puis j’allai vers les hommes. Je leur contai mon histoire, je les suppliai de prendredes haches et d’enfoncerla porte dont nul n’avait la clef. Ils consentirent;mais leurs bras vigoureux ne purent rien contre le roc trop dur, contre le mur implacable. Ils ont ri de moi. Ils me croient folle. Jamais ils ne sauront. Si je leur avais fait don du mot magique! Je l’aurais retrouvé dans leur cœur.
Mais non! ce qui est à tous n’est à personne. Pour moi seule, l’or a brillé dans les cavernes profondes. Je fus la favorite des Dieux. J’ai gardé leur secret. J’en conserve à jamais l’orgueil. Aujourd’hui je suis triste et vieille, mais je songe encore à ce qui fut, à ce qui pouvait être, et je cherche, je cherche toujours. Quand vient la nuit, j’évoque la splendeur des trésors cachés, à genoux devant la porte qui ne s’ouvre plus.
IIΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ Το όνομά μου είναι Θεανώ. Ζω στην Μύκονο. Η μητέρα μου πέθανε την ώρα που με έφερνε στον κόσμο. Ο πατέρας μου, ένας έντιμος και θαρραλέος ψαράς, με φρόντισε ως παιδί, αλλά, εξαντλημένος από την ακατάπαυστη εργασία, σύντομα ακολούθησε τη γυναίκα του. Με άφησε φτωχή και μόνη σε ηλικία δεκαπέντε χρονών. Ζούσα υφαίνοντας κεραμιδί? φορέματα (la tuile pour des femmes) για γυναίκες λιγότερο όμορφες από μένα. Διότι ήμουν πράγματι πανέμορφη. Κι όμως ήμουν δυστυχισμένη, κανείς δεν μου απέδιδε την δέουσα τιμή. Η ζωή ήταν δύσκολη για όλους στη Μύκονο, έναν άγονο ανεμοδαρμένο βράχο. Δεν είχαμε χρόνο να αφιερώσουμε στον βίο μας ως γυναίκες, δεν γνωρίζαμε την ευχαρίστηση ή τις απολαύσεις.Ένα βράδυ, κουρασμένη από την περιπλάνηση στην παραλία, ακούμπησα στον τεράστιο βράχο του οποίου η σκιά αιωρείται πέρα μακριά στη θάλασσα. Άκουγα την απειλή των ανέμων και των κυμάτων, ατένιζα την άνδυρη πατρίδα μου και σκεφτόμουν την Κόρινθο, την Ελευσίνα, την Ολυμπία, την Αθήνα, τις ένδοξες πόλεις. Δεν θα έβλεπα ποτέ τους λαμπρούς ναούς, τους ηρωικούς αγώνες, τις εορτές και τις πανηγύρεις των τυχερών λαών τους ;Αίφνης μια λέξη ανέμισε στο αυτί μου. Ανατρίχιασα, τινάχθηκα, κοίταξα και δεν είδα ψυχή! Ήμουν απολύτως μόνη.Μήπως είχα ονειρευθεί αυτήν την λέξη, η σημασία της οποίας μου ήταν παντελώς άγνωστη ; Επανέλαβα, με δυνατή φωνή, τις αρμονικές συλλαβές, και ένιωσα, κάτω από το χέρι μου, ο βράχος να ραγίζει ανοίγοντας αργά.Βρέθηκα σε ένα βαθύ σπήλαιο, με χάλκινες στήλες, παντού έρρεε χρυσός, ασήμι και πολύτιμοι λίθοι. Μου φάνηκε ότι η γη μου αποκάλυπτε το μεγαλείο της και μου άνοιγε το υπέροχο ιερό της. Εισήλθα στο ιερό χωρίς φόβο, στο φως των διαμαντών που κυλούσαν κάτω από τα πόδια μου, ίδια με βότσαλα κατάστικτα στους πορφυρίτες θόλους.Έμεινα στο σπήλαιο για ώρα πολλή. Συνέλεξα μπλε, πράσινους, πορφυρούς λίθους να διακοσμήσω τα χέρια μου και τον χιονάτο λαιμό μου, τα εβένινα μαλλιά μου. Ήμουν μεθυσμένη από χαρά και υπερηφάνεια. Μετά από τόσα βάσανα, τόση ταπείνωση, τι θρίαμβος! Να γνωρίζω εγώ εκείνο που κανείς άλλος δεν είχε μάθει, να κατέχω εγώ όλα αυτά τα πλούτη σήμερα που θα κυβερνούν τον κόσμο αύριο! Εγώ, η Θεανώ, η όμορφη, η εμπνευσμένη, η βασίλισσα των θησαυρών!Το ξημέρωμα με την αυγούλα, έφυγα από το σπήλαιο και έτρεξα στα ταπεινά μικρά σπίτια στα χωριά για να αναγγείλω την ανακάλυψή μου. Ήθελα να φωνάξω στους δυστυχισμένους συντρόφους μου:- Ελάτε, Ελάτε ! Υπάρχει ευτυχία για όλους. Αφήστε τα δίχτυα και τις βάρκες σας. Με τη βοήθειά μου, η Μύκονος θα γίνει πιο πλούσια από την Αθήνα. Ας καλέσουμε κοντά μας τους ποιητές, τους καλλιτέχνες. Είθε ευγενείς μορφές μαρμάρου και ελεφαντόδοντου να στέκονται στις πλατείες μας! Είθε οι ναοί να αντιταχθούν με το γαλήνιο μεγαλείο τους στην μανία των κυμάτων! Είθε μελωδικά τραγούδια ν’ απαλύνουν τον θρήνο του αέρος! Είθε η ομορφιά να προσγειωθεί επιτέλους στο μελαγχολικό νησί μας, το δίχως δάση και άνθη!Έτρεχα, ασθμαίνουσα, χαρούμενη, όταν μια άλλη σκέψη διαπέρασε στο μυαλό μου:«Αν όμως όλοι γνωρίζουν τον θησαυρό μου, θα τους ανήκει όπως και σε μένα. Θα δω τα θεϊκά κοσμήματα προς πώλησιν στα καταστήματα; Θα δω τούτους τους βασιλικούς λίθους στα δάχτυλα των ναυτικών; Θα διαταράξουν τα χυδαία λόγια τη σιωπή αυτών των μαγεμένων τόπων;Ποιος ψιθύρισε τις θαυματουργές συλλαβές στο αυτί μου; Κάποιος αόρατος θεός, χωρίς αμφιβολία, είμαι η επιλεγμένη, είμαι η μόνη. Θα αποκαλύψω το μυστήριο σε όσους δεν επελέχθησαν, σε εκείνους που δεν μπορούσαν να ακούσουν τη φωνή που άκουσα;Δεν θα ήμουν τίποτα περισσότερο από δούλη των ανθρώπων έτσι. Οχι! Οι βέβηλοι κι αμύητοι δεν πρέπει να γνωρίζουν τους ιερούς θησαυρούς. »Δύο φορές ο ήλιος έφεξε στην Μύκονο. Όταν οι τελευταίες ακτίνες του έσβησαν στα νερά, γλίστρησα στο βασίλειό μου και έφυγα από εκεί κρυφά, πριν από την αυγή, παίρνοντας μερικά πολύτιμα πετράδια που έκρυψα στην κάμαρή μου. Θα μου επιτρεπόταν να ασχοληθώ με αυτά τα υπέροχα πράγματα, αφού άλλωστε σε εμένα είχαν δοθεί. Λίαν συντόμως, όταν θα είχα συγκεντρώσει αρκετό πλούτο, θα έφευγα, μακριά από την Μύκονο, στις πόλεις της πολυτέλειας και της ευχαριστήσεως.Το τρίτο βράδυ, όπως τις άλλες φορές, έβαλα το χέρι μου πάνω στο βράχο και άνοιξα τα χείλη μου. Αλλά παρέμεινα σιωπηλή. Ανατρίχιασα. Ερρίγησα. Ελησμόνησα; Αχ! Θεοί! Ελησμόνησα ; Το ξέχασα;Όλη τη νύχτα έκανα υπεράνθρωπη προσπάθεια να θυμηθώ. Σκάλισα τη μνήμη μου, συνήρμοσσα ήχους παράταιρους, θρυμμάτισα το μέτωπό μου κόντρα στον γρανιτένιο τοίχο, υποσχέθηκα θυσίες σε όλους τους αθάνατους, επικαλέστηκα εκείνον που μου είχε μιλήσει …Το πρωί, παγωμένη από τον άνεμο, άκαμπτη από την κόπωση, επέστρεψα στην αγροικία μου.Το επόμενο βράδυ, πολέμησα και πάλι ενάντια στην μοίρα.Κατόπιν πήγα στους άντρες. Τους είπα την ιστορία μου, τους ικέτευσα να πάρουν τα τσεκούρια τους και να σπάσουν την πύλη της οποίας κανείς δεν είχε το κλειδί. Εδέχθησαν, αλλά τα δυνατά τους χέρια δεν κατάφεραν να κάνουν τίποτα πάνω στον σκληρότατο βράχο, στον αμείλικτο τοίχο.Με καταγέλασαν. Με θεώρησαν τρελή. Δεν θα το μάθουν ποτέ.Αν τους είχα δώσει τη μαγική λέξη! Θα είχα μια θέση στις καρδιές τους.Αλλά όχι! αυτό που ανήκει σε όλους δεν ανήκει σε κανέναν. Μόνον για μένα, αποκλειστικά, ο χρυσός έλαμπε στα βαθέα σπήλαια. Ήμην η αγαπημένη των Θεών. Φυλάττω το μυστικό τους. Διατηρώ την τιμή του μυστικού ες αεί και διά παντός υπερήφανη.Σήμερα είμαι λυπημένη και γηραιά, αλλά ακόμα σκέφτομαι τι ήταν, τι θα μπορούσε να είναι, και ψάχνω, εξακολουθώ να ψάχνω. Όταν έλθει η νύχτα, ακόμη αναθυμούμαι το μεγαλείο των κρυμμένων θησαυρών, γονατιστή, μπροστά στην πύλη, η οποία δεν ανοίγει πλέον. Μεταγραφή – Μετάφραση: Ηλίας Κολοκούρης 2021
La Revue de Paris, Livraison du 1 Mai pages 181 – 195
III MYRRHINE Dans les bois ombreux d’Arcadie s’était réfugié Photion, le philosophe. Il était jeune encore, enthousiaste et beau. Il fuyait Sparte, sa rude et glorieuse patrie, car il ne pensait pas sur les Dieux ce que les magistrats de la cité ordonnaientque l’on pensât. Sans cesse, il méditait avec angoisse sur les volontés du Destin et les désirs des hommes, sur les mystères de la vie, née de la volupté, livrée à la douleur. Il aimait les êtres et les choses. Il interrogeait,il jugeaitles Dieux. Ni le Maître souverain qui lance la foudre, ni la Sagesse inviolable et sereine, ni la Vierge altiere, gloire et terreur des nuits, ni la blanche Aphrodite aux cheveux d’or, n’emplissaient son cœur, ne dominaient sa pensée.
Son esprit inquiet descendait plus bas que les Enfers, s’éle- vait plus haut que l’Olympe. Il cherchait, par delà les Dieux. Jamais il n’allait vers les villes, ne s’agenouillaitdans les temples. Il habitaitles bois avec Myrrhine, sa femme. Elle l’avait volontairement suivi. Elle l’aimait. Délicate et pensive, elle avait beaucoup souJIert aLacédémone,parmi les durs guerriersà qui le ciel sourit en vain. Maintenant elle était heureuse. Pendant le jour, elle vaquait aux soins de la maison, filait, cultivait le petit jardin plein de fleurs et d’abeilles. Son rouet bourdonnait comme une ruche, elle chantaitcomme un rossignol. Souvent, a.ssise..aux pieds de Photion, elle l’écoutaitlire les paroles inscrites sur ses tablettes d’ivoire. Paroles redoutables, ardentes et pures comme la flamme. Elle l’admiraitpour sa force, elle l’adorait pour sa douceur. Elle était toutà lui. ***Par une pluvieuse matinée d’automne, la jeune femme errait seule, dans le bois. La masse sombre des nuages qui voilaient le soleil laissait échapper quelques rayons palis. Des gouttes d’eau étincelaient dans les arbres, et tombaient, une à une, sur l’herbe. Myrrinne marchait lentement. Un pressentimentla troublait. Elle était émue, vaguement inquiète. Soudain il lui sembla qu’une main effleurait son épaule surprise, elle se retourna. D’abord, elle ne distingua rien; mais, peu à peu, elle vit apparaître, entre les branches d’un laurier, une femme vêtue de here depuis les pieds jusqu’à la ceinture. L’inconnue était belle. Ses cheveux, plus souples que la liane, plus roux que les feuilles d’automne, s’enroulaient à ses bras roses, à son cou rond, à sa poitrine forte et pleine. Son visage avait l’éclat des pèches mûres; ses yeux verts étaient doux et profonds comme l’ombre des bois. Malgré sa fraîcheur, elle avait le charme mélancolique d’une plante touchée parl’hiver. On ne pouvait deviner si elle était jeune ou vieille. D’une voix aussi plaintive que les notes lointaines d’une flûte, elle dit: – Myrrhine!. .– Qui es-tu? demanda la jeune femme en tremblant. Nymphe ou déesse? Car tu n’es pas de la race des hommes. L’inconnue sourit gravement : –Non je ne suis pas de la. race cruelle des hommes. Je suis Thymbris, la dryade. Il y a longtemps, très longtemps, les Dieux m’ont confié un arbre merveilleux qui croissait dans les forêts d’Arcadie. Qu’il fut beau, mon chêne! Je m’en souviens femme, je me souviens six bergers, en joignant les mains, pouvaient à peine embrasser son tronc magninque. Entre ses racines, les lièvres peureux trouvaient un sur abri; les fleurs germaient à son ombre dans son feuillage touffu sou-pirait la brise, chantaient les oiseaux. Des vies innombrablesse mêlaient à sa vie. » Comme je ‘aimais. Je pressais ardemment ma poitrine contre sa rude écorce, je nouais ma chevelure à ses branches, je mordillais ses feuilles, je buvais sa sève comme du vin. Je sentais passer en moi la puissante jeunesse de l’arbre séculaire. » Un jour, ah! Dieux! jour de printemps, des bûcherons sont venus. En marchant, ils causaient, ils riaient. Je vis sur mon chêne se lever leurs haches de fer. Invisible, je luttai contre eux. Mais ces êtres grossiers ne pouvaient deviner la présence dela dryade, ne pouvaient ressentirla terreur sacrée. Je ne pus défendre mon chêne. » J’entends encore le bois craquer, gémir. Je vois l’entaille profonde. L’arbre vénérableest tombé lentement sur le sol. La poussière a souillé ses feuilles délicates. Il est mort. Je crus mouriraussi. Hélas! j’avaispuisé en lui des forces redoutables…
» Depuis ce jour, je hais les hommes. Vaincue, humiliée, impuissante, livrée auxregrets, je fuis les lieux où j’ai connu la douleur d’avoir failli à ma tâche! Douleur dont nulle d’entre nous ne se consola jamais. » Je fuis les lieux où jadis étaient ma joie et mon orgueil. Maintenant il ne reste du chêne divin qu’un morceau de tronc noir. Le gazon se dessèche à la place où fut son ombre, les lièvres cherchent ailleurs un abri, et les oiseaux n’y chantent plus.» Je hais les hommes! Maisje les plains car ils ne savent qu’asservir, voler, tuer. Invincibles et lamentables, ils sont les maîtres du monde. Ils possèdent la terre, mais la joie n’y fleurit pas pour eux.» Ils viennent, et nous partons. Chaque pas qu’ilsfont efface nos pas. Ils avancent, et les sylvains, les nymphes, les satyres, les dryades fuient comme des bêtes traquées. Nous disparaîtrons bientôt ils sont plus forts que nous.
» C’ est porquoi malgré ma haine, je viens en amie, pour qu’ils ne méritent plus le nom de destructeurs; pour qu’ils soient compatissants aux êtres qu’ils ont vaincus, et qu’ils sentent, enfin, l’âme des choses.» Depuis que j’erre sur la terre dépouillée, cent fois j’ai vu partir les hirondelles. Je suis triste et lasse. Mais, avant d’entrer dans la paix profonde, je veux agir encore une fois. J’ai longtemps cherché un être humain digne de posséder un secret que je possède. A toi je puis le révéler, car tu es de ma race. On t’a dit, n’est-ce pas, que le trisaïeul de ta trisaïeule est né d’une dryade, et que, pour-l’amour d’une femme, -il abandonna les bois? Tu es sa fille; quelques gouttes de sève se mêlent encore à ton sang. Je t’ai reconnue, et je ne me suis pas voilée à ton approche, et je t’ai appelée. Ce que j’ai à te dire, tu peux l’ entendre.
Myrrhine inclina la tête :Je t’écoute, – dit-elle gravement.La dryade fixa sur la jeune femme son clair regard: Depuis que je suis revenue’en Arcadie, je t’observe, et j’observe aussi Photion, ton époux, ton ami, ton maître. Invisible et muette, je me suis approchée de vous et j’ai pénétré dans vos cœurs. Vous respectez la vie, la joie et la beauté. Jamais vous n’avez piétiné la fourmi, volé l’œuf du rossignol, froissé l’aile du papillon, Je t’aime, ô ma sœur, toi qui n’as pas offensé l’esprit des forêts! Je veux te parler, à toi seule.Myrrhine tremblait d’épouvante. Qu’allait-elle apprendre? Quel secret pouvait lui révéler la dryade? Une chose terrible, sans doute, peut-être surhumaine. Elle ne désirait pas la connaître. Elle ne désirait rien, car elle possédait l’amour. Mais elle savait que Photion eût recueilli, à genoux, les mots qu’allait prononcer Thymbris.
« Si je refuse de les entendre, je serai criminelle envers mon époux, songca-t-elle. Je veux être digne de lui je ne veux pas craindre l’inconnu. »Elle se tourna vers la dryade :–Parle! mais sache que ce que tu diras, je le répéterai à celui que j’aime. S’il est une seule de tes paroles qu’il ne doive pas entendre, tais-toi 1 car moi, je ne saurais me taire.La dryade répliqua :-Je n’exige de toi aucun seiment/sentiment. Quand tu posséderas mon secret, tu verras toi-même ce que tu dois faire. Voici.» Solitaire et libre, j’ai parcouru ‘ll ellade. Moi, la fille des forêts antiques qui couvrent les plaines, j’ai gravi les hautes cimes, je~uis descendue dans les vallées. Partout où pousse un brin d’herbe, où s’épanouitune-fleur, où s’élève un arbre, j’ai posé le pied. Sur les monts, j’ai cueilli le thym sauvage; dans les jardins des rois, les lis de neige et les roses de pourpre; dans les prés, les friches anémones; dans les cimetières, l’asphodèle d’Or; la belladone parmi les temples en ruines, et la ciguë dans les marais. Un exilé d’Égypte m’apporta la semence des sombres pavots. Aux rayons de la lune, je me suis penchée sur les étangs limpides, et les doigts transparents des nymphes m’ont tendu le lotus mystique, le pâle nénuphar. J’ai cueilli les fleurs qui tapissent les champs, qui rampent dans les décombres, qui s’enlacent aux arbres et aux pierres, qui ornent les tombes; celles qui s’ouvrent au soleil, aux étoiles ou à l’ombre, qui flottent sur les eaux. Toutes les fleurs de lavolupté, de l’extase, du rêve, de l’oubli et de la mort; je les ai baisées de mes lèvres, pressées contre mes seins nus, broyées entre mes mains. J’ai mêlé à à leurs pétales les feuilles salubres de l’eucalyptus, les feuilles vénéneuses du noble laurier, les feuilles de chêne qui jadis couronnaient ma tête et dontje ne suis plus digne de me parer. A cette végétation merveilleuse j’ai demandé ses parfums, son miel et ses poisons. J’ai distillé de sa substance le suc qu’elle puisa dans la terre, la goutte de feu que lui versa le ciel.
» J’en ai composé un miraculeux élixir. Heureux celui qui pourra le boire! Il sentira couler en ses veines une vie intense. Son âme s’éveillera. La joie et la douleurse livreront à lui. Il chantera la pitié, l’amour et l’espérance. Ses yeux percevront les astres lointains. Il lira dans les cœurs. Il découvrira les trésors enfouis. Les voix de la terre lui parleront. Quand la pluie ne tombera pas des nues, quand les champs seront durs comme le roc, et que l’herbe se desséchera au fond des ruisseaux taris, il entendra sous ses pieds le frais murmure des sources il creusera le sol, et l’eau jaillira.» Ses enfants seront fiers et magnanimes. Sa pensée inspirera les disciples qui lui succéderont. Et peu à peu naîtra une race héroïque, noble, généreuse et subtile. » J’ai longtemps souffert. Quand mes sœurs dansent autour de l’arbre divin, je pleure de honte et m’éloigne d’elles. Le jour où je verrai marcher, à l’ombre des bois, les hommes nouveaux,je serai consolée. » Les feuilles de chêne n’ ornent plus ma tête. Je voudrais y poser la couronne de laurier. Alors je pourrai mourir. » La liqueur que renferme ce flacon d’argent suffirait à conserver pour toujours la chair d’un cadavre. Sept vivants, fussent-ils des vieillards, peuvent y puiser des forces surhu- maines. Je te la donne. Mais apprends ceci tu ne dois la verser qu’à ceux qui aiment et qui pensent. Pour ceux-là, seuls, elle a des vertus magiques. Pour les autres, elle est aussi inefficace que l’eau des rivières. Il ne faut pas qu’elle coule en vain. » Tu serais criminelle si de ce breuvage précieux tu perdais une seule goutte. » Bois, toi-même, o femme ! si tu te juges digne de boire, et si tu l’oses mais n’oublie ni mes promesses ni mes menaces. Je mets entre tes mains l’élixir de vie. Si grave était l’accent de la voix mélodieuse que Myrrhine hésita. Elle avait peur. Puis elle songea : « Je donnerai à Photion ce breuvage merveilleux. Lui seul décidera. Il saura me désigner les élus à qui je le verserai. Je n’y tremperai moi-même les lèvres que s’il me le permet, s’il me l’ordonne. » – Je te remercie, ô dryade! – dit-elle. – J’accepte, en tremblant, le don que tu me fais. Mais je veux être libre de te le rendre demain. – C’est bien, qu’il en soit ainsi. Prends; et que je puisse bientôt mourir, triomphante et consolée!***La lune brillait très haut dans le ciel. Ses rayons argentés ultraient à travers le feuillage sombre. Lesoiseaux dormaient. Les feuilles mortes tombaient sans bruit. Rien ne troublait la paix lumineusede cette nuit d’automne. Assise devant sa porte, Myrrhine regardait au loin. Elle était pâle. Son visage amaigri avait la rigidité d’un masque. La lièvre brillait dans ses yeux noirs. Sa tête, dépouillée de sa chevelure blonde, se penchait tristement. Soudain, à quelques pas d’elle, la dryade apparut, et, comme la première fois, l’appela par son nom : Myrrhine Myrrhine ! La jeune femme tressaillit: – Que veux-tu, ô dryade? que veux-tude moi?- Pourquoies-tu si triste Depuis vingt jours, jet’attends, près du laurier. Tu n’es pas venue. Pourquoi J’ai vu, sur le sol, le flacond’argent où j’ai gravé mon nom. Il était vide. A qui as-tu versé le baume magique?La jeune femme ne répondit pas. – En vain tu gardes le silence. Je sais qu’en me quittant tu trouvas inanimé, sur le seuil de ta maison, l’époux que tu adores. Sur l’oreiller parfumé de tes cheveux, je sais quelle tête repose. Je sais que tu baises des lèvres muettes et que, toutes les nuits, tu serres dans tes bras un cadavre, aussi chaud que ta poitrine d’amoureuse. Je sais sur quelle chair a coulé, goutte à goutte, l’élixir de vie. Ah! pauvre femme! si tendre, si faible et si criminelle! Qu’as-tu donc osé faire?Myrrhine répondit avec orgueil : – Je n’ai pas voulu livrer à la terre ou à la flamme le corps de mon époux. Je l’ai pieusement embaumé. Le miracle que tu m’avais annoncé s’est accompli, il est plus beau qu’aux premiers temps de nos amours! et je le garde, à jamais, contre mon cœur.
– Tu as offensé ceux que nul n’offense impunément. Je te plains, mais je ne puis rien pour toi. Et Myrrhine vit s’approcher d’elle, lentement, en foule, les rousses dryades aux prunelles vertes, les satyres velus, les centaures à la croupe luisante, au buste cuivré, les naïades légères et pures comme les sources, les fauves bacchantes. Plus loin apparaissait, à demi noyé dans l’ombre, le rude et mélancolique visage d’un cyclope. Et tous ces êtres redoutables dardaient sur elle leurs regards pleins de menaces..Muette, immobile, elle attendait. Alors une voix retentit :- O dryade erranteet désolée, pour la deuxièmefoisvaincue, toi qui avais élu cette femme pour lui donner l’élixir de vie, prononce sa sentence ! Thymbris parla : -Tues la première deceux qui dissiperont les précieux arômes des champs et des bois pour embaumer les cadavres. Pour ce crime, il n’est pas de pardon. Voici ton châtiment :» Tu ne descendras que très vieille dans la tombe. Mais jamais plus tu n’ approcheras d’un être vivant. Les hommes, dépouillés par toi, te renieront. Les bêtes et les oiseaux fuiront à ton approche. Les abeilles même, en te sentant venir, abandonneront leur ruche emplie de miel.» Le jour, auprès de ton époux inanimé, tu vivras solitaire. La nuit, tu presseras, comme hier, tes lèvres sur ses lèvres, et tu l’enlaceras de tes bras. » Il est à toi, le mort auquel tu sacrifias la joie et la noblesse de tant d’êtres à venir, le mort que tu as trop aimé. A toi pour toujours! » Sans prières et sans larmes, elle avait écouté. Dans ses yeux brillait le terrible regard de ceux qui défient le Destin. Elle releva fièrement sa tête dépouillée et retourna vers le mort.
IIIΜΥΡΡΙΝΗ Ο Φωτίων, ο φιλόσοφος, είχε καταφύγει στο σκιερό δάσος της Αρκαδίας. Ήταν ακόμη νέος, ενθουσιώδης και όμορφος. Έφυγε από τη Σπάρτη, τη σκληρή και ένδοξη πατρίδα του, επειδή δεν σκεφτόταν για τους Θεούς όσα διέταζαν οι άρχοντες της πόλης να σκέφτονται. Ακαταπαύστως διαλογιζόταν με αγωνία τις θελήσεις της μοίρας και τις επιθυμίες των ανθρώπων, τα μυστήρια της ζωής, γεννήματα της ηδονής, παραδομένα στον πόνο. Αγαπούσε τους ανθρώπους (τα όντα;) και τα πράγματα. Αμφισβήτησε, έκρινε τους Θεούς. Ούτε ο Ανώτατος Δάσκαλος που ρίχνει την αστραπή, ούτε η απαραβίαστη και γαλήνια Σοφία, ούτε η υπεροπτική Παρθένος, η δόξα και ο τρόμος των νυχτών, ούτε καν η πάλλευκος Αφροδίτη με τα χρυσά μαλλιά, γέμισαν την καρδιά του, δεν κυριάρχησαν στη σκέψη του. Το ανήσυχο πνεύμα του κατήλθε χαμηλότερα από τον Κάτω Κόσμο, ανήλθε υψηλότερα από τον Όλυμπο. Ατένιζε κι έψαχνε πέρα από τους Θεούς. Δεν πήγε ποτέ στις πόλεις, δεν γονάτισε ποτέ ευλαβικά σε ναούς. Ζούσε στο δάσος με την Μυρρίνη, την σύζυγό του. Τον είχε ακολουθήσει οικειοθελώς. Τον αγαπούσε. Λεπτή και στοχαστική, είχε υποφέρει πολύ στην Λακεδαίμονα, ανάμεσα στους σκληρούς πολεμιστές, στους οποίους ο Ουρανός χαμογελούσε μάταια. Τώρα ήταν ευτυχισμένη. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, φρόντιζε το σπίτι, καλλιεργούσε τον μικρό κήπο γεμάτο λουλούδια και μέλισσες. Η ανέμη του αργαλειού της περιστρεφόμενη βούιζε σαν κυψέλη, τραγουδούσε σαν αηδόνι.Συχνά, καθισμένη στα πόδια του Φωτίωνος, τον άκουγε να διαβάζει τα λόγια που ήταν γραμμένα στις ελεφαντοστέινες πινακίδες του. Φοβερές λέξεις, πύρινες και αγνές σαν την φλόγα.Τον θαύμαζε για τη δύναμή του, τον λάτρευε για την ευγένεια του. Ήταν όλη δική του. *** Ένα βροχερό φθινοπωρινό πρωινό, η νεαρή γυναίκα περιπλανιόταν μόνη της στο δάσος. Η σκοτεινή μάζα των νεφών που κάλυψε τον ήλιο άφηνε ίσα μερικές ωχρές ακτίνες να λάμπουν. Σταγόνες νερού άστραφταν στα δέντρα και έπεφταν, μία προς μία, στην χλόη. Η Μυρρίνη περπατούσε αργά. Ένα προαίσθημα την ενοχλούσε. Ήταν συγκινημένη, αισθανόταν μια κάπως αόριστη ανησυχία. Αίφνης, της φάνηκε πως ένα χέρι άγγιζε τον έκπληκτο ώμο της, και γύρισε να δει. Στην αρχή, δεν μπορούσε να δει τίποτε. Αλλά, σιγά-σιγά, είδε να εμφανίζεται, ανάμεσα στα κλαδιά μιας δάφνης, μια γυναίκα ντυμένη ελαφίνα από τα πόδια μέχρι τη μέση. Η άγνωστη ήταν όμορφη. Τα μαλλιά της, πιο απαλά από την αναρριχώμενη αγράμπελη, πιο πορφυρά από τα φύλλα του φθινοπώρου, ήσαν τυλιγμένα γύρω από τα ρόδινα χέρια της, τον στρογγυλό λαιμό της, το δυνατό, γεμάτο στήθος της. Το πρόσωπό της είχε τη λάμψη των ώριμων ροδάκινων, τα πράσινα μάτια της ήσαν απαλά και βαθιά σαν τις σκιές του δάσους. Παρά τη φρεσκάδα της, είχε τη μελαγχολική γοητεία ενός φυτού που το άγγιξε ο χειμώνας. Δεν μπορούσες να πεις αν ήταν νέα ή ηλικιωμένη.Με μια φωνή τόσο θρηνητική όσο οι μακρινές νότες ενός φλάουτου, είπε: – Μυρρίνη! .- Ποια είσαι; την ρώτησε η νεαρή γυναίκα, τρέμοντας. Νύμφη ή θεά; Επειδή από το γένος των ανθρώπων δεν είσαι. Η άγνωστη ξένη χαμογέλασε σοβαρά: – Όχι, δεν είμαι από εδώ, δεν ανήκω στην σκληρή φυλή των ανθρώπων. Είμαι η Θύμβρις, η Δρυάδα. Πολύ, πολύ καιρό πριν, οι Θεοί μου εμπιστεύηκαν ένα υπέροχο δένδρο που φύτρωνε κι υψωνόταν στα δάση της Αρκαδίας. Πόσο όμορφη ήταν η δρυς / βελανιδιά μου! Την θυμάμαι σαν γυναίκα, θυμάμαι έξι βοσκοί, με τα χέρια τους ενωμένα με δυσκολία μπορούσαν να φιλήσουν τον υπέροχο κορμό της. Ανάμεσα στις ρίζες της, οι δειλοί λαγοί έβρισκαν καταφύγιο. Στην σκιά της, στο πυκνό φύλλωμά της φυτρώνουν τ’ άνθη, ή τ’ αγεράκι φυσούσε, τα πουλιά τραγουδούσαν. Αναρίθμητες ζωές αναμειγνύονταν με τη ζωή της δρυός μου. Πόσο την αγάπησα. Έσφιγγα το στήθος μου με θέρμη στον τραχύ φλοιό της, έδενα τα μαλλιά μου στα κλαδιά της, δάγκωνα τα φύλλα της, έπινα τους χυμούς της σαν κρασί. Ένιωθα την ισχυρή νεότητα του αρχαίου αιωνόβιου δένδρου να διαπερνά το κορμί μου. Μια μέρα, αχ! Θεοί! Μια μέρα ανοιξιάτικη, ήρθαν οι ξυλοκόποι. Καθώς περπατούσαν και κουβέντιαζαν, γελούσαν. Είδα τα σιδερένια τσεκούρια του να κατεβαίνουν βιαίως πάνω στην βελανιδιά μου. Αόρατα, πάλευα μαζί τους, τούς πολεμούσα. Αλλά αυτά τα αγενή, άξεστα όντα δεν μπορούσαν να μαντέψουν την παρουσία της Δρυάδος, δεν μπορούσαν να νιώσουν τον ιερό τρόμο. Δεν μπορούσα να υπερασπισθώ την Βελανιδιά μου. Ακούω ακόμα το ξύλο να τρίζει και να βογγάει. Βλέπω την βαθεία πληγή. Το σεβάσμιο δένδρο έπεσε αργά στο έδαφος. Η σκόνη είχε λερώσει τα λεπτά φύλλα της. Είχε πλέον πεθάνει. Νόμιζα ότι κι εγώ η ίδια θα πεθάνω. Αλλίμονο, είχα απορροφήσει τις τρομερές μου δυνάμεις σ’ εκείνη … Από εκείνη τη μέρα, μισώ τους άνδρες. Ηττημένη, ταπεινωμένη, αδύναμη, παραδομένη στις τύψεις, δραπετεύω από τα μέρη όπου γνώρισα τον πόνο της αποτυχίας στην αποστολή μου! Δεν την προστάτευσα. Πόνος από τον οποίο κανείς μας δεν μπορεί να παρηγορηθεί ποτέ. Φεύγω από τα μέρη όπου κάποτε ήταν η χαρά και η υπερηφάνια μου. Τώρα μονάχα ένα κομμάτι μαύρου κορμού παραμένει από τη θεϊκή βελανιδιά. Η χλόη ξεραίνεται εκεί που κάποτε ήταν η σκιά της, οι λαγοί αναζητούν αλλού καταφύγιο και τα πουλιά δεν κελαηδούν πια εκεί.Μισώ τους άνδρες ! Αλλά τους λυπάμαι, επειδή μόνον πώς να υποδουλώσουν ξέρουν, πώς να κλέψουν, να σκοτώσουν. Ανίκητοι και αξιολύπητοι, είναι οι κυρίαρχοι του κόσμου. Κατέχουν την γη, μα η χαρά δεν ανθίζει εκεί για τους ίδιους.Έρχονται και απέρχονται. Κάθε βήμα που κάνουν εκείνοι, διαγράφει τα δικά μας βήματα. Προχωρούν, και οι Σιλουανοί (Πάνες της Ρώμης) οι Νύμφες, οι Σάτυροι, οι Δρυάδες φεύγουν σαν κυνηγημένα θηρία. Σύντομα θα εξαφανιστούμε, είναι πιο δυνατοί από εμάς. “Γι ‘αυτό, παρά το μίσος μου, έρχομαι ως φίλη, ώστε να μην τους αξίζει πλέον το όνομα των καταστροφέων. Ώστε να μάθουν να δείχνουν συμπόνοια προς τα όντα που έχουν υποτάξει, ώστε να νιώσουν, επιτέλους, την ψυχή των πραγμάτων. Από τότε που περιπλανιέμαι την ξεγυμνωμένη γη, εκατό φορές έχω δει τα χελιδόνια να φεύγουν. Είμαι λυπημένη και κουραμένη. Αλλά, πριν εισέλθω σε βαθεία γαλήνη, θέλω να δράσω μια τελευταία φορά. Ψάχνω εδώ και καιρό έναν άνθρωπο άξιο να μάθει το μυστικό που κατέχω. Σε σας μπορώ να το αποκαλύψω, γιατί είστε από την φυλή μου. Σας έχουν πει, έτσι δεν είναι, ότι ο προ-προ-προπάππος σας γεννήθηκε από μια Δρυάδα, και ότι, για την αγάπη μιας γυναίκας, εγκατέλειψε το δάσος; Είσθε η κόρη του. Μερικές σταγόνες του δενδρώδους χυμού εξακολουθούν να αναμιγνύονται με το αίμα σας. Σας αναγνώρισα και δεν κρύφτηκα καθώς πλησιάζατε. Αντιθέτως, σας φώναξα. Ό,τι έχω να σας πω, μπορείτε να το ακούσετε.
Η Μυρρίνη έσκυψε το κεφάλι της:-Σας ακούω, – είπε με σοβαρότητα. Η Δρυάς εστίασε το καθάριο βλέμμα της στη νεαρή γυναίκα: Από τότε που επέστρεψα στην Αρκαδία, παρακολουθώ εσένα και έχω παρακολουθήσει επίσης τον Φωτίωνα, τον σύζυγό σου, τον φίλο σου, τον αφέντη σου. Αόρατη και σιωπηλή, σας πλησίασα και διείσδυσα στις καρδιές σας. Σέβεστε την ζωή, την χαρά και την ομορφιά. Δεν ποδοπατήσατε ποτέ μυρμήγκι, δεν κλέψατε το αυγό της αηδόνας, δεν τσαλακώσατε το φτερό της πεταλούδας, Σ’ αγαπώ, ω αδελφή μου, εσένα που δεν προσβάλλεις το πνεύμα του δάσους! Θέλω να σου μιλήσω, να μιλήσω μονάχα σ’ εσένα. Η Μυρρίνη έτρεμε από φόβο. Τι επρόκειτο να μάθει; Τι μυστικό θα μπορούσε να της αποκαλύψει η Δρυάδα; Κάτι φοβερό, χωρίς αμφιβολία, ίσως υπεράνθρωπο. Δεν ήθελε να φθάσει σε τούτη τη γνώση. Δεν ήθελε να το μάθει. Δεν επιθμούσε τίποτα, γιατί είχε την αγάπη. Αλλά ήξερε ότι ο Φωτίων θα είχε διαλογισθεί, το δίχως άλλο, γονυπετής, τις λέξεις που θα εκστόμιζε η Θύμβρις. “Αν αρνηθώ να τις ακούσω, θα έχω εγκληματίσει απέναντι στον άνδρα μου”, σκέφτηκε. “Θέλω να είμαι άξια γι αυτόν, δεν θέλω να φοβάμαι το άγνωστο.”Γύρισε προς την Δρυάδα: -Μίλα! Αλλά να γνωρίζεις πως ό,τι πεις, εγώ θα το επαναλάβω σε εκείνον που αγαπώ. Αν υπάρχει έστω και μία λέξη σου που δεν θα έπρεπε να ακούσει, σώπασε, παρακαλώ, γιατί εγώ δεν μπορώ να σιωπήσω. Η Δρυάς απάντησε: – Δεν χρειάζομαι κανέναν όρκο από εσάς. Όταν έχεις το μυστικό μου, θα δεις μόνη σου τι πρέπει να κάνεις. Ορίστε. Μοναχική και ελεύθερη, έχω ταξιδέψει την Ελλάδα. Εγώ, η κόρη των αρχαίων δασών που καλύπτουν τις πεδιάδες, έχω ανεβεί στις ψηλές κορυφές, έχω κατεβεί στις κοιλάδες. Όπου φυτρώνει το χορτάρι, όπου ανθίζει το λουλούδι, όπου υψώνεται ένα δένδρο, έχω πατήσει το πόδι μου. Στα βουνά, μάζεψα τ’ άγριο θυμάρι· στους κήπους των βασιλιάδων, μάζεψα κρίνα του χιονιού και πορφυρά τριαντάφυλλα· στα λιβάδια, πρωινές φρέσκες ανεμώνες· στα κοιμητήρια, χρυσούς ασφόδελους· την Belladonna μάζεψα στους ερειπωμένους ναούς και μυστικά το κώνειο στους βάλτους. Ένας εξόριστος από την Αίγυπτο μου έφερε το σπόρο της μηκώνου της υπνοφόρου, της σκοτεινής παπαρούνας. Μέσ’ στις αχτίδες του φεγγαριού, έσκυψα πάνω από τις διαυγείς λίμνες, και τα διάφανα δάχτυλα των νυμφών μου άπλωσαν τον μυστηριακό λωτό, το χλωμό νούφαρο. Διάλεξα τα λουλούδια που καλύπτουν τα χωράφια, που σέρνονται στα χαλάσματα, που περιπλέκονται στα δέντρα και στις πέτρες, που στολίζουν τους τάφους· εκείνα τα άνθη που ανοίγουν στη θέαση του ήλιου, των αστεριών ή της σκιάς, εκείνα που επιπλέουν στα νερά. Όλα τα λουλούδια της ηδονής, της έκστασης, του ονείρου, της λήθης και του θανάτου. Τα φίλησα ένα προς ένα με τα χείλη μου, τα πίεσα πάνω στα γυμνά μου στήθη, τα συνέθλιψα στα χέρια μου. Έχω ανακατέψει με τα πέταλά τους τα ευεργετικά φύλλα του ευκαλύπτου, τα δηλητηριώδη φύλλα της ευγενούς δάφνης, τα φύλλα της βελανιδιάς που κάποτε στεφάνωναν το κεφάλι μου, μα τώρα πια δεν είμαι πλέον άξια να στολίζομαι με εκείνα. Από αυτή την θαυμάσια βλάστηση ζήτησα τ΄ αρώματά της, το μέλι και τα δηλητήριά της. Έχω αποστάξει από την ουσία του τον χυμό που άντλησε από την γη, τη σταγόνα της φωτιάς που έσταξε ο ουρανός για εκείνην. Έχω συνθέσει ένα θαυμαστό ελιξίριο απ’ τον χυμό. Ευτυχισμένος είναι εκείνος που μπορεί να το πιει! Θα νιώσει μια έντονη ζωή να ρέει μέσα στις φλέβες του. Η ψυχή του θα ξυπνήσει. Η χαρά και ο πόνος θα του παραδοθούν. Θα τραγουδήσει τον οίκτο, την αγάπη και την ελπίδα. Τα μάτια του θα αντιληφθούν τα υπέρτατα μακρινά αστέρια. Θα διαβάσει καρδιές. Θα ανακαλύψει θαμμένους θησαυρούς. Οι φωνές της γης θα του μιλήσουν. Όταν η βροχή δεν θα πέφτει πια από τον ουρανό, όταν τα χωράφια θα είναι σκληρά σαν βράχος και το χορτάρι θα μαραίνεται στον πάτο των αποξηραμένων χειμάρρων, εκείνος θα ακούσει το δροσερό μουρμουρητό των πηγών κάτω από τα πόδια του, θα σκάψει τη γη, και το νερό θα αναβλύσει. Τα παιδιά του θα είναι υπερήφανα και μεγαλόθυμα. Η σκέψη του θα εμπνεύσει τους μαθητές που θα τον ακολουθήσουν. Και σιγά-σιγά, λίγο-λίγο, θα γεννηθεί μια ηρωική, ευγενής, γενναιόδωρη και δαιμόνια φυλή. Έχω υποφέρει εδώ και πολύ καιρό. Όταν οι αδερφές μου χορεύουν γύρω από το θεϊκό δένδρο, κλαίω απ’ την ντροπή και απομακρύνομαι από αυτές. Την ημέρα που θα ιδώ τους νέους ανθρώπους να περπατούν πάλι στη σκιά του δάσους, θα παρηγορηθώ. Τα φύλλα βελανιδιάς δεν κοσμούν πλέον το κεφάλι μου. Θα ήθελα να φορέσω το δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι. Τότε πια, θα μπορώ να πεθάνω. Το ποτό που περιέχεται σε αυτήν την ασημένια φιάλη θα ήταν ικανό για να διατηρήσει τη σάρκα ενός πτώματος ες αεί. Επτά ζωντανοί άνθρωποι, ακόμη κι αν είναι ηλικιωμένοι, μπορούν να αντλήσουν υπεράνθρωπη δύναμη από αυτό. Σας το δίνω. Αλλά μάθετε τούτο εδώ που πρέπει: να το ενσταλάξετε μόνο σε όσους αγαπούν και σκέφτονται. Γιατί για εκείνους μονάχα έχει το ελιξήριο τις μαγικές ιδιότητές του. Για τους άλλους, είναι τόσο αναποτελεσματικό, όσο το νερό του ποταμού. Δεν πρέπει να ρεύσει ματαίως.Θα ήσουν εγκληματίας, αν έχανες έστω και μία σταγόνα αυτού του πολύτιμου αναψυκτικού. Πιες κι εσύ η ίδια, ω γυναίκα! Αν θεωρείς τον εαυτό σου άξιο να πιεις, και αν τολμάς, αλλά μην ξεχάσεις τις υποσχέσεις μου ή τις απειλές μου. Αφήνω στα χέρια σου το ελιξίριο της ζωής. Τόσο σοβαρός ήτο ο τόνος της μελωδικής φωνής, που δίστασε η Μυρρίνη. Φοβόταν πολύ. Τότε σκέφθηκε : «Θα δώσω στον Φωτίωνα τούτο το υπέροχο ποτό. Μόνος αυτός θα αποφασίσει. Θα ξέρει πώς να ορίσει τους εκλεκτούς στους οποίους θα το χύσω. Εγώ η ιδία δεν θα μουλιάσω τα χείλη μου με αυτό, εκτός εάν μου το επιτρέψει ο Φωτίων, ή αν με διατάξει. » – Σε ευχαριστώ, ω Δρυάς! – της είπε. -Δέχομαι, τρέμοντας, το δώρο που μου δίνεις. Αλλά θέλω να έχω την ελευθερία να σου το επιστρέψω αύριο. – Πολύ καλά, ας γίνει έτσι. Πάρε· και είθε σύντομα να πεθάνω, θριαμβεύουσα και παρηγορηθείσα !*** Η σελήνη έλαμπε πολύ ψηλά στον ουρανό. Οι ασημί αχτίδες της διέσχιζαν το σκοτεινό φύλλωμα. Τα πουλιά κοιμόσαντε. Τα νεκρά φύλλα έπεφταν σιωπηλά. Τίποτα δεν διατάραζε τη φωτεινή γαλήνη τούτης της φθινοπωρινής νύχτας. Καθισμένη μπροστά από την πόρτα της, η Μυρρίνη ατένιζε τον ορίζοντα. Ήτον χλωμή. Το λεπτοκαμωμένο της πρόσωπο είχε την ακαμψία μιας μάσκας. Ο λαγός έλαμπε στα σκοτεινά μαύρα μάτια της. Το κεφάλι της, απογυμνωμένο από τα ξανθά μαλλιά της, έσκυβε λυπημένο.Αίφνης, λίγα βήματα από αυτήν, ενεφανίσθη η Δρυάς και, όπως την πρώτη φορά, την αποκάλεσε με το όνομά της :-Μυρρίνη Μυρρίνη !Η νεαρή γυναίκα ανατρίχιασε :- Τι θες, ω Δρυάς; Τι θέλεις από εμένα; – Γιατί είσαι τόσο θλιμμένη; Εδώ και είκοσι μέρες περιμένω, δίπλα στη δάφνη. Μα δεν ήλθες ακόμη. Κι όμως είδα ήδη στο έδαφος, την ασημένια φιάλη όπου είχα χαράξει τ’ όνομά μου. Ήτον άδεια η φιάλη. Σε ποιον έδωσες το μαγικό βάλσαμο;Η νεαρή γυναίκα δεν απάντησε.- Ματαίως σιωπάς. Ξέρω ότι όταν με άφησες, βρήκες τον σύζυγο που λατρεύεις, άψυχο, στο κατώφλι του σπιτιού σου. Στο αρωματισμένο μαξιλάρι των μαλλιών σου, ξέρω καλά ποιο κεφάλι ξεκουράζεται. Ξέρω ότι φιλάς χείλη βουβά και ότι κάθε βράδυ σφίγγεις με τα χέρια στην αγκαλιά σου ένα πτώμα, τόσο ζεστό, όσο το στήθος του εραστή σου. Ξέρω σε τίνος τι σάρκα κύλησε το ελιξίριο της ζωής, σταγόνα – σταγόνα. Αχ! καημένη γυναίκα! τόσο τρυφερή, τόσο αδύναμη και τόσο εγκληματική! Τι τόλμησες να κάνεις; Η Μυρρίνη απάντησε με υπερηφάνεια: – Δεν ήθελα να παραδώσω το σώμα του συζύγου μου στη γη ή στη φλόγα. Το ταρίχευσα με ευσέβεια. Το θαύμα που μου ανακοίνωσες, έγινε πραγματικότητα κι είναι πιο όμορφα από ό, τι στις πρώτες μέρες του έρωτά μας! Και το κρατώ, φευ, για πάντα, στην καρδιά μου. – Έχεις προσβάλει εκείνους που κανείς δεν μπορεί να προσβάλλει ατιμώρητα. Σε λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα για σένα. Και η Μυρρίνη είδε να την πλησιάζουν, αργά, σε πλήθη οι Κόκκινες Δρυάδες με τα πράσινα μάτια, οι τριχωτοί Σάτυροι, οι Κένταυροι με τα γυαλιστερά καπούλια και τα χάλκινα στήθη, οι Ναϊάδες, ελαφριές και καθάριες ωσάν πηγές, τ’ άγρια βακχεύοντα θηρία. Λίγο πιο πέρα, μισοβυθισμένο στην σκιά, εμφανίστηκε το τραχύ και μελαγχολικό πρόσωπο ενός Κύκλωπα. Και όλα αυτά τα τρομερά και αξιοθαύμαστα όντα κάρφωναν πάνω της τα βλέμματά τους, γεμάτα απειλές. Σιωπηλή, ακίνητη, εκείνη, περίμενε. Τότε ηκούσθη μια φωνή: – Ω περιπλανώμενη και έρημη Δρυάς, για δεύτερη φορά ηττημένη, Εσύ που είχες επιλέξει αυτή τη γυναίκα για να της δώσεις το ελιξίριο της ζωής, ανακοίνωσε την ποινή της!Η Θύμβρις εμίλησε: – Είσαι η πρώτη από εκείνους που θα σπαταλούσαν τα πολύτιμα αρώματα των αγρών και των δασών για να ταριχεύσουν ένα πτώμα. Για αυτό το έγκλημα δεν υπάρχει συγχώρεση. Ορίστε η τιμωρία σου: Δεν θα κατέβεις στον τάφο μέχρι να γεράσεις πολύ. Αλλά ποτέ ξανά δεν θα πλησιάσεις ζωντανό ον έως τότε. Οι άνδρες, γδυμένοι από εσένα, θα σε αρνούνται. Τα θηρία και τα πουλιά θα φεύγουν μακριά σου καθώς τα πλησιάζεις. Ακόμη και οι μέλισσες, κάθε που θα αισθάνονται ότι έρχεσαι, θα εγκαταλείπουν την κυψέλη τους γεμάτη μέλι. Την ημέρα, θα ζεις μόνη, με τον άψυχο σύζυγό σου. Τη νύχτα, όπως χθες, θα πιέζεις τα χείλη σου στα χείλη του και θα τον αγκαλιάζεις στον κόρφο σου.Είναι δικός σου, ο νεκρός για τον οποίο θυσίασες την χαρά και την ευγένεια τόσων πολλών όντων που θα έπονταν, όλα για έναν νεκρό που αγάπησες πάρα πολύ. Δικός σου για πάντα!» Χωρίς προσευχές και χωρίς δάκρυα, είχε ακούσει η Μυρρίνη. Στα μάτια της έλαμπε το τρομερό βλέμμα εκείνων που αψηφούν την Μοίρα. Με υπερηφάνεια σήκωσε το γυμνό κεφάλι της και επέστρεψε στον νεκρό.
Τέλος, υπάρχουν και άλλα δύο Ειδωλολατρικά Όνειρα, δημοσιευμένα στην εφημερίδα “Censeur politique et littéraire” 3 août 1907. Rêves païens. : Prière de l’avenir au poète. Les cyclopés, par C. Psycha. 434-435.
Εκδόθηκαν όλα μαζί σε βιβλίο; Αν ισχύει η παρακάτω παραπομπή από τον Mercure de France της 16ης Νοεμβρίου 1908, σελ. Catina Psycha “Rêves païens” impr. de Vaugirard 1908.
Βιβλιοκριτική αρνητική και ανώνυμη, στο Polybiblion-BIBLIOGRAPHIQUE UNIVERSELLE, Janvier 1909. T. CXV. 1.
Rêves païens, par C. Psycha. Paris, imp. de Vaugirard, s. d.,
in. 8 de 100 p. 125
Les Rêves païens, publiés sous la signature C. Psycha, sont
des poésies on prose, mais d’une prose qui ne justifie pas ses préten-
tions poétiques. Ce sont de vagues évocations, moitié récits, moitié
rêveries, mettant en scène des dieux ou des personnages antiques,
mais peu intéressantes dans le fond et sans qualités saillantes de forme.
L’auteur vise à la simplicité dans le style. Peut-être, du reste, plaira-
t-il à certains amateurs qui trouvent du charme à ces « tranches de
mythologie » découpées par l’intellectualisme moderne. Le volume est
illustré de vignettes assorties.
Τα Ειδωλολατρικά Όνειρα, που δημοσιεύονται με την υπογραφή C. Psycha, είναι
ποιήματα σε πεζό λόγο, αλλά ενός πεζού λόγου που δεν δικαιολογεί τις ποιητικές του αξιώσεις. Είναι αόριστες αναμνήσεις, μισές αφηγήσεις, μισές ιστορίες, μισές ονειροπολήσεις, με θεούς ή αρχαίους χαρακτήρες, αλλά με μικρό ενδιαφέρον στην ουσία και χωρίς εξέχουσες ιδιότητες μορφής.
Ο συγγραφέας στοχεύει στην απλότητα του ύφους. Μπορεί να ικανοποιήσει κάποιους της μυθολογίας” που κόπηκε από τον συγγραφέα και την οποία βρίσκουν γοητευτική, της μυθολογίας” που έχει κοπεί από τον σύγχρονο διανοητισμό. Ο τόμος είναι εικονογραφημένος με διάφορες βινιέτες.
Το 2016 επωλήθη σε γερμανική δημοπρασία ένα αντίτυπο του βιβλίου της:
– 48. Psycha, C. Rêves païens.
(Vaugirard), o. J. OBrosch. – Aussen gebrauchsspurig, gebräunt, teils stärker bestossen; Innen zumeist gebräunt, vereinzelt kl. Randeinrisse
oder gebrochene Bindung. Insgesamt aber in guter Erhaltung. – Nicht eingehend kollationiert, kein Rückgaberecht.
Το παρακάτω δημοσίευμα αποτελεί πνευματική εργασία και κομμάτι επερχόμενης διατριβής.
Κάθε αναπαραγωγή οφείλει να γίνεται με άδεια του συγγραφέα.
Ο Περικλής Γιαννόπουλος στο Ναό της Αθηνάς Νίκης, φωτ. Σοφίας Λασκαρίδου. Αρχείο Λασκαρίδου. Επιμέλεια αρχείου και ψηφιοποίηση: Δημήτρης Παπαγεωργόπουλος
Αθησαύριστα Κείμενα του Περικλή Γιαννόπουλου
Ηλίας Κολοκούρης
Υπ.Διδ. Νεοελληνικής Φιλολογίας
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ο Περικλής Γιαννόπουλος, υπέγραφε τα ιδιόμορφα πεζά του έως το τραγικό πέρας του βίου (1871-1910) του με ψευδώνυμα. Σύμφωνα με τη Ντουνιά (2015) θα χρειαστεί να φτάσουμε στο 1902, μετά από χρόνια άσκησης στην γραφή, ώστε με ενθουσιασμό ο “Έλληνας Ράσκιν” να υπογράψει πια επωνύμως. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ο συσχετισμός των ψευδωνύμων του Γιαννόπουλου με τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε ο θείος του, λόγιος Μανουήλ Χαιρέτης. “Έλλην” ο θείος, “Νεοέλλην” ο ανηψιός. Ακολουθώντας την Βιβλιογραφία Κατσίμπαλη βλέπουμε πως τα λογοτεχνικά του υπογράφονται αρχικώς με το ψευδώνυμο Λωτός, κυρίως οι πρώιμες μεταφράσεις του, πεζά των Τσαρλς Ντίκενς, Έντγκαρ Άλλαν Πόε, Μιρμπώ και Πιέρ Λοτί. Επίσης, το 1894 δημοσιεύει διηγήματα και πεζοτράγουδα στην Ακρόπολη και την εφημερίδα Το Άστυ. Κατά τον Κατσίμπαλη το τελευταίο δικό του κείμενο που υπογράφει με το ψευδώνυμο “Λωτός” είναι το πεζό τραγούδι Το φιλί του σατύρου, δημοσιευμένο στο Ημερολόγιον του Ποδογύρου το 1896. Το συγκεκριμένο αισθησιακό κείμενο, αφορμώμενο από μία εικόνα του Φελισιέν Ροπς, ωθεί το αφηγηματικό εγώ στην θέαση της ερωτικής συνευρέσεως μιας μυθολογικής Λάμιας με ένα άγαλμα του Πανός, αναλυτικότερα στη Ντουνιά. Από το 1898 ο Γιαννόπουλος φαίνεται να αλλάζει ποικίλα ψευδώνυμα, ως “Ονούφριος” και κατόπιν ως “Απολλώνιος”, ώσπου να γίνει “Νεοέλλην” το προς το τέλος του 1899. Πλην όμως επανέρχεται το ψευδώνυμο “Λωτός” στις 21 Νοεμβρίου του 1899, οπότε και μεταφράζει Βοδελαίρ. Φαίνεται πως πράγματι από τον Ιανουάριο του 1896 έως τον Δεκέμβρη του 1898 ο Γιαννόπουλος δεν δημοσιεύει κανένα κείμενο. Ενδεχομένως πίσω το ψευδώνυμο “Ρέντγκεν” και τα δημοσιεύματα στην εφημερίδα Ακρόπολη κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων να βρίσκεται ο Περικλής Γιαννόπουλος. Άλλωστε οι θεματικές και υφολογικές ενδείξεις που ευρίσκει η Ντουνιά είναι εύλογες. Δυστυχώς δεν έχουμε ημερολόγια ή επιστολές εκείνης της εποχής, ώστε να γνωρίζουμε πού κατοικούσε ο Γιαννόπουλος.
Το παρακάτω κείμενο προέρχεται από τον Μάρτιο του 1898 και αποτελεί χρονογράφημα. Υπογράφεται με το ψευδώνυμο “Λωτός” το οποίο, άλλωστε, ο Γιαννόπουλος επαναφέρει σε δημοσιεύσεις του το 1899. Το παιγνιώδες ύφος, η γλώσσα, αλλά και το σπάνιο ψευδώνυμο, “σύμβολο της ομορφιάς, του πνεύματος και της τέχνης που παραπέμπει στην παράδοση του ευρωπαϊκού αισθητισμού” αποτελεί και εδώ ένα προσωπείο. Γιατί το επιλέγει ο Γιαννόπουλος; Ίσως λόγω του παιγνιώδους χαρακτήρα του κειμένου; Πάντως έως τότε δεν έχει ακόμη υπογράψει επωνύμως κείμενό του. Όλα τα παραπάνω δεικνύουν πως πρόκειται για αθησαύριστο κείμενό του.
Το άρθρο έρχεται ως αντίδραση στα όσα παρατηρεί στην πόλη που βρίσκεται, την Πάτρα. Στο φύλλο της 12ης Μαρτίου 1898 του Νεολόγου διαβάζουμε την ανακοίνωση: “Σήμερον, ώραν 7 μ.μ. ο παρ’ ημίν θερμός υποστηρικτής παντός έργου αναγομένου εις την πρόοδον της γεωργίας και βιομηχανίας, ο Εμμανουήλ Θ. Χαιρέτης (πατήρ) θέλει πραγματευθή περί εκθέσεων εν γένει και περί της οργανιζομένης υπό της Βιοτεχνικής Εκθέσεως εν Πάτραις. Δια το επίκαιρον του θέματος και την ειδικότητα του ομιλητού, δεν αμφιβάλλομεν ότι η αίθουσα της Β. Σχολής έσεται πλήρης και κατά την εσπέραν ταύτην”. Μέσω των δραστηριοτήτων της Βιοτεχνικής Σχολής (της οποίας διευθύντρια βρίσκουμε το 1905 την Αναστασία Λαμπαρδοπούλου εκ Δημητσάνης) η οικογένεια Χαιρέτη, με το καρπερό κτήμα της στα Μποζαΐτικα Πατρών εκείνη την εποχή, είχε σημαντικότατη δημόσια παρουσία στα κοινά της εκβιομηχανιζόμενης τότε πόλης. Μιας Πάτρας όπως απεικονίζεται αριστουργηματικά στο μυθιστόρημα της Αθηνάς Κακούρη Πριμαρόλια. Μετά την τραγική ήττα του 1897 και εν μέσω σταφιδικής κρίσεως. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως ο Περικλής Γιαννόπουλος έφυγε από την Αθήνα και βρέθηκε στην Πάτρα; Όπου και γράφει όσα παρουσιάζουμε στην παρούσα δημοσίευση; Ενδεχομένως,
Τρεις ημέρες μετά την ανακοίνωση περί πατρός Χαιρέτη, την 15η Μαρτίου 1898 στο Νεολόγο ανακοινώνεται η διάλεξη: “Σήμερον Κυριακή, ώραν 7 μ.μ. ο γεωπόνος κ. Σωτήριος Ε. Χαιρέτης θέλει εξακολουθήσει την περί μεταξοσκώληκος διάλεξίν του”. Φαίνεται πως αφορμώμενος από αυτή την διάλεξη, ο ανηψιός και υιός Χαιρέτη, Περικλής, αρθρογραφεί. Ο διδακτικός τόνος του θυμίζει αρκετά το ύφος των κειμένων του λογίου θείου του, Μανουήλ Χαιρέτη. Επίσης ενδιαφέρον έχει η αρκετά προωθημένη μεταφορική χρήση της λέξεως “οργασμός” ιδιαίτερα δε σε ένα άρθρο το οποίον επιθυμεί να δασκαλεύσει “δέσποινας και δεσποινίδας”. Θα έλεγε κανείς πως ειρωνεύεται τις γυναίκες, γυναίκες που με προεξάρχουσα τότε την Καλλιρρόη Παρρέν και το έντυπο Εφημερίς των Κυριών γυρεύουν την βασική ανεξαρτησία των και διεκδικούν ελευθερίες και πρόσβαση στην παιδεία, καθώς και αυτάρκεια. Μη ξεχνάμε πως ο θεσμός της προίκας θα καταργηθεί μετά το 1981, ενώ δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες αποκτούν μόλις το 1952. Επίσης, θα διερωτάτο κανείς τι σημαίνει “συμφυεστέρα τη γυναικί ασχολία”, δηλαδή ποια είναι η απόλυτη φύση της γυναίκας και εν τέλει γιατί πρέπει να υπάρχουν φύσει κατάλληλες εργασίες για εκείνες; Αλλά οι συγκεκριμένες αντιλήψεις του Γιαννόπουλου-Λωτού αφ’ ενός αποδίδονται με ψευδώνυμο και ενδεχόμενο στόχο την πρόκληση, αφ’ ετέρου απηχούν ένα γενικότερο κλίμα καταπίεσης και υποβάθμισης της θέσεως της γυναίκας, το οποίο χρειάστηκαν χρόνια και αγώνες για να αρθεί, όσο έχει αρθεί στη σημερινή εποχή της γυναικοκτονίας. Μολαταύτα, το κείμενο έχει ενδιαφέρουσα γλώσσα, με τα κλασικά άλματα του μεταγενέστερου Γιαννόπουλου, χιούμορ, αλλά και ωραία εικονοποιία.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΠΑΤΡΑΙ
21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1898
ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΣΜΟΣ
Έκτακτος οργασμός κατέλαβεν εν τη πόλει μας δεσποίνας και δεσποινίδας της ανωτέρας τάξεως υπέρ βιοτεχνικών εργασιών.
Ούτω από τινος δεν ακούει τις εις ταις συναναστροφαίς των ανωτέρων τάξεων παρά περί παραγγελίας εργαλειών προς ύφανσιν, ευρέσεως διδασκαλισσών προς εκμάθησιν της εργασίας, περί προμηθείας σπόρου μεταξοσκώληκος και καλλιεργείας αυτών, περί αγγειοπλαστικής κλπ.
Λίαν αξιέπαινος ο ζήλος ούτος του ωραίου φύλου να επιδοθή εις εργασίας τόσω χρησίμους της παραγωγής, και να αποβάλη το άεργον και άγονον της παρ’ ημίν γυναικός εν τη υψηλοτέρα σφαίρα.
Ιδίως η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκος και η παραγωγή μετάξης είναι η συμφυεστέρα τη γυναικί ασχολία, διότι η λεπτότης ην απαιτεί η του σκώληκος ανατροφή, και η λεπτότης και το πολύτιμος και ευγενές προϊόν αυτού, της μετάξης, μόνον μετά της γυναικείας συμβιβάζονται λεπτότητος και αβράς επιμελείας.
Αλλαχού τωόντι η σηροτροφία αποτελεί την ιδιάζουσαν της αριστοκρατικής του ωραίου φύλου ενασχολήσεως, και άμιλλα γεννάται μεταξύ αυτών περί παραγωγής εκλεκτοτέρου είδους μετάξης.
Ωραία ευκαιρία παρέχεται και παρ’ ημίν ήδη, ότε ευτυχώς ανεπτύχθη τοιούτος ζήλος έν τη σηροτροφία, ώστε εις τάς διαλέξεις, τις οποίας έν τη Βιοτεχνική Σχολή έκαμε περί μεταξοσκώληκος ο ημέτερος γεωπόνος κ. Σωτήριος Χαιρέτης, το ακροατήριόν του συνέκειτο εκ πλείστων αντιπροσώπων του ωραίου φύλου, εν τη προσεχώς γενησομένη εκθέσει της Βιοτεχνικής Εταιρίας, να εκθέσωσιν αι κυρίαι και δεσποινίδες, το εκ της σηροτροφίας προϊόν της εργασίας αυτών.
Και διά τον υφαντικόν ζήλον, το αυτό ηθέλομεν συστήσει, να παρουσιασθώσιν έργα του εργαλειού εκ της ανωτέρας τάξεως.
Αλλά χρειάζεται και μία παρατήρησις, ήτις δεν θα ευαρεστήση ίσως πολύ την τάξιν ταύτην, ήτις τόσω εκθύμως πρόκειται να επιδοθή εις την εργασίαν αυτήν. Λαμπρά ασχολία αύτη να υφαίνη η κυρία τα αναγκαιούντα αυτή υφάσματα διαφόρων ειδών. Αλλ’ υπάρχει και έτέρα εργασία μάλλον οικεία προς άβρας χείρας, το ράψιμον των φορεμάτων, και η κατασκευή των πολυδαπάνων αυτών πίλων.
Φαντασθείτε κυρίαν ήτις υφαίνει εργαλειόν, και ράπτεται εις τής δείνα μοδίστας πληρώνουσα αδρότατα ραπτικά, ή προμηθευομένη εξ Αθηνών πίλους τερατώδεις, αξίας τερατωδεστέρας, και τους οποίους θα ηδύνατο να κατασκευάζη μόνη, αντί μικράς δαπάνης προς μεγίστην χαράν του συζύγου, και ισορροπίαν μεγάλης του βαλαντίου αυτού !
Εμπρός λοιπόν κυρίαι και δεσπονίδες, μη περιορισθήτε εις τους εργαλειούς μόνον, οι οποίοι ίσως έ[ρι]δα μόνον θα προσθέσουν εις τας οικιακάς δαπάνας, αλλά αναλάβετε και την ραπτικήν της αμφιέσεώς σας, και την καπέλλωσιν των ερασμίων κεφαλών σας, και την κατασκευήν των τεχνιτών ανθέων σας, δια να συντελέσητε και σείς εις την οικονομικήν αναμόρφωσιν, την τόσω αναγκαίαν ημίν.
Λωτός.
Αφορμώμενοι από την παραπάνω αισθητή παρουσία του Περικλή Γιαννόπουλου εν Πάτραις, κάνουμε μία διαφορετική υπόθεση εργασίας. Στις 5 Απριλίου 1897 με διακοίνωση της Υψηλής Πύλης ο Σουλτάνος κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Στις 13 Απριλίου κατελήφθη από τους Τούρκους η Λάρισα, αλλά λίγο αργότερα διατηρήθηκαν τα ελληνικά εδάφη στο χωριό Πέτα Άρτης. Ήδη όμως από τον Μάρτιο στο κέντρο της Αθήνας επικρατεί οχλοκρατία. Ανοργάνωτες και οργανωμένες διαδηλώσεις, χάος και βιαιότητες, άπαντες θεωρούνται ύποπτοι για εσχάτη προδοσία. Την καχυποψία ακολουθεί ενθουσιασμός, ο οποίος αποδεικνύεται φρούδος, αφού μετά την ήττα των ελληνικών δυνάμεων στο Δομοκό, στις 5 Μαΐου, υπάρχουν ως και φόβοι για προέλαση του Σουλτάνου μέχρι την Αθήνα.
Με βάση τα παραπάνω, αλλά και την αρθρογραφία του Λωτού – Γιαννόπουλου τον Μάρτιο του 1898 στην εφημερίδα Πελοπόννησο, υποθέτουμε πως εν τέλει το κενό στην Βιβλιογραφία Κατσίμπαλη δεν οφείλεται στο γεγονός ότι ο Γιαννόπουλος σωπαίνει από το 1896 έως τον Δεκέμβριο του 1898, αλλά στο γεγονός πως ο νεαρός (μόλις εικοσιέξι – εικοσιεφτά ετών), καθώς δεν γνωρίζουμε αν του επετράπη να στρατευθεί ως εθελοντής, βρισκόταν στην Πάτρα. Τα παρακάτω κείμενα, δημοσιευμένα στην εφημερίδα Πελοπόννησος έχουν αρκετά από τα χαρακτηριστικά του Γιαννόπουλου ως πεζογράφου:
Υπογράφονται με το ψευδώνυμο “Αχέρων”. Ο Αχέρων ποταμός, για τον οποίο ο Όμηρος περιγράφει πως “Χύνουνται εκεί ο Πυριφλεγέθοντας κι ο Κωκυτός, που βγαίνει από τη Στύγα, στον Αχέροντα· τα δυο ποτάμια σμίγουν λίγο πιο πάνω τα βροντόλαλα· στη μέση κι ένας βράχος.” Αυτό το ποτάμι των θρήνων, εκεί που ρέουν τα νερά για τον Κάτω Κόσμο επιλέγει ο μυστηριώδης εν Πάτραις συγγραφέας. Αν συσχετίσουμε την μετέπειτα επιλογή του Γιαννόπουλου να δημοσιεύσει το 1903 και 1904 πολλά κείμενά του (Λόγια του αέρος… του Αττικού αέρος λόγια, Οι αποτρόπαιοι θεοί, Η ζωή και ο θάνατος) με το ψευδώνυμο “Θ. Θάνατος”, δεν φαίνεται απίθανο η σειρά των παρακάτω κειμένων να του ανήκει. Επίσης, το ψευδώνυμο “Αχέρων” δεν έχει αποδοθεί από τον Ντελόπουλο σε κάποιον άλλο συγγραφέα.
Τα πρώτα κείμενα που δημοσιεύει σχεδόν επωνύμως, δημοσιεύονται με τα αρχικά Π.Γ. ή Περ. Γ. το 1904, σύμφωνα με τον Κατσίμπαλη. Στην σειρά των κειμένων που δημοσιεύουμε εδώ υπάρχει και ένα άρθρο με τα ίδια αρχικά, ενώ το ύφος και οι θέσεις που εκφράζονται στο συγκεκριμένο χρονογράφημα θυμίζουν Γιαννόπουλο.
Η αρχαιογνωσία, η δημιουργική χρήση των μύθων και η γλώσσα με άλματα από την καθαρεύουσα στην καθομιλουμένη θυμίζουν Περικλή Γιαννόπουλο.
Στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύει σταθερά ο θείος του Μανουήλ Χαιρέτης ως “Έλλην”, ενώ έχουμε ενδείξεις πως πιθανόν η οικογένεια Χαιρέτη να ήσαν και ιδιοκτήτες τμήματος της εφημερίδος.
Στην ίδια σειρά άρθρων μεταφράζονται Όσκαρ Ουάιλντ και Πιέρ Λοτί, αμφότεροι στα ενδιαφέροντα του Γιαννόπουλου. Οι δε ρήσεις του Ουάιλντ αναγράφονται “Οσκάρ” [sic] ιδιόμορφο τονισμό τον οποίο προτίμησε ο Γιαννόπουλος και όταν δημοσίευσε το Τριαντάφυλλο και το Αηδόνι το 1901 στο περιοδικό Παναθήναια.
Το κείμενο “Στον τάφο του παιδιού της” θυμίζει ως θέμα αλλά και υφολογικά το βεβαιωμένο κείμενο του Γιαννόπουλου “Κηδεία μικρού παιδιού”.
Το οραματικό και με ύφος αποκαλύψεως πεζοτράγουδο “Τιμωρός και εκδικητής” θυμίζει υφολογικά το “Στην εικών του Αγίου Αντωνίου” ενώ η περιγραφή της θεώμενης εικόνας που γίνεται, με τον συγκερασμό των τεχνών (βλ. Αγγελάτος) μας παραπέμπει σε βεβαιωμένα κείμενα του Γιαννόπουλου, όπως “Το φιλί του Σατύρου”. Στο “Τιμωρός και εκδικητής” ο αφηγητής περιγράφει ωσάν να βρισκόταν και εκείνος εκεί κατά την εκδίωξη των εμπόρων από το Ναό. (Κατά Μάρκον 11:15-19· Κατά Λουκάν 19:45-48· Κατά Ιωάννην 2:13-22). Ωστόσο, καθώς η περιγραφή δεν είναι τόσο κοντά στο λεκτικό της Καινής Διαθήκης, φαίνεται πως ο Αχέρων – Γιαννόπουλος παρατηρεί και περιγράφει το έργο του Ελ Γκρέκο “La expulsión de los mercaderes” ή “La purificación del Templo” (1600, Frick Collection, New York City) με τον καθαρμό του Ναού και το αυστηρό, βλοσυρό πρόσωπο του Ιησού.
Στο φύλλο 1963 της 1ης Οκτωβρίου 1897 δημοσιεύεται το πρώτο μέρος της εισαγωγής που έγραψε ο Αναστάσιος Γεννάδιος για το έργο του Μενάρ Ιστορία της Νέας Ελλάδος. Ο Αναστάσιος Γεννάδιος μας είναι γνωστός για την φιλία του με τον Γιαννόπουλο και την παροιμοιώδη ρήση του προς εκείνον «Πάψε να διαβάζεις Μπωντλέρ και λοιπά περιττώματα.» Θα μπορούσε, δεδομένου πως από τον Μάιο του 1897 ο Γεννάδιος έχει εξαναγκαστεί σε διακοπή κυκλοφορίας της εφημερίδας του “Σωτηρία” να εκλάβει την συγκεκριμένη παρουσία ως ένδειξη συνεργασίας των δύο, δηλαδή Γιαννόπουλος – Γεννάδιος ομού στην Πελοπόννησο. Ο εισαγωγικός λόγος δε του Γενναδίου θυμίζει έντονα την μεταγενέστερη γιαννοπουλική Έκκλησι προς το Πανελλήνιον Κοινόν.
Ως περιεχόμενο, οι έννοιες του εκφυλισμού, της ελληνικής παρακμής και της πατρίδας, εντός κλίματος απαισιοδοξίας και με λίαν αποφθεγματικό λόγο, τα κείμενα που παρουσιάζουμε θυμίζουν επίσης την παρουσία του Περικλή Γιαννόπουλου. Τέλος, η έντονη χρήση αποσιωπητικών και τα ιδιαίτερα σημεία στίξης θυμίζουν μεταγενέστερα άρθρα του αλλά και την σελιδοποίηση με τα ηχηρά κεφαλαία που ακολούθησε στα βιβλία του Νέον Πνεύμα και Έκκλησις προς το Πανελλήνιον Κοινόν.
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1907
ΠΑΤΡΑΙ ΤΡΙΤΗ 5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
Η ΠΑΛΗ ΔΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗΝ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΚ ΤΩΝ ΓΡΑΦΕΝΤΩΝ
ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ.
Θα μάς επιτρέψη βεβαίως και κοινωνιολόγος κ. Μ. … και να τιτλοφορήσωμεν την προς αυτόν συνοπτικήν απάντησίν μας διά του γενικού τίτλου «Η πάλη διά την ζωήν» ον ούτος μετεχειριζετο προσπαθειών να παραστήση τη κοινωνία τα δεινά τα οποία εκάστη εργατική τάξις υφίσταται, και τούτο όπως προκαλέσωμεν την προσοχήν των παρακολουθησάντων τάς μελέτας αυτού.
Εξετάζων τας διαφόρους εργατικάς τάξεις ο κ. Μ….ς κατέληγε καθ’ εκάστην εις συμπεράσματα λίαν απελπιστικά διά την κοινωνίαν, φέρων αληθή κατακλυσμόν και προτρέπων, ούτως ειπείν. πάντας να απορρίπτωση πάσαν εργασίαν όπως απολαμβάνωσι πλείονα και ζώσι περισσότερον χρόνον.
Ούτε οι τυπογράφοι, ούτε οι μαρμαρογλύπται, ούτε οι σοφαντζήδες, ούτε οι εμπορροράπται, ούτε οι γυρολόγοι, ούτε οι εξωμάχοι και οι κτηματίαι ούτε κανείς άλλος κατ’ αυτόν δεν είνε ευχαριστημένος διότι όλοι πεινώσι και όλοι ζώσιν ολίγα χρόνια.
Χωρίς να εισέλθωμεν εις λεπτομερείας και και να εξετάσωμεν ιδιαιτέρως εκάστης των τάξεων τούτων λέγομεν αυτώ: Τι πρέπει έκαστος να μετέλθη όπως απολαύση πλείονα και ζήση περισσότερα έτη.
Τι πρέπει να μετέλθη ο τυπογράφος όπως μη λαμβάνη ημερομίσθιον δραχ. 3,50 -5 αλλά 10 ως υπουργός ; Τι ο σοφαντζής όπως μη λαμβανη ημερομίσθιον 5-7 δραχ. την ημέραν και να μη ανέρχεται επί των ικριωμάτων, αλλά να κατασκευάζη τας οικίας από μέσα από καμμίαν αποθήκην, δια να μη υπάρχη φόβος να πέση και να μη τον τρώγη ο ήλιος ; Τι ο ράπτης όπως μη λαμβάνη και ημερομίσθιον δρ. 4 ; Τι ο ξυλουργός όπως του αυξηθούν από δραχμές 5 εις 20 ; Τι μία γυνή η οποία διπλώνει νήματα και πανιά διά να αυξηθή το ημερομίσθιον της από 1,50 δρ. 5 ;
Νομίζομεν ότι δεν εξήτασε καλώς τα πράγματα, διότι ομολογουμέν – και μεθ’ ημών βεβαίως θα συμφωνήση – σήμερον πεινώσι περρισότερον οι άνθρωποι των γραμμάτων, οι οποίοι εδαπάνησαν και χρήμα και ζωήν, όπως εκμάθωσι τι και όμως σήμερον δεν απολαμβάνουσιν ούτε δύο δραχμάς και άλλοι τίποτε. Ολίγοι δέ οι οποίοι ζώσιν αξιοπρεπέστερον αυτοί παλαίoυσιν χειρότερον του σοφαντζή και μαραγκού, του γυρολόγου και τυπογράφου κ.λ.π.
Οι εργάται όλοι χωρίς να δαπανήσωσι τίποτε έπειτα από ολίγας ημέρας αφ’ ή ετοποθετήθησαν ως μαθηται ακόμη, απελάμβανον ημερομίσθιον και η ωφέλεια εκ της εργασίας των είνε μεγαλητέρα των άλλων, ενώ οι άνθρωποι των γραμμάτων εδαπάνησαν τα διπλάσια και τριπλάσια.
Κάτι άλλο θα ήθελε δια των μελετών του τούτων ο κ. Μ…ς να υπονοήση και όχι ότι αι εργατικαί τάξεις πάσχουσι.
Αν επιμείνη εις τας αξιώσεις του ταύτας, τότε θα τον παρακαλέσωμεν να μας είπη τί πρέπει να μετέλθη ο εργάτης όπως μη κοπιάζη και όπως απολαμβάνη περισσότερα. Δεν πιστεύομεν όμως να μας είπη ότι όλοι πρέπει να γίνωσι τοκισταί και συνταξιούχοι.
Όσον δ’ αφορά διά την πρόληψιν ην έχει ότι όλοι κινδυνεύουσι να πάθωσι τι εργαζόμενοι και να σ κ ο τ ω θ ώ σ ι πρέπει να την αποσκορακίση, διότι και ο τοκιστής και ο έμπορος γράφων δύναται να πάθη τι τυχαίως ή εξ απροσεξίας.
Πλείονα άλλοτε.
Γ. Π…ς.
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1927
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΠΑΤΡΑΙ, ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1897
ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΗΣ
Ήταν από τόση ώρα γονατισμένη μπροστά στον τάφο του, σκυμμένη απάνω στον ξύλινο σταυρό του. Τα άταχτα μαλλιά της είχανε ξεπλεχθή κι’ επέφτανε χάμου στό χώμα και εφαινόσαντε σάν να το φιλούσαν κρυφά, κρυφά. Η ντυμασιά της ήτανε. .. αχ και ποιός δεν μπορεί να το μαντεύση. Τι άλλη ντυμασιά της έπρεπε παρά μαύρα, κατάμαυρα είσα με πού θα ‘πέθαινε!
Το πρόσωπό της δεν εφαινότανε· τόσο πολύ είχε πλησιάσει στη γη. Μοναχά τα δάκρυα έφαινόσαντε που τρέχανε σωρό, σαν βροχή. Καμμιά φορά δε κάτι άξαφνοι τιναγμοί έδειναν σημείο πώς ήτανε ζωντανή, γιατί όποιος θα την έβλεπε, θα την ‘νόμιζε γιά άγαλμα· τόσο ακίνητη ήτανε.
Ευρισκότανε μοναχή, καταμόναχη, μέσα σ’ εκείνους όλους τους τάφους, σ’εκείνα τα άγια χώματα που έκρύφτανε μέσα τους, τόσα ένδοξα παλληκάρια, τόσους μάρτυρας της πατρίδος….
Καμμιά φορά δε μέσα σε ‘κείνη τη νεκρική σιγή πού ‘βασίλευε, άκουγότανε, ένας γεροπλάτανος, που ήτανε εκεί κοντά, να βογγάη αγάλια αγάλια, σάν νάκλεγε κι’ αυτός για τα τόσα άμοιρα παλληκάρια πού ήσαν θαμμένα από κάτω στον ίσκιο του, και τόσο κρυφά, σαν να ‘φοβότανε μην πάη και τα ξυπνήση από τον βαθύ τους και γλυκό ύπνο. …
Κάποτε, κάποτε εδιάβαιναν από ‘κείθε από ένας ένας οι στρατιώτες, μα κι αυτοί χλωμοί με σκυμμένο κάτω το κεφάλι. Κάπου κάπου δε ‘φαινότανε και κάνα δάκρυ να λαμπυρίζη μέσα στα μάτια τους. ‘Εκαναν σαν ξεχασμένοι το σταυρό τους μα καθώς βλέπανε την δυστυχισμένη εκείνη μάνα που βρίσκονταν βουβή εκεί χάμω, τότε τους έπιανε ένα παράπονο και τα δάκρυα τόσο πολύ ετρέχανε, ώστε εφεύγανε πάλι, γιατί δεν μπορούσαν να βαστάξουν από την λύπη. Εφεύγανε όμως με ήσυχο σαν νεκρικό βήμα, γιατί ίσως δεν θα θέλανε να τους δή εκείνη η άτυχη.
Το είχε μονάκριβο ή άμοιρη εκείνο μόνο το παιδί της είχε απομείνει. Είχε κι’ άλλο ένα λεβεντόπαιδο, το καμάρι της γειτονιάς μα ! της άτυχης της το πήρε κι’ αυτό άσπλαγχνα ο χάρος. Οκτώ ημέραις έδερνότανε απάνω στο κρεβάτι του, χωρίς καμιά ελπίδα, και στης εννιά πέθανε στην αγκαλιά της. Ο θάνατός του της έκαψε την καρδιά. Αλλά μέσα στην τόση απελπισία της, μέσα σ’ αυτό το σκοτάδι έφεγγε σαν μικρό φώς πού μπορούσε να ελπίζη, το άλλο της το παιδί, αχ αυτό που ήτανε τώρα μπροστα της μέσα στον τάφο. Η δύστυχη, το είχε κρυφή χαρά και είχε μια τόσο καλή καρδιά · με κανένα ποτέ δεν είχε μαλώσει, όλος ο κόσμος είχε να πη γι’ αυτό.
Αλλοίμονο όμως ήρθε ο πόλεμος και της το πήρανε κι’ αυτής. “Εφυγε χαρούμενο, με χίλιαις ελπίδες πώς θα γυρίση, την εμάλωσε μάλιστα όταν την είδε πού έκλαιγε, γιατί του έφαινότανε πώς ήτανε κακό. Από το στρατόπεδο της είχε στείλει τρία γράμματα και της έγραφε πολλά. Ύστερα από κείνα δεν έλαβε άλλο. ‘Αρχισε κι’ ανησυχούσε και έγραφε άκοπα γράμματα μα ! αλλοίμονο απάντησε καμιά. Τότε απελπίστηκε, άρχισε να φοβήται, έκλαιγε πολλαίς φοραίς χωρίς να το θέλη, έδερνότανε, ετραβούσε τα μαλλιά της, γιατί της εφαίνετο σαν κάτι να της έλεγε μέσα της πώς της το σκοτόσανε το παιδί της.
Δεν είχε άλλο να κάμη παρά να γράψη στο λοχαγό του, οποίος ήτανε φίλος του παιδιού της από πρώτα. “Εστειλε λοιπόν γράμμα και τον παρακαλούσε να της γράψη αν ζη το παιδί της ναι ή όχι και να μή της το κρύψη διόλου.
Επερίμενε αρκεταίς ημέραις, μα αυτής της φαινότανε πώς η ημέρα ήτανε χρόνος. Είχε μεγάλη αγωνία, στο κρεβάτι δεν είχε πέσει, να κοιμηθή δεν μπορούσε. Είχε μία στενοχώρια απερίγραφτη.
Έκαθότανε μέσα κλεισμένη νύχτα μέρα, κι’ άλλη δουλειά δεν έκανε παρά έδιάβαζε της τρείς επιστολαίς του παιδιού της.
Μία ημέρα όμως εκεί που καθότανε σκυμμένη απάνω ‘ς το τραπέζι ακούει να κτυπάνε την πόρτα της. Πετάχτηκε αμέσως από την θέση της κι’ επήγε κι άνοιξε την πόρτα. Το γράμμα που περίμενε ήρθε. Το πήρε στα χέρια της αλλά εδίσταζε να το ανοίξη. Της ήρθε σαν σκοτούρα κι’ επήγε κι’ εκάθησε στην καρέκλα. Εκεί το άνοιξε τα μάτια της ελάμπανε σαν του αστρίτη και ετρέχανε απάνω στο γράμμα εδώ κι’ εκεί; ‘Εψαχνε να δη μήν έγραφε για… θάνατο.
Άξαφνα βγάνει μια φωνή σπαραχτική και πέφτει χάμω λιποθυμισμένη.
Εδιάβασε η άμοιρη τον θάνατο του παιδιού της.
Οι γειτόνοι είδανε τον γραμματοκομιστή, μα δεν ξέρανε πώς έτρεχε τέτοια δουλειά. Τον έρωτήσανε από πούθε ερχότανε και αφού έμαθανε πως ήτανε από το στρατόπεδο ήσυχάσανε, γιατί ενόμισαν πως το έστελνε το παιδί της. Ύστερα από λίγαις μέραις είδανε το σπίτι της κλειστό. ‘Αρχισαν ν’ ανησυχούνε. Ναι μεν δεν την έβλεπαν γιατί δεν έβγανε από τότε που έφυγε το παιδί της, μα τώρα νάναι κλειστό και το σπίτι της κάτι κακό πράγμα θα έγινε. Ερώτησαν λοιπόν εδώ, εκεί, εγύρισαν όλα τα γνώριμα σπίτια, μήπως την είδαν, αλλά παντού όπου κι αν ρώτησαν, δεν ήξευραν γι’ αυτην τίποτε. Μια, μέρα όμως ‘κεί που ρωτούσαν, έμαθαν πως την είδαν ντυμένη κατάμαυρα κι’ εμπήκε σ’ ένα ατμόπλοιο πού έφευγε για το στρατόπεδο…
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1937
ΠΑΤΡΑΙ, ΠΕΜΠΤΗ, 4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
Ο ΕΦΕΔΡΟΣ
–Δόσατέ μου σας παρακαλώ κύριοι ό,τι ευχαριστείσθε για να πληρώσω τον ναύλο να πάω στο σπήτί μου…
Τας λέξεις ταύτας απηύθηνε προς όμιλόν τινά, μετ΄ενδομύχου λύπης, ως εδείκνυε το πρόσωπόν του το καταμέλανον, το οποίον ιδρώς περιέβρεχεν, άνθρωπος μετρίου αναστήματος, φέρων ενδυμασίαν χωρικήν πλήν του σάκκου και του πίλου,κ άτινα αντικαθίστα η βλούζα και το πηλίκιιον. Ήτο στρατιώτης της ηλικίας οτυ 85, ήν οι κυβερνήται μας τώρα εθεώρησαν περιττήν πλέον και προς απόλυσίν της ενόμισαν καθήκόν των μόνον, να εκ΄δωσωσι το σχετικόν περί τούτου διάταγμα, αδιάφορον αν οι ατυχείς ούτοι στρατιώται στερούνται μέσων προς επάνοδος εις τας εστίας των. Και ως εκ τούτου βλέπεις στρατιώτης καταλιπόντα τέκνα και σύζυγον ή φέροντας γονείς και αδελφάς, σπεύσαντα εις την φωνήν της Πατρίδος, μη ελπίζοντα να επανέλθη και αφίταντα εν τη οικία του την λύπην και την δυστυχίαν να επαιτή τι; Να επαιτή τον ναύλον της επανόδου του εις την προσφιλή του οικίαν.
Οία ειρωνεία! Οίος εξευτελισμός!
Ο πρώην σφριγών υπό του ιερού προς την Πατρίδα ενθουσιασμού, ο μεταβάς εις το πεδίον της τιμής καθάριος εύρωστος, υγιής, χαίρων, επανέρχεται νύν καταπεπονημένος, άπελπις, φθειριών και το χείριστον επαιτών και πηγαίνει; ‘Α! πικρόν μειδίαμα αναβαίνει επί των χειλέων μου, αποτέλεσμα του ψυχικού πόνου, όστις με καταλαμβάνει αναλογιζόμενος τι υπέφερε και τι θα υποφέρη ο δυστυχής Έλλην, ένεκεν της επαισχύντου αναλγησίας των κυβερνητών του, πηγαίνει ο τάλας στρατιώτης να εύρη όπως κατέλιπεν την οικίαν του, τα τέκνα του την σύζυγόν του; Πηγαίνει ν΄ανακουφισθή εκ των φρικτών ταλαιπωριών άς υπέστη εις το στρατόπεδον; Όχι. Πηγαίνει να εύρη την οικογένειάν του πεινώσαν, ελεεινή, γυμνητεύουσαν ήδη, πηγαίνει να εύρη τα κτήματά του ακαλλιέργητα, σχεδόν φθίνοντα, πηγαίνει ο τάλς να ριφθή πάλιν, μη δυνάμενος άλλως να πράξη ά τε βλέπων το φάσμα της πείνης να τον πλησιάζη, να ριφθή πάλιν εις τον βιοπαλαιστικόν αγώνα, να μοχθήση να κοπιάση υπερανθρώπως, διότι ο δυστυχής αισθάνεται την πείναν κρούουσαν αδιαλείπτως την θύραν της οικίας οτυ και νομίζει ότι ακούει τα τέκνα του πεινώντα κλαίοντα, τείνοντα προς αυτόν τας χείρας να ζητώσιν άρτον….
Τον εκάλεσε τότε η Πατρίς προς βοήθειαν, τον ήρπασεν εκ της εστίας του ίνα τον μεταφέρη εις το πεδίον των μαχών, να πολεμήση, ν΄αποθάνη, τα οποία ούτος ευχαρίστως ήθελεν υπομείνει χάριν αυτής.
Τώρα η αυτή ιδία Πατρίς τον εγκαταλείπει εις το έλεος του Θεού, τώρα πλέον δεν τον γνωρίζει, τώρα δεν είνε το τέκνον της εκείνο, ού επικαλείτο την συνδρομήν, δεν είνε τώρα ο υπερήφανος στρατιώτης της, δεν τον γνωρίζει πλέον.
Τώρα δεν είνε δι΄αυτήν τίποτε και ομοιάζει σαν να του λέγη
-Πήγαινε εις την εστίαν σου, επάνελθε εις τα τέκνα σου, δεν μοί χρειάζεσαι πλέον.
Και όταν ο τάλας αντείπη την έλειψιν των μέσων, στρέφει αύτη τα νώτα και απέρχεται προσσποιουμένη ότι δεν ήκουσεν αυτόν….
Αλλά δεν πταίεις σύ τάλαινα Πατρίς. Όχι, δεν πταίεις σύ. Πταίουν οι διά τυχοδιωτικών μέσων γιγνόμενοι εκάστοτε κυβερνήταί σου, αυτοί πταίουν αυτοί σε ητίμασαν, αυτοί σε κατέστρεψαν, αυτοί σε κατέσχισαν και σε κατέστησαν πτώμα…..
Θα έλθη όμως καιρός……….
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1946
ΠΑΤΡΑΙ, ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΟΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΙ
Μπα ! πίσω πόλεμο; δεν εντρέπεσε αδελφέ ! … ούτε στ’ όνειρό σας δεν πρέπει να το φαντάζεσθε… Δεν θέλουν έλεγχον… ο έλεγχος θα μας σώση, θα μας δώση την ησυχίαν μας… θα σωθούμε …
Και όλο θα μας σώση ο έλεγχος εγκρίνιαζε κεκυφός τι γερόντιον….
– Τι βρ’ αδελφέ πόλεμο; τα ίδια πίσω; δεν λέτε έλεγχο παρά πόλεμο· η ήττα μας (!) μάς έσωσε και ο έλεγχος θα μας σωφρονίση. Γιατί αν νικούσαμε θα το επέρναμε απάνω μας, θα ετρελλαινόμεθα: καλλίτερα που ήλθαν έτσι τα πράγματα…
Επρόφερε μετά θράσσους ένας υπάλληλος ανώτερος …
‘Ετριψα καλά τα μάτια μου, τους κύτταξα, τους παρετήρησα προσεκτικά, τους έκαμα ανατομίας με τους οφθαλμούς μου, μήπως δεν είδα καλά, μήπως και ηπατήθην….
Δεν επίστευα ό,τι ήκουσα να το ειπή, να τολμήση να το προφέρη ένας, μα και και ο τελευταίος Έλλην. Και όμως το ήκουσα και είδα καλά ποιος το είπε δεν ηπατήθην όχι, το είπε Έλλην, επιστήμων, νομοθέτης και …. ανώτερος υπάλληλος. Τάλαινα Πατρίς…. δεν επερίμενα να τα ακούσω. Ιδού λοιπόν πατριώται, ιδού αισιόδοξοι περί της καταστροφής σου. Εκοκκίνισα, εκιτρίνισα και εγώ δεν γνωρίζω πόσα χρώματα ήλλαξα εις το διάστημα της απαισίου συνομιλίας των. Φαντάζομαι την ψυχικήν τους γαλήνην, φαντάζομαι τον βρεφικόν ύπνο τους, φαντάζομαι τέλος την …. ευτυχία τους …
Ευτυχείς αυτοί, αισιόδοξοι, ήρεμοι. διατί ; διότι ένικήθημεν, διότι επροδόθημεν, διότι ητιμάσθημεν, διότι ίσως, το οποίον δεν το ελπίζω να γίνη, νά αλυσοδεθώμεν και ταφώμεν δια παντός εν τη ατιμία …
Ευχαριστήθησαν διά την ήτταν μας, διότι θα το επέρναμε επάνω μας (!) θέλουν τον έλεγχον, διότι θα μας σωφρονήση!!, διότι τους αρέσει, τους ευχαριστεί..
Και ποιοι είνε αυτοί ; Α! ιδού, έλληνες, επιστήμονες. Μάλιστα. Αυτοί οίτινες έπρεπε να φωνάζουν νυχθημερόν εις τους άλλους τον επερχόμενον κίνδυνον, αυτοί οίτινες γνωρίζουν τι εστί έλεγχος και ποία τα αποτελέσματα αυτού.
Γνωρίζουν ότι έλεγχος είνε καθώς η φθίσις, ήτις κατατρώγουσα το σώμα του ανθρώπου, τον μαραίνει και τέλος τον αφανίζει. Το γνωρίζουν αυτό. Και όμως υποστηρίζουν ν’ αποθάνωμεν τον διά φθίσεως θάνατον, άδοξοι, καταφρονημένοι, επικατάρατοι υπό των προγόνων τε και υπό των επερχομένων ελληνικών γενεών παρά να αποθάνωμεν ένδοξοι επί του πεδίου της τιμής, ευλογούμενοι υπ’ αυτού του Θεού και αποδεικνύοντες τοις χαμερπέσιν Γερμανοεβραίοις και εις τους ακολούθους τούτων πώς ξεύρει ο Έλλην να ζη και ξεύρει πώς ν’ αποθάνη ….
Οίμου τάλαινα Πατρίς ….
Αχαίρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1960
ΠΑΤΡΑΙ, ΚΥΡΙΑΚΗ 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
Ο ΤΙΜΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΚΔΙΚΗΤΉΣ
…Και τον είδον το μαστίγιον ανά χείρας έχοντα, αυστηράν την όψιν, μαστιγούντα και εκδιώκοντα αυτούς, οίτινες κάτω την κεφαλήν νεύοντες, έφευγον όπως κρυβώσιν εις μέρος τι μάλλον σκοτεινόν, μάλλον αόρατον, ένθα ίσως ήλπιζον να εύρωσι προσωρινήν ησυχίαν και …ανάπαυσιν. Εφόρουν ακόμη την υπ᾽ αυτών κηλιδωθείσαν εκ του αίσχους των στολή, ουζί όπως μετά των τους βαθμούς εκδεικνυόντων άστρων.
Το πιλικιόν των δεν είχε πλέον τας γραμμάς εκείνας….ούτε ο Σταυρός μετά του Στέμματος εφαίνετο επ΄αυτού. Οι την ηχηράν και ολίγον σπασπωδικήν φωνήν παράγοντες πτερνιστήρες έλειπον· Η δε ενίοτε γρυλλίζουσα σπάθη…..απουσίαζεν.
Έφευγον, έφευγον ως οι τελευταίοι κατάδικοι: η δεν κηρινή μορφή των προεκάλει την λύπην και τον οίκτον. Ταυτοχρόνως ηκούετο η σάλπιγξ λυπηρώς ηχούσα την….καθαίρεσιν.
Και ανεμνήσθην του Χριστού εκδιώκοντος εκ του ναού τους αργυραμοιβούς και διαφόρους πωλητάς, οίτινες εβεβήλουν τον οίκον του πατρός του πωλούντες και ….αγοράζοντες.
Οποία αλληγορία και ….ομοιότης.
Τους εξεδίωκεν ο Χριστός, διότι υπό την πρόφασιν της προσευχής εισήρχοντο και επώλουν και εμπορεύοντο.
Τους εξεδίωκεν ο Στρατηγός διότι υπό το πρόσχημα και την πρόφασιν ότι θα υπηρετήσουν και θεραπεύσουν την Πατρίδα την…..
Και εις αμφότερα προδοσία και βεβήλωσις.
. . . . . . . . . . .
Τους παρετήρουν μετά οίκτου, έβλεπον την μάστιγα πίπτουσαν άσπονδον και ανεηλεή επί της ράχεώς των, επί του προσώπου των.
Ρίγος με κατέλαβε. Ετόλμησα ο τάλας να ρίψω μίαν ματιάν επί του πελωρίου Στρατηγού, αλλ’ έν σοβαρόν βλέμμα του τόσον σεβασμόν και φόβον συνάμα μοι ενέπνευσε, ώστε αυθωρεί ένευσα προς την γήν.
Και ήκουον την φοβεράν και βροντώδη φωνήν του συγχεομένην μετά των κρωγμών της μάστιγος να λέγη.
«Άνανδροι…. Προδόται…. αφανίσθητε» ….
Και ηννόησα ευθύς οποίον έργον ετελείτο, οποία καταδίκη εγίγνετο και οποία σωτηρία προεκηρύσσετο….
Τότε η καρδία μου η εκ του φόβου ψυχρανθείσα, εθερμάνθη ολίγον και ανεσκίρτησε και …. ετόλμησα να αιωρήσω πλάνον τι και περιδεές βλέμμα επί του στρατηγού….
Έτερον τότε θέαμα με κατέστησε σχεδόν εννεόν.
Άνωθεν και πέριξ του Στρατηγού είδον, την κόμην μακράν και πάλλευκον έχοντας, τον Κολοκοτρώνην και Καραϊσκάκην, τον Κανάρην και Μιαούλην και εν κύκλω πάντας τους λοιπούς ήρωας και ελευθερωτάς μας.
Τους έβλεπον με άπληστον όμμα, η δεν καρδία μου έπαλλεν ευφρόσυνος και ηγάλλετο…
Έβλεπον τους ημιθέους εκείνους, τους ατρομήτους εκείνους ήρωας, παρισταμένους εις την εκτέλεσιν της δικαίας εκείνης τιμωρίας, ωσανεί να ήθελον διά της παρουσίας των να επιδοκιμάζουν την σωτήριον και εκδικητικήν ταύτην πράξιν του Στρατηγού και ήμην ευδαίμων….ευτυχής….πλήν….. εκκωφαντική βροντή μετά τυφλωτούσης αστραπής με έφερεν εις….το γραφείον μου καθήμενον και πρό εμού έχοντα ανηρτημένην την εικόνα του Στρατηγού ανά μέσον των εικόνων των ημιθέων του εικοσιένα….
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1962
ΠΑΤΡΑΙ, ΤΡΙΤΗ 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΗΜΕΡΑ ΤΗ ΗΜΕΡΑ
«ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΘΑ ΠΕΡΑΣΗ»
Βαρύς υπό των εθνικών συμφορών μετέβην μετά τίνων φίλων μου ή μάλλον εφέρθην υπ΄αυτών είς τι ποτοπωλείον, όπως, κατά την εν Πάτραις συνήθειαν λάβωμεν το ορεκτικόν. Εισήλθομεν εντός εγώ δε εσκοτισμένος υπό πολλών σκέψεων και ιδεών καθίσας ερέμβαζα, ουδόλως προσέχων εις τας ευτραπέλους γλυαρίας των ομοτραπέζων μου. Και τοι τους παρετήρουν οι οφθαλμοί μου, εγώ όμως δεν τους έβλεπον ή μάλλον τους έβλεπον αλλά δεν τους εώρων.
Κυριολεκτικώς είχα πελαγώσει εν τη ρέμβη του απείρου, εν τη υπνωτική και συνεφώδει εκείνη ατμοσφαίρα…..
Μόνον, ότε εμέλλομεν να πίωμεν, εισήλθον εις την πραγματικότητα και έλαβον το προσφερθέν ποτήριον ίνα πίω.
Και προς στιγμήν διελύθησαν τα μελανά και σκοτεινά νέφη, άτινα με περιεκύκλουν.
Έλαβον το ποτήριον και αναισθήτως έφερον εις τα χείλη μου τούτο.
Αίφνης εσταμάτησαν οι οφθαλμοί μου επί του τοίχου, επί τινος καλλιτεχνικού πλαισίου όπερ είχε καλλιτεχνικώς γεγαμμένας τας λέξεις:
Κι’ αὐτὸ θὰ περάσῃ
Θα περάση κι᾽αυτό, έλεγε· ποίον; Τι ήθελον αι λέξεις αύται να είπωσιν; Εσκέφθην…..
Θα περάση το έτος αυτό το δυστυχές το άθλιον, το υπό πάσαν έποψιν κακόν;
Θα περάση το δυστύχημα και το πένθος της ταλαίνης Πατρίδος, το τόσον σκληρόν και ανέλπιστον;
Ά μήπως ήθελε να είπη ότι θα περάση κι᾽ αυτό το εν τω ποτηρίω ποτόν και ότι ένεκεν τούτου χρήζει νέου τοιούτου;
….Αγνοώ ….
Και εσκέφθην την ιδεώδη, την πραγματικήν, την στερεότυπον εφ΄όλων των πραγμάτων αλάνθαστον αυτήν αλήθειαν.
Και εβυθίσθην εν τω απεράντω πελάγω των σκέψεων….
Και μοί εφάνη ως να είδον εν τω απείρω γεγραμμένην ταύτην την λέξιν:
Έλπιζε.
. . . . . . . . .
Όταν εξήλθομεν του ποτοπωλείου η καρδία μου ήτο ολιγώτερον βεβαρυμένη, ανέπνεον ανετώρερον, διότι μοί εφάνη ότι και αυτή η λαθραίως επί του προσώπου μου πνεόυσα γλυκεία και ναρκωτική αύρα, μοί εφάνη λέγω, ότι και αυτή ως να μοί εψιθύριζεν εις το ούς μου, ηδονικώς
Έλπιζε……
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1963
ΠΑΤΡΑΙ, ΤΕΤΑΡΤΗ 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’
ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Τα υψηλά αλώνια άρχισαν να ευμοιρούν ολίγων περιπατητών. Η γραφικωτέρα θέσις της πόλεώς μας, η μαγευτική αυτή είνε· βλέπεις την δύσιν του Ηλίου· βλέπεις αυτόν κόκκινον εκ της θερμότητος σπεύδοντα να λουσθή.
Χ
Τα δενδράκια πρό πάντων αυτής της πλατείας των υψηλών αλωνίων, είνε κάτι τι έξοχον, ποιητικόν· μοιάζουν σαν μποκεδάκια το ένα κοντά στο άλλο αδελφωμένα σαν να φιλιώνται, σαν να κρυφομιλούν.
Χ
Ημείς όμως δεν την εκτιμώμεν· μόνον η φύσις και οι ξένοι επισκέπται· ημείς τίποτε.
Χ
Και επειδή ο λόγος περί πλατείας, αυτή η πλατεία του Αγ. Γεωργίου ομοιάζει σαν αποχερσωθέν χωράφιον. Ανωμαλία εδάφους πρωτοφανής διά πλατείαν. Αυτή η ιστορικοτέρα, η τόσας αναμνήσεις εθνικάς περικλείουσα, αυτή είνε η πλέον εγκατελελειμμένη· μερικά ασθενικά, φθισικά δενδράκια κι’ αυτά εγκαταλελειμμένα υπάρχουν, και εις το μέσον η λιμνάζουσα ενίοτε στέρνα.
Χ
Μετ’ ολίγον θα έχωμεν τελείαν και υπό πάσαν έποψιν την Παντάνασσαν πρώτην εκκλησίαν εν τη Ελλάδι. Έν κόσμημα αξιόλογον της πόλεως. Μένει μόνον να γείνη η πρό της εκκλησίας πλατεία, δηλαδή το πρό αυτής νύν τετράγωνον αυτό όμως εις το…μέλλον.
Αχέρων
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1985
ΠΑΤΡΑΙ, ΣΑΒΒΑΤΟΝ 23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1897
ΚΑΙ ΣΥ ΒΡΟΥΤΕ;
Τέλεον απογοητευμένος, ανεγίνωσκον εν τω αναγνωστηρίω τας τοσούτον φρικτάς αποκαλύψεις των διαφόρων εφημερίδω διά την ήτταν μας, ήτις ήδη αποδεικνύεται προεσχεδιασμένη.
Βαθεία η σιγή επεκράτει· μόνον ξηρός τις βηξ κάποτε ηκούετο και τίνες μονόλογοι ομοιάζοντες ολίγον προς μυκηθμούς και την επιδοκιμασίαν ή τουναντίον, των αναγιγγνωδκομένων δηλούντες.
Εκ τω μέσω όμως της σιγής ταύτης ακούεται αίφνης μικρός θόρυβος μετατιθεμένου καθίσματος· συγχρόνως δε επιφωνήματά τινα αγανακτήσεως μάλλον ή απορίας και κύριός τις λέγων προς έτερον ταύτα:
-Φρίκη φίλε μου φρίκη….απελπισία! γι΄αυτό λοιπόν ηττήθημεν χωρίς να νικηθώμεν τας απάτριδας!……. γι΄αυτό έλεγον άνανδρον και δειλόν τον στρατόν μας διά να καλύψουν το αίσχος των….οι δείλαιοι…..διατί εγκαταλείφθη το Μάτι….η Λάρισσα; Μη και είχομεν έλλειψιν επιτηδείων, μήπως ενικήθημεν, μήπως εδειλίασεν ο στρατός μας πολεμών; …τους αθλίους· όχι! όχι!
-Μα τότε λοιπόν διατί; Μήπως και….
-Ιδού διατί· ιδού· διότι υπεχωρούμε· ουδόλως πολεμούντες και διότι ηττήθημεν νικώντες· τα εννοεις λοιπόν τι σημαίνουν αυτά τα οξύμωρα σχήματα; Τα εννοείς; ….Δυστυχής Ελλάς! Πάντοτε και εν τη καρδία σου ακόμη θα ενδιαιτώνται οι καταστροφείς σου; Καλά οι εξωτερικοί σου εχθροί, οι οποίοι αναφανδόν σε επολέμουν, σε επεβουλεύοντο, σε κατεδίωκον · αλλά αυτοί…..αυτά τα τέκνα σου; Πόσον ομοιάζεις τάλαινα τον Καίσαρα πόσον τον ομοιάζεις. Και αυτός ο δύστηνος εχθρούς ενόμισε μόνον εκείνους, οίτινες φανερά τον επολέμουν, αγνοών ότι και εν τω οίκω του και μεταξύ των προσφιλεστάτων αυτώ ενυπήρχον οι δολοφόνοι του· και ότι εδολοφονείτο μη δυνάμενος ακόμη και τότε να πιστεύση, ότι οι φίλτατοι αυτώ οικείοι του τον εδολοφόνουν, εφώναξεν απελπιστικώς:
«Και σύ Βρούτε;»
Πόσον αρμόζει και εις σε αθλία Πατρίς ν’ αναφωνήσης, περιχεομένη υπό των αιμάτων των ρεόντων εκ των τραυμάτων σου λυπηρώς και μάλλον οικείως:
«Και σείς τέκνα μου;»
Πώς ενεπαίχθημεν οι ταλαίπωροι…πόσον ηπατήθημεν…..τους δολοφόνους!…..
-Μα μήπως είνε τυχόν υπερβολικά, υπέλαβεν ο έτερος κύριος δειλώς.
-Υπερβολικά; Αυτά υπερβολικά;…
Εάν ήταν υπερβολικά ή και ψευδή έπρεπε αμέσως να διαψευσθώσιν και να φυλακισθώσιν οι ταύτα αποκαλύπτοντες αλλά αλλοίμονον · όλα είνε αλήθειαι πικραί μεν δι’ ημάς, δι’ αυτούς όμως…
Και έβηξεν σπασμωδικώς.
Και πάλιν η προτέρα σιγή επανήλθε, αλλά μελαγχολικωτέρα και μάλλον νεκρική….
Εν τω μέσω ταύτης ανεμνήσθην των αποφράδων εκείνων ημερών, ας η μία μετά την άλλην κατέφθανον αι ειδήσεις περί εγκαταλείψεως δ ι α δ ο χ ι κ ώ ς των διαφόρων θέσεων. Και ανεπόλησα την θλίψιν, ήτις πάντας κατέλαβεν επί τούτοις, την απογοήτευσιν, την απελπισίαν…
Και ενεθυμήθην τας παννυχίους εκείνας συζητήσεις επί των τριόδων και πλατειών και των διαφόρων κέντρων και την από τότε αμφιβολίαν του λαού ως προς την διεύθυνσιν του πολέμου· την οσημέραι επαυξάνουσαν ιδέαν περί της προσχεδιασθείσης ήττης μας και νύν ταύτην επιβεβαιουμένην….
Δεν ηδυνήθην πλέον να μείνω εντός, αι χείρες μου σπασμωδικώς εκινούντο και σκοτοδινία ήρχισε να με καταλαμβάνη, ηγέρθην και εξήλθον, ίνα αναπνεύσω ολίγον την εσπερινήν αύραν, και ίνα άλλαι ιδέαι εισχωρήσουν εις το εσκοτισμένον κρανίον μου….
Και ενώ εβάδιζον σύνοφρυς, σκεπτικός ανεμνήσθην πάλιν το του Καίσαρος:
«Και σύ Βρούτε;» ..,…
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1992
ΠΑΤΡΑΙ, ΠΕΜΠΤΗ 30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΠΑΡΕΡΓΑ
Η ΜΟΥΣΙΚΗ
Αντιθέσεις επί αντιθέσεων.
Η πλατεία ήτο κατάμεστος κόσμου, ήτο αληθές ανθρωποστίβαγμα· πληθώρα εκ του θήλεως ή του ωραίου, όπως θέλετε, φύλου, οι κομψευόμενοι ντιστεγκέδες και αυτοί εις ουχί μικράν ποσότητα ήσαν. Τα καθίσματα των πέριξ της πλατείας καφενείων και ζαχαροπλαστείων πλήρη μέχρις ενός. Τα πολυτελή και μοδέρνα (;) γλυκίσματα και διάφορα ποτά επηγαινοήρχοντο ακαταπαύστως και κατεβροχθίζοντο ανηλεώς.
Τα γελαστά και φαιδρά πρόσωπα πάντων και πασών εδήλουν την υπερπληρούσαν αυτούς χαράν και ψυχικήν τέρψιν, αι δε μετά πολλής επιτετηδευμένης στωμυλίας συνδιαλέξεις των επλήρουν τον πνέοντα αραβίαν όλον ασφυκτικόν και στενόν εκείνον χώρον του πηγαινοερχομού.
Εδώ γέλωτες και καγχασμοί ένεκεν επιτυχίας αστεϊσμού τινος, εκεί τρυφεροί χαιρετισμοί επακολουθούμενοι από ρεβερέντσιαις ήγουν από εδαφιαίας υποκλίσεις, παρέκει βλέμματα υπόπτου προελεύσεως στεναγμοί και που και….. επιψαύσεις…. Διατί η τοσαύτη συνάθροισις και πληθύς; Μήτοι και σπουδαίον τι μελετάται; Μήτοι (ένεκεν του δεσπόζοντος κατά τον αριθμόν ωραίου φύλου) και προμηνύεται συλλαλητήριον προς αποσκοράκισιν της ασκόπου πολυτελείας και υποστήριξιν της εγχωρίου βιομηχανίας;…. Όχι, ούδεν εξ αυτών· ούτε το πρώτον, διότι εις τα σπουδαία τρέχομεν ως αι χελώναι και βαδίζομεν ως οι καρκίνοι, ούτε το δεύτερον, διότι τούτο διαψεύδουσιν οι περικαλλείς ανθώνες και ορνιθώνες, οι εναέριοι ούτως ειπείν, οι επί των κεφαλών των γυναικών στηριζόμενοι. Αλλά διατί λοιπόν;… Ά! σύνηθες· θα παιανίση η μουσική και…. ιδού ακούεται το τύμπανον αυτής ερχομένης…….
. . . . . . . . .
Η μουσική ήλθεν…. παιανίζει ήδη το εμβατήριον. Πάντες ανακουφίζονται· πόσον ωραία παιανίζει· πόσον καιρόν είχομεν να την ακούσωμεν. Φαντάσου εννέα όλους μήνας χωρίς μουσικήν…. πώς υπεμείναμεν· αλλά τώρα πλέον. . . . τα πάντα βαίνουσιν κατ΄ευχήν. . . . . .
Και ενώ η μουσική επαιάνιζε μελωδικώτατα και οι πάντες ηγάλλοντο και αι γαστέρες πολλών επληρούντο πολυδαπάνων του ενός κατόπιν του άλλου ερχομένων γλυκισμάτων, εν μια άκρα της πλατείας θα έβλεπε τις μικράν ομάδα προσφύγων ρακενδύτων και ριγούντων, εκ των οποίων άλλοι μεν καθήμενοι οκλαδόν κατεβρόχθιζον απλήστως μικρόν τι τεμάχιον άρτου, άλλοι δε όρθιοι, κεκυφότες και την απελπισίαν εζωγραφισμένην έχοντες εν τω προσώπω, περιλύπως εθεώντο τον εν τη πλατεία ποικιλόχρωμον και φαιδρόν συρφετόν. . . .
Και μοί επανήλθεν η εντύπωσις εκείνη, ήν μοί παρήγαγεν η μουσική, προηγουμένην τινά εορτήν, παιανίσασα τον εθνικόν μας ύμνον. Και πάλιν, ως και τότε τα ώτα μου εβόμβουν και μοί εφάνη ως να ήκουον και πάλιν τον ύμνον παιανιζόμενον ουχί ως ποτέ, ενθαρρυντικόν και μετά στόμφου, αλλά λυπηρώς, μετά δέους, και ειρωνείας και οιονεί προς ημάς την νεωτέραν γενεάν του 97 λέγουσαν «Δυστυχής παρηγορία, μόνο σ΄έμενε να λές | περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να….κλαις ( ; ; )! »
Αλλοίμονον! . . . . . .
Αχέρων
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1999
ΠΑΤΡΑΙ, ΠΕΜΠΤΗ 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
Ο ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΣ
Μεταξύ των πολλών και διαφοροτρόπων υπονομεύσεων προς κατάπνιξιν του εθνικού μας φρονήματος και αποκτήνωσιν ημών, υπό των ενόχων, παρουσιάσθη πρό τινων ημερών και η απαγόρευσις της παραστάσεως μερικών εθνικών δραμάτων υπό της αστυνομίας της πρωτευούσης κατ΄ανωτέραν εντολήν……
Απηγορεύθησαν δε ταύτα διατί νομίζετε ώ Έλληνες; Διότι είνε εθνικά, διότι είνε Ελληνικά· διότι εις την παράστασις εμφανίζεται το ελληνικόν μας ένδυμα, το ένδυμα των πατέρων μας, των ελευθερωτών μας, η φουστανέλλα, το φέσι, το τσαρούχι· διότι ακούονται κελαδούμενα τα αθάνατα των πατέρων μας άσματα, τα άσματα εκείνα, τα οποία αδόμενα ενεθάρρυνον τους πατέρας μας και έφερον αυτούς προς την ελευθερίαν, τα οποία και νύν αδόμενα μας ενθυμίζουν την Ελληνικήν γενεάν του 21, τα κατορθώματα αυτής και τον ιδικόν μας προορισμόν.
Χ
Γνωρίζομεν πόθεν πηγάζει η ανωτέρα αύτη εντολή της απαγορεύσεως.
Ώ της κουφότητητος, ώ της ηλιθιότητός των!…. Νομίοζουσιν ότι θα καταπνίξουν τοιουτοτρόπως το μένος, την οργήν τον πόθον της εκδικήσεως…..
Δεν θέλουσι να εμφανίζεται εις την σκηνήν η φουστανέλλα, δεν θέλουσι να ψάλλωνται τα ελληνικά άσματα ·γνωρίζουσιν οι δόλιοι ότι εις ταύτα ο και πλέον αναίσθητος ο και πλέον τελευταίος Έλλην σκιρτά εκ του ενθουσιασμού, αναζωογονείται εν αυτώ το αίσθημα της πατρίδος, του καθήκοντος και παράγονται λαμπηδόνες, αρκεταί προς παραγωγήν ηθικής θερμότητος και εθνικού συναισθήματος εν τη ψυχρά και μαύρη αυτού καρδία.
Δεν θέλουσι την αναπτέρωσιν του εθνικού φρονήματος νύν, ότε έπρεπε να αναζωογονήται αυτό προς εξουδετέρωσιν της απογοητεύσεως, ήτις πάντας κατέλαβε, κατόπιν του εθνικού δυστυχήματος, όχι δεν θέλουσιν αυτό. Θέλουσι και επιζητούσι διά διαφοροτρόπων καταχθονίων μέσων τον εκφυλισμόν μας. Θέλουσι να μας καταστήσωσιν αναισθήτους, ζώα, κτήνη, τοιούτους, ώστε να μην εννοώμεν τι γίγνεται ολίγον πέραν ημών υπ΄αυτών και των ομοίων των. Απαγορεύουσι την παράστασιν των μεστών αθωότητος, και θερμού πατριωτισμού, εθνικών δραμάτων, διότι γνωρίζουσιν οι οι δημοβόροι, ότι έφθασεν η ημέρα της κρίσεως, ότι ήγκικεν η ώρα καθ’ ην θέλουσι δώσει λόγον των πράξεών των, ότε και θα αμειφθώσι καθώς ειργάσθησαν….
Χ
Πρέπει όμως καθώς ούτοι λαμβάνουσι τα μέτρα των ούτω και ο Ελληνισμός, το έθνος, πάς Έλλην να λάβη τα μέτρα του τα νόμιμα, τα συνταγματικά να υπερασπίση τον εθνισμόν του, διότι η απαλλοτρίωσις των ηθών μας θα μας θάψη και θα μας αφανίση και τότε… δε πρέπει πλέον να ονομαζώμεθα Έλληνες..
Τι κάμνωμεν όμως ημείς; όχι μόνον δεν αντιδρώμεν προς τον ημέρα τη ημέρα προοδεύοντα εκφυλισμός μας αλλά και συντρέχομεν πάσαις δυνάμεσιν αναισθήτως και ασυνειδήτως προς επαυξησιν αυτού.
Υπακούομεν εις τας επιβούλους και αχρειωτάτας ανωτέρας εντολάς ως δούλοι Κάφροι και Ζουλού και το μάλλον χειρότερον δεχόμεθα αυτάς ου μόνον αγογγύστως, αλλά και μετά σιωπής αξιοστιγματίστου και παράδειγμα η μετά ευλαβεστάτης σιωπής αποδοχή της κατ’ ανωτέραν εντολήν απαγορεύσεως των εθνικών μας δραμάτων.
Άς ίδωμεν έως πότε.
Αχέρων.
ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 2025
ΠΑΤΡΑ, ΤΡΙΤΗ 2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1897
ΕΤΟΣ ΙΑ’.
ΠΑΡΕΡΓΑ
Η ΦΘΙΣΙΩΣΑ
Πόσον ωραία, πόσον θελκτική, πόσον χαρίεσσα ήτο πρίν. Φεύ! τώρα πόσον χλωμή, πόσον μελαγχολική, πόσον ρεμβώδης. Α! αυτή η κατάστασις την κατεβασάνιζε πολύ. Εκείνο το ελαφρόν, το μόλις των παρειών της εφαπτόμενον ερύθημα, το διαρκές εκείνο δώρον της φύσεως εξέλιπε. Την θέσιν του κατείχε το άνοστον, το περιφρονημένον χρώμα, το χλωμόν. Ουδείς ήδύνατο ν’ αναγνωρίση εν τη χλωμή εκείνη παρθένω την πρίν ζωηράν νεάνιδα, την τόσους αδηφάγους οφθαλμούς προς αυτήν ελκύουσαν, την πρίν ευπροσήγορον εν τοίς θελγήτρεις αυτης ωραιότητα …. Ουδείς !
Και εάν τις ανεγνώριζε ταύτην παρήρχετο μετ’ αδιαφορίας, περιφρονών τα ίχνη της πρίν υπ’ αυτού θαυμασθείσης νύν δέ εκλιπούσης ωραιότητος. Ουδείς πλέον τη ήτο φίλος· ουδείς προσέφερεν εις αυτήν ως τι εύοσμον ρόδον τον χαρίεντα αυτού και φιλοφρονα χαιρετισμόν.
Και βεβαίως …
Χ
Έπαυσαν πλέον αι αλησμόνητοι εκείναι νυκτεριναι διασκεδάσεις, καθ’ άς αύτη συνοδευομένη υπό της ρεμβώδους κιθάρας της έψαλλεν μελωδικώς ως δι’ αγγελικής φωνής τόσα ωραία άσματα· πέριξ δ’ αύτης τότε οι παρευρισκόμενοι γνώριμοι νέοι καθήμενοι κατέτρωγον διά των οφθαλμών, την μελανόφθαλμον και πολυθέλγητρον εκείνην κόρην. Αλλ’ όμως παρήλθεν ο καιρός εκείνος …
Την ωραιότητα του προσώπου της και την λευκότητα αυτού διεδέχθη το απαισιον του φθινοπώρου χρώμα.· η φωνή της, το Σειρήνιον εκείνο κελάδημα εχάθη, απωλέσθη, εξέλιπε και αποτέλεσμα τούτων … η διά παντός διακοπή των διασκεδάσεων και η εγκατάλειψις υφ’ όλων των πρίν θαυμαστών της.
Λείψανα των παλαιών θελγήτρων έμενον οι μεγάλοι και μαύροι ωραίοι εκείνοι οφθαλμοί, οίτινες μόνοι εν τω μέσω της … ωχρότητος, προσεπάθουν διά των ηδονικών των βλεμμάτων να υπενθυμίσωσι την εκλιπούσαν ήδη ωραιότητα.
Χ
Πάντες οι πρίν φίλοι, νύν μετεβλήθη σαν εις αγνώστους· ουδείς αυτήν επλησίαζε, διότι ήτο φθισιώσα. Καίτοι όμως εγνώριζε τούτο εις τους ερωτώντας αυτήν απεκρίνετο ερωτώσα: Είμαι ακόμη χλωμή;
Εγνώριζε βεβαίως την υποσκάπτουσαν, βραδέως και κατ’ ολίγον την ζωήν της επάρατον εκείνην νόσον, απηχθάνετο όμως και να το λέγη. Εγνώριζνε ότι επ’ ολίγον ήθελε ζήση, αλλά δεν εδειλία.
Το μόνον πράγμα όμως, το οποίον την κατελύπει ήτο ή των γνωρίμων αυτής εγκατάλειψης και αδιαφορία· αυτό την κατέτρωγε. Πλήρης δε αισθήματος και καρδίας έκλαιεν εκ τούτου. Ολίγον κατ’ ολίγον τα δάκρυα και αυτά εξέλιπον την δε προς τον κόσμον αγάπην διεδέχθη η αποστροφή και ολίγον τι το μίσος. Δι’ αυτήν ο ορίζων ήτο νεφελώδης και σκοτεινός, αποτρόπαιος εν τη μελαγχολία της, απειλητικός εν τη όψει της.
– Τα πάντα απελπιστικά….
X
Ήδη προσήγγιζε το τέλος της· αλλά τίς εκ των οικείων της θα ετόλμα να εκτοξεύση τοιαύτην λέξιν ; ….
Καθημένη η κόρη απέναντι της κρεμαμένης και προ πολλού σιγώσης κιθάρας της, έβλεπεν αυτήν περίλυπος. Δεν ηδύναντο φεύ ! Οι πρίν ωραίοι και χυτοί αυτής δάκτυλοι τότε οστεώδεις να εγγύσωσι και κρούσωσι ταύτην. Και παρατηρούσα ταύτην απερροφάτο και εβυθίζετο τίς οίδε εις ποίας μαγικάς και φαντασιώδεις εκστάσεις, εις ποία θλιβερά και φρούδα όνειρα ….
Εν τω φανταστικώ τουτω των ονείρων πελάγει πλέουσα ημέραν τινά, ανετινάχθη εκ της θέσεώς της ακούσασα και ιδούσα τας χορδάς της κιθάρας της διαθλωμένας μίαν προς μίαν, αίτινες εις εκάστην θλάσιν εξέπεμπον θρηνώδη τινά και πένθιμον ήχον. Και τότε κλίνασα αλγεινώς και περιλύπως την κεφαλήν της επανέπεσεν, υπόκωφο και βαθύν στεναγμόν έκβαλούσα εις την προτέραν της θλιβεράν και νεφελώδη φαντασίαν, διαγνούσα ίσως η ατυχής εν τη θλάσει των χορδών της κιθάρας της το προμήνυμα του μετ’ ολίγον επελθόντος αώρου τέλους της….
‘Αχέρων.
Το Νοέμβριο του 1904 η Νέα Σκηνή βρίσκεται στην Πάτρα. Διδάσκεται το έργο “Το Ξένο Ψωμί”, Ρώσου συγγραφέως, το οποίο λαμβάνει διθυραμβικές κριτικές “Εύγε στον κύριον Χρηστομάνον δια την εκλογήν. Εύγε και στον κύριον Παπαγεωργίου δια την επιτυχίαν” καθώς και οι κωμωδίες “Πώς μιλούμε τ’ Αγγλικά” και “Μπεμπέ”.
Το Νοέμβριο του 1904 η Νέα Σκηνή βρίσκεται στην Πάτρα. Διδάσκεται το έργο “Το Ξένο Ψωμί”, Ρώσου συγγραφέως, το οποίο λαμβάνει διθυραμβικές κριτικές “Εύγε στον κύριον Χρηστομάνον δια την εκλογήν. Εύγε και στον κύριον Παπαγεωργίου δια την επιτυχίαν” καθώς και οι κωμωδίες “Πώς μιλούμε τ’ Αγγλικά”, “Μπεμπέ”, “Ο κύριος Προσωπάρχης” και η κωμωδία “Η τελευταία απ’ όλαις”. Για την πρώτη γράφεται πως “ήτο η ωραιοτέρα εξ όσων ανεβάσθησαν επί της Πατραϊκής σκηνής. Όλη γέλως, απ’ αρχής μέχρι τέλους. Προυκάλεσεν ενθουσιασμόν και γενική αξίωσις είναι να επαναληφθή.” Στον Χρηστομάνο συνίσταται “να επιμεληθή τα του υποβολείου του οποίου αι φωναί καλύπτουσι πολλάκις τας επί σκηνής”.
Στην στήλη “Θεατρικά” της ίδιας εφημερίδας, στις 2 Δεκεμβρίου διαβάζουμε προεξαγγελτικώς:
«Κοραλία και Σία» μία από τας θαυμασιωτέρας φάρσας του παγκοσμίου δραματολογίου, πρώτη φορά αναβιβαζομένη επί Ελληνικής σκηνής, με μόνον ελάττωμα ή προτέρημα, αν θέλετε, ότι είναι ολίγον πιπεράτη. Η λεπτότης όμως των φράσεων, η ευφυία της πλοκής και η άφθαρτος κωμικότης των επεισοδίων και πρωτοτυπία των σκηνών, καθιστώσι συγγνωστήν και ευχαρίστως αποδεκτήν ακόμη και την ελευθεριάζουσα γλώσσαν και σκέψιν του έργου. Οπως δήποτε μολονότι η κωμωδία είναι κυρίως της αυτής των πλείστων έργων του γαλλ. δραματολογίου, τα οποία τόσον αριστοτεχνικώς μας έδωκε η Νέα Σκηνή, η Διεύθυνσις του θιάσου, ίνα μη προσκρούση εις ευλόγους λεπτότητας καλώς εσκέφθη να εκφράση την ευχήν, όπως αι νεαραί δεσποινίδες μη προσέλθωσιν εις την παράστασιν χαρακτηρίζουσι ως λαμβάνουσαν χώραν αι διαδραματιζομέναι σκηναί μόνον εις το Παρίσι. Όντως η αποψινή απόλαυσις εις το Θέατρον Απόλλων θα είνε μια πανδαισία τόσον μάλλον αβίαστος, όσον και τερπνή.”
Η παράσταση ανεβαίνει, αλλά την επόμενη ημέρα η κατά τ’ άλλα δραστήρια στήλη σωπαίνει. Η Νέα Σκηνή παραμένει στην Πάτρα, αλλά αλλάζει μάλλον άρον – άρον εκ νέου ρεπερτόριο, με τα έργα “Ο Μπρινιόλ και η κόρη του” και “Η Νίκη του Λεωνίδου” στις 5 και 6 Δεκεμβρίου 1904. Λίγες ημέρες αργότερα ανακοινώνεται πως καταφθάνει στην Πάτρα η Ελένη Πασαγιάννη, αδελφή του Άγγελου Σικελιανού και γυναίκα του Σπήλιου και μία εκ των “μυστών” του Χρηστομάνου, και η Νέα Σκηνή θα συνεχίσει με τα έργα “Αγριόπαπια” του “δαιμονίου Ίψεν” και “Λοκαντιέρα” του Γολδόνη. Την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου η Νέα Σκηνή διοργανώνει τιμητική εσπερίδα υπέρ των θεατρώνων του Θεάτρου Απόλλων Ανδρέα Ευσταθίου και Κωνσταντίνου Θεμελή, προφανώς κατόπιν των αντιδράσεων που προκάλεσε η «Κοραλία και Σία». Η Ελένη Πασαγιάννη τελικά δεν εμφανίζεται παρά στις 21 Δεκεμβρίου και ενώ αρχικώς η Νέα Σκηνή κλείνει την παρουσία της στην Πάτρα την Κυριακή 19 Δεκεμβρίου, με τα έργα “Το πυρ υπό την τέφραν” και “Το κατάβρεγμα του έρωτος”, αμφότερα με την Κυβέλη Ανδριανού Μυράτ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, επανέρχονται λίγο πριν τα Χριστούγεννα με το έργο “Ο κύριος Προσωπάρχης” και “Οι ερωτευμένοι” του Γολδόνη. Το τελευταίο έργο που ανεβαίνει εν Πάτραις είναι η κωμωδία “Κάτι ξέρω” του γερμανού Kneirel. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το μέγεθος του ρεπερτορίου που ανεβαίνει σε μία υποτίθεται επαρχιακή πόλη.
Εγράφη εν φύλλω Νεολόγου Νοεμβρίου (Δεκεμβρίου) 6 1904 περί Νέας Σκηνής. Εν τω άρθρω εκείνω κατακρίνεται και καταΧΧΧΧ η Νέα Σκηνή δια το άσμενον και ακόλαστον ΧΧΧστικών έργων της εν τω θεάτρω.
Εις το άρθρο εκείνο κάποιος ανωνύμως απήντησε ομολογουμένως ικανά και ειρωνευόμενος και εξαίρει τους αγώνας και τας θαυμασίας της Νέας Σκηνής νέες της τέχνης.
—
Επί της απάντησιν ταύτην είναι ανταπάντησις το ενταύθα δημοσιευθέν.
ΝΕΟΛΟΓΟΣ
ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΠΑΤΡΩΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΠΕΜΠΤΗ 2 Δεκεμβρίου 1904
ΘEATPON KΑΙ ΘΕΑΜΑΤΑ
Από της ενάρξεως της Νέας Σκηνής ο εγχώριος Τύπος άμιλλάται αδιαλείπτως πλέκων το εγκώμιον της παρ’ ημίν επιτυχίας της Νέας Σκηνής, των αρίστων καλλιτεχνών αυτής και των παιζομένων εκάστοτε μετά λαμπράς επιτυχίας έργων. Και περί μεν της εν γένει παραστάσεως και υποκρίσεως των διαφόρων ηθοποιών ουδεμίαν έχομεν αντίρρησιν προς τα κατά καθήκον ή κατά προαίρεσιν πλεκόμενα αφειδή εγκώμια, και είνε βεβαίως πολλών συγχαρητηρίων αξία η Νέα Σκηνή, ή προβιβάσασα την σκηνήν εις καλλιτεχνικήν απόλαυσιν. Και δικαίως ένεκα τούτου το θέατρον είνε καθ’ εσπέραν κατάμεστον θεατών, και το κοινόν παρέχει όλην την συνδρομής του προς ενίσχυσιν της Νέας Σκηνής. .
Αλλά το θέατρον δεν είνε μόνον απλούν θέατρον ψυχαγωγίας των θεατών. Είνε δημόσιον θέαμα, το οποίον εαν μη συμβάλλη προς την διδασκαλίαν τών χρηστών ή των ωφελίμων, εάν περιορίζη ται εις τα ευτράπελα και κωμικά έργα, οφείλει όμως να μη προσκρούη ούτε πόρρωθεν εις την δημοσίαν αιδώ, τα χρηστά ήθη, την κοινήν ηθικήν. Ατυχώς, είτε εκ παραδρομής, είτε εκ πεπλανημένης γνώμης, τινά των έργων, τα οποία επαίχθησαν από της Νέας Σκηνής, πολύ απέχουσι τού να τηρώσει τους τελευταίους τούτους όρους. Τα έργα ταύτα πιθανόν να επαίχθησαν λαμπρά υπό τεχνικήν έποψιν, αλλά δεν είνε έργα διά θέατρα Ελληνικά, και μάλιστα εν Επαρχίαις, όπου το ηθικόν αίσθημα τηρείται αλώβητον ακόμη από την ψώραν του ψευδοπολιτισμού, και όπου η διαφθορά των ηθών δεν θεωρείται ακόμη ως ένα προϊόν υψηλής περιωπής!
Τοιαύτα έργα είναι καλά ίσως αλλού, ίσως εις τα Καφωδεία των Παρισινών βουλεβάρτων, ή τα καφφενεία των Λεσχών των Παρισίων και είναι όχι μόνον άτοπον και άκοσμον τόσω απεριφράστως, τόσω καταφώρως πολλάκις να προσβάλλεται η αιδώς, αλλά και βλαπτικόν αποβαίνει εις τα δημόσια χρηστά ήθη.
Ακριβώς κατά τινας παραστάσεις εί δεμεν δεσποίνας και δεσποινίδας να τρέπωνται εις φυγήν εκ των θεωρείων, ως μή ανεχόμεναι τοιαύτα θεάματα. Είναι αληθές ότι δεν έφυγεν εις αυτάς όλος ο κόσμος, ούτε εσφύριξε την παράστασιν (ουχί τους ηθοποιούς), ώς ώφειλε να πράξη, αλλ’ είναι γνωστόν ότι ατυχώς εισί τινές οι οποίοι την διαφθοράν, την ανηθικότητα, την έλλειψιν αιδούς, την ακοσμίαν, εν γένει, θεωρούσιν ώς πρόοδον την οποίαν επιβάλλει ο νέος πολιτισμός, ο Φράγκικος, εις τον οποίον ενασμενίζονται να επιδεικνύωνται ότι επιδίδουσιν. Εισί και άλλοι οι οποίοι εξ επιεικείας και ανοχής ανέχονται τα πάντα, ίνα μη φανώσι και ούτοι υστερούντες κατά τον ψευδοπολιτισμό! I
Αλλ’ υπάρχουσιν όρια, πέραν των oποίων η ανοχή είναι ασυγχώρητος. Όταν δε ο κ.Διευθυντής της Νέας Σκηνής δεν αντιλαμβάνεται των ορίων τούτων, και αναβιβάζη επί της σκηνής έργα, τα οποία φυγαδεύουσι τους θεατές, οφείλουσιν οι άλλοι αρμόδιοι, οι γνώσται των ηθών του τόπου, των αισθημάτων του κοινού, να επιβάλωσιν αυτώ καλλιτέραν εκλογήν.
Το θέατρον είναι Δημοτικόν και επομένως ο Δήμαρχος είναι ο ανώτερος επόπτης
αυτού. Πάσα παρεκτροπή των του θεάτρου, αντανακλά εις αυτόν, και ανάγεται εις την αρμοδιότητά του και έχει το καθήκον να την περιστέλλη. Δεν πιστεύομεν δε ότι και ο Δήμαρχός μας είναι οπαδός του ψευδοπολιτισμού, και αρέσκεται και αυτός εις την εν τω τόπω του διαβουκόλησιν της εθνικότητος. Ηξεύρομεν μάλιστα, ότι και αυτός εξέφρασε την απαρέσκειάν του κατά τινα παράστασιν κατά παιζομένου ασέμνου έργου· ατυχώς όμως περιωρίσθη εις απλήν απαρέσκειαν. Άλλως τε η Επιτροπή του θεάτρου ήτις είναι η αμέσως αρμοδία να επιβλέπη και επί του προκειμένου, είναι η ήκιστα κατάλληλος όπως κρίνη περί αιδούς και κοσμιότητος, έχουσα τον τίτλον της Επιτροπής μόνον ένα έχη την είσοδον δωρεάν και πλέον ού!
Αλλά, θα πήτε, «αυτά γίνονται και στας Αθήνας» και ο κόσμος τα ανέχεται και τα εκθειάζει. Ναί… ατυχώς! Αλλά μήπως εκεί δεν εχειροκρότησαν και την Μις Δούγκαν διότι ενεφανίσθη γυμνή επί της σκηνής;! Αλλως «το ψάρι βρωμά από το κεφάλι» κατά την παροιμίαν και ημείς τουλάχιστον ας φυλαχθώμεν από την βρώμαν αυτην!
Πατριώτης
ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΠΑΤΡΩΝ
ΠΑΤΡΑΙ-ΣΑΒΒΑΤΟ 11 Δεκεμβρίου
Η ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ ΚΑΙ Ο ΗΘΙΚΟΛΟΓΟΣ
Αληθής σταυροφορία διοργανώθη από τινος εν Πάτραις κατά της Νέας Σκηνής επ’ ευκαιρία της παραστάσεως έργων τινων τού δραματολογία της και ιδίως της «Κοραλίας και Σα». Αι διαμαρτυρίαι αύται εξενεχθείσαι με όλην την μεγαλόστομον αγανάκτησιν και τον ψευδή στόμφον «κουακέρου» εύρον απήχησιν και εις τας στήλας Αθηναϊκής εφημερίδος, εκορυφώθησαν δε διά της, υπό του κ. Δημάρχου απαγορεύσεως της επαναλήψεως τής «Κοραλίας και Σα» την όποίαν ζωηρότατα επεξήτει το Πατραϊκόν κοινόν. Το βέβαιον είνε ότι η διεύθυνσις της Νέας Σκηνής επί τη αναγγελία της παραστάσεως του έργου είχεν εκφρασει δια του τύπου την ευχήν, όπως αι δεσποινίδες μη προσέλθωσιν, αφ’ ενός μεν δια να μη προσκρούση ακριβώς εις ουδένα, έστω και αδικαιολόγητον, εν ονόματι της ηθικής δισταγμόν, αφ’ ετέρου δε και κυριώτατα χάριν πλείονος ρεκλάμας, διότι είχε ληφθή φροντίς να περικοπώσει πάντα τα κάπως τολμηρά της εκφράσεως· ανεξαρτήτως όμως τούτου το έργο είναι τόσον υπερόχως τέλειον δια την ευφυίαν του διαλόγου, το έντεχνον της πλοκής και την άφθαστον κωμικότητα των σκηνών και επεισοδίων, ώστε αποτελεί πνευματικόν εντρύφημα σπανίου περιεχομένου εις το ελληνικόν κοινόν και το οποίον καθιστά ευχαρίστως αποδεκτά και έτι ορθώτερα ή όσον είναι τα αφελή λογοπαίγνια και τας φαιδράς παρεξηγήσεις του έργου.
Όσον αφορά το δραματολόγιον της Νέας Σκηνής εν γένει οφείλει τις να παρατηρήση ότι τα εν αυτώ αναφερόμενα έργα είνε απαξάπαντα αριστουργήματα κορυφαίων πανευρωπαϊκής φήμης δραματουργών τελούντα σταθμούς επιτυχίας, εις τα πρώτα ευρωπαϊκά θέατρα και εν χώραις ακόμη όπου υπάρχει αυστηρά λογοκρισία και ότι ο σκοπός ιδίως του διευθυντού ήτο να ιδρύση νέαν σχολήν ηθοποιίας και να υψώση το ελληνικόν θέατρον υπό έποψιν τέχνης, καλαισθησίας και πνευματικής ψυχαγωγίας εις οίων επίπεδον ευρίσκονται τα Ευρωπαϊκά.
Εάν το κατώρθωσεν ή όχι ο κ. Χρηστομάνος, μ’ όλα τα παρεμβληθέντα ανυπέρβλητα εμπόδια, περί τούτου θα ομιλήστη η ιστορία, όταν θα γράψη την σελίδα τη δια το ελληνικόν Θέατρον, αλλά και το Πατραϊκόν κοινόν θα ομολογήση μια φωνή, ό τι ουδέποτε είδε Θίασον υψηλοτέρας τέχνης, και προς κοινόν τελείως ανεπτυγμένον και μόνον αποτεινόμενον προ της Ν. Σκηνής.
Με τοιούτον πρόγραμμα η Νέα Σκηνή δεν ηδύνατο βεβαίως να παριστάνη την «Γκόλφω και τον «Μπάρμπα Λινάρδο».Και εν τούτοις μόνη αυτή, και αυτού του Βασιλικού Θεάτρου προθυμοτέρα, προσεπάθησε ν’ αναδείξη την νέαν ελληνικήν δραματουργίαν, επιμένουσα να παίζη προ κενών εδωλίων ελληνικά πρωτότυπα έργα, ως δυστυχώς, απεδείχθη και ενταύθα προ παντός όμως δεν εσκόπει η Νέα Σκηνή να κηρύξη νηστείαν και προσευχήν εις τους μέχρι τούδε αποδειχθέντας οπαδούς του Βοκακίου και των ποικιλωνύμων άλλων οπερετών, εναντίον των οποίων ουδέποτε ελήφθη μέτρον λογοκρισίας· αφ’ ετέρου οφείλει να ομολογήση τις ότι η Νέα Σκηνή αντικαταστήσασα εφέτος κατά την χειμερινήν περίοδον την Ιταλικήν όπεραν αντικατέστησεν εντελώς και επί το ελληνοπρεπέστερον τα γνωστά ήθη των Ιταλικών παρασκηνίων.
Απολλώνιος
Σημείωσις: Ταύτα εγράφησαν υπό τινός της Νέας Σκηνής εις απάντησιν του άρθρου μου (της 10ης Δεκεμβρίου Νεολόγου) και αυτής δημοσιευθείσας εις το φύλλον το οποίον απωλέσθη. Συνεπεία δε του άρθρου μου εκείνου παρεκινήθη ο Δήμαρχος να απαγορεύση την επανάληψιν της «Κοραλίας και Σία» ως ανήθικον. Ο «Ηθικολόγος» δε εις ον απευθύνεται η όπισθεν απάντησις της Νέας Σκηνής δια του Απολλωνίου, εννοεί τον «Πατριώτην», ψευδώνυμον με το οποίον γράφω συνήθως.
Η Αρλεζιάνα του Ντωντέ που ανέβασε ο Χρηστομάνος εγκαινιάζοντας το ιδιόκτητο θέατρό του, θεωρήθηκε η καλλιτεχνικότερη παράσταση που είχε δοθεί στην Αθήνα ως το 1903. Παρασυρμένος από την επιτυχία και θεωρώντας το εύκολη οικονομική λύση στα προβλήματα που αντιμετώπιζε το θέατρο (του οποίου μέτοχος ήταν και ο Γιαννόπουλος) ανέβασε την κωμωδία “Κοραλία και Σία” των Εννεκέν και Βαλαμπρέκ. Η ηθική έκπτωση όμως επί σκηνής προκάλεσε τους θεατές, αφήνοντας την σκηνική απόπειρα ως μελανέστατο σημείο στην ιστορία της πρωτοποριακής Νέας Σκηνής.
ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ
ΠΑΤΡΑ — ΤΕΤΑΡΤΗ 15 Δεκεμβρίου 1904
Η ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ
Η Νέα Σκηνή ησθάνθη, φαίνεται, την ανάγκην να απολογηθή δια την εξεγερθείσαν κοινήν γνώμην κατά τινων των παιζομένων υπ’ αυτής έργων.
Χαίρω, διότι ησθάνθη την διαμαρτυρίαν και ηννόησε το καυτήριον, αν και η απολογία της ήκιστα δικαιολογεί την μήνιν της επί τοις ελεγχθείσι.
Δεν συζητούμεν ούτε τους αγώνας και κόπους της, ούτε την ανύψωσιν της τέχνης ην διεκδικεί, αλλά φρονούμεν ότι ηδύνατο, και ώφειλε μάλιστα, να καταβάλη και ολίγην φροντίδα περί την εκλογήν των έργων τα οποία παίζει, και αντί να διαλέξη τα μάλλον άσεμνα και άκοσμα θεάματα της Ευρωπαϊκής εκφυλισμένης Μούσης, να ανεύρη και μερικά μη τοιαύτα,
Εις το θέατρον επιβάλλεται η ηθικοποίησις και ουχί ο εκφυλισμός και εκφαυλισμός των θεωμένων. Δεν φρονούμεν δε ότι εις αξιoύντα την δημιουργίαν και την ανύψωσιν της θεατρικής τέχνης είναι απαραίτητη η παράστασις όλων των φράγκικων ασχημιών, και μόνον ασχημιών, όπως προσελκύση την προσοχήν και την εύνοιαν και την προσέλευσιν του κοινού.
Ημπορεί τα παιζόμενα έργα να είναι εξόχων συγγραφέων, να έτυχον μεγάλης επιτυχίας αλλού. Αλλά αυτό το αλλού και το εδώ, διαφέρουν πολύ. Είναι δε περίεργον πώς η έξοχη αντίληψις του κ. Χρηστομάνου (Διευθυντού της Νέας Σκηνής) υστερεί εις την αντίληψη της διαφορές ταύτης !
Μέμφεται του Δημάρχου, ως εμποδίσαντος την επανάληψιν της παραστάσεως της Κοραλίας. Αλλ’ ίσα ίσα ο κ. Δήμαρχος απαγορεύσας τούτο, εξετέλεσε καθήκον προς την ευπρέπειαν και του θεάτρου και αυτής της σκηνής. Εάν δε, ως διατείνεται και συνήγορος της Νέας Σκηνής, εζητείτο επιμόνως η αναπαράστασις, τον συγχαίρομεν δια την αντίληψίν του, αλλά δεν μως λέγει και από ποίους εζητείτο….διότι υπάρχουσι και άνθρώποι πλέον άπαστροι από χοίρους, η δε εύνοια και επιδοκιμασία των τοιούτων έχει αξίαν μόνον εις τους ομοίους.
Βεβαίως όλα τα αριστουργήματα των ξένων δεν περιορίζονται μόνον εις ξεδιάνθρωπα έργα, τα οποία και με όλην την δύναμιν της τέχνης η οποία δυνατόν να τα περιβάλη, και με όλην την τελειότητα της σκηνικής παραστάσεως, ουδέποτε χάνουσι τον έκφυλον χαρακτήρα, οπουδήποτε και αν παίζωνται, και εις οιονδήποτε ακρωτήριον. Είναι και άριστα έργα παλαιών και νέων συγγραφέων εξόχων, τα οποία δεν περιορίζονται εις την «Γκόλφω» και τον «Μπάρμπα Λινάρδον» και τα οποία ηδύναντο κάλλιον να εξάρωσι την Νέαν Σκηνήν.
Aπορούμεν τωόντι, διατί η Νέα Σκηνή εξελέξατο το πεδίον της δράσεως και αναδείξεώς της, εντός σφαίρας ελαττωματικής, και δεν αφιέρωσε τόσους μόχθους και κόπους διά να υπηρετήση, συν τη τέχνη και την ηθικοποίησιν.
Hμπορεί να επαίχθησαν άλλοτε εις το θέατρόν μας όπερας και οπερέται, μή συνάδουσαι πολύ με την ευκοσμίαν και ηθικήν, χωρίς να εξαναστή κατ’ αυτών το κοινόν. Αλλ’ εις την όπεραν και την οπερέταν υπάρχει και πολλά καλύπτουσα και τα χαμηλά εξαίρουσα μουσική, ή μάλλον την προσοχήν ελκύουσα, και η ξένη γλώσσα, ήτις δεν είναι κοινώς καταληπτή. Τα εξιλαστήρια ταύτα δύνανται να δικαιολογήσωσι πάσαν του κοινού ανοχήν. Άλλως πιστεύομεν ότι η Νέα Σκηνή δεν αξιοί την δόξαν των θιάσων εκείνων, οι οποίοι ουδεμίαν έχoυσι σχέσιν ουδε αξίωσιν της εξυψώσεως του θεάτρου και της προαγωγής της τέχνης και της ηθοποιίας, ούτε διεκδικούσι την κοινήν ευγνωμοσύνην δια το έργον των ! Πατριώτης